اختلال شخصیت ضد اجتماعی چیست و آیا قابل درمان است؟

اختلال شخصیت ضد اجتماعی یک نوع اختلال رفتاری و روانی در دسته اختلالات خوشه B است که خود را با بی‌توجهی به حقوق دیگران و نقض قوانین اجتماعی نشان می‌دهد. پرخاشگری مزمن، دروغگویی مکرر و انجام رفتار ضد اجتماعی و مجرمانه در دوران نوجوانی نشان‌دهنده شروع و ابتلابه این اختلال است.

در صورتی که در زمان مناسب برای درمان این اختلال اقدام نکنید، تا بزرگسالی ادامه پیدا می‌کند و زندگی فردی و اجتماعی شما را به طور جدی تحت تاثیر قرار می‌دهد. این موضوع نشان‌دهنده اهمیت اقدام برای تشخیص و درمان شخصیت ناهنجاری اجتماعی در همان سال‌های ابتدایی نوجوانی است.

با وجود چالش‌های درمان اختلال شخصیت ضد اجتماعی، مداخلات زودهنگام در کودکی، رویکردهای درمانی مانند روان‌درمانی شناختی-رفتاری (CBT) و دارودرمانی باعث کاهش رفتارهای پرخاشگرانه و بهبود رفتار ضد اجتماعی خواهد شد.

اختلال شخصیت ضد اجتماعی چیست؟

سایکوپات چیست؟ 

شخصیت ضد اجتماعی با نام‌های اختلال سایکوپاتی و سوشیوپات نیز شناخته می‌شود. البته در مباحث بسیار دقیق روانشناسی تفاوت سایکوپات و سوشیوپات به طور دقیق مشخص شده است؛ اما در بیان عامه، این دو اسم معادل اختلال ASPD هستند.

سن ابتلابه این بیماری روانی شدید، اوایل نوجوانی بیان شده است. با توجه به سن ابتلابه این عارضه، در صورت عدم تشخیص به موقع و عدم اقدام برای درمان، آثار بلندمدت اختلال شخصیت ضد اجتماعی، آینده شغلی، اجتماعی و عملکرد بین فردی بیمار با چالش‌های جدی مواجه خواهد کرد.

در تعریف ASPD، عدم درمان اختلال سلوک در سنین کودکی، باعث شکل‌گیری شخصیت ضد اجتماعی در بزرگسالی خواهد شد. به عبارتی، شخصیت سایکوپات در کودکی خود را به شکل اختلال سلوک نشان می‌دهد. درمان اختلال سلوک به دلیل خفیف‌بودن علائم، راحت‌تر از شخصیت ضد اجتماعی گزارش شده است.

در برخی موارد، سن بروز اختلال شخصیت سوشیوپات و تشابه علائم آن با سایر اختلالات شخصیتی، باعث تشخیص اشتباه این عارضه توسط افراد غیرمتخصص می‌شود. نکته مهم درباره تفاوت این اختلال ضد اخلاقی با اختلالاتی مانند شخصیت مرزی و وابسته، اقدام به آزار دیگران به صورت فیزیکی است.

طبق آمارهای ثبت‌شده درباره ابتلابه اختلال شخصیت ضد اجتماعی و بررسی نشانه‌های ASPD براساس معیارهای DSM-5:

• میزان شیوع اختلال سوشیوپات بین ۰.۲ تا ۳.۳ درصد است.
• میزان شیوع این بیماری اخلاق‌گریز در افرادی که مصرف الکل دارند، بیش از ۷۰ درصد ثبت شده است.
• شیوع این اختلال رفتاری در مردان ۳ برابر بیشتر از زنان است.

علائم و نشانه‌های اختلال شخصیت ضد اجتماعی

افراد مبتلابه اختلال شخصیت ضد اجتماعی یا سایکوپات، دارای ناهنجاری‌های ذهنی، شخصیت بی‌رحم و جنون رفتاری هستند. ایجاد تغییر در لوب پیشانی و ناحیه فرونتال باعث بروز و تشدید این موارد می‌شود. بنابراین، می‌توان گفت علت بروز این اختلال، تحت تاثیر قرارگرفتن این ناحیه از مغز است.

نشانه‌های سایکوپات، معمولا در کودکی به عنوان اختلال سلوک تشخیص داده می‌شوند. شناخت علائم ابتلابه اختلال شخصیت ضد اجتماعی، به شما در شناخت شخصیت بی‌احساس، تشخیص زودهنگام این عارضه، درک تفاوت آن با شخصیت ضد اجتماعی و اقدام به موقع برای درمان اختلال شخصیت ضد اجتماعی کمک می‌کند.

رایج‌ترین علائم اختلال شخصیت ضد اجتماعی براساس معیارهای سازمان روانشناسی آمریکا  و DSM-5 عبارت‌اند از:

• دارای شخصیت خطرناک و عدم توجه به امنیت خود و دیگران
• نادیده‌گرفتن و عدم توجه به درست و غلط‌بودن رفتار ضد اجتماعی خود
• عدم حفظ احترام دیگران
• جرم‌خیزی روانی و نقض هنجارهای اجتماعی به صورت مکرر
• بی‌رحم بودن و به بازیچه‌گرفتن دیگران برای سود یا لذت شخصی
• تصمیم‌گرفتن ناگهانی و بدون تفکر
• فقدان وجدان و عدم احساس گناه و پشیمانی هنگام آسیب به دیگران
• احساس تکبر و برتری نسبت به دیگران
• فقدان همدلی، عدم مسئولیت‌پذیری و ناتوانی در انجام مسئولیت‌های مختلف کاری و مالی
• دروغ‌گویی و عدم بیان حقیقت برای سوءاستفاده از دیگران
• عدم کنترل خشونت و انجام رفتارهای پرخاشگرانه و تهاجمی با دیگران

علل و عوامل مؤثر در اختلال شخصیت ضد اجتماعی

ژنتیک، عوامل مختلف زیستی، اجتماعی و محیطی در شکل‌گیری اختلال شخصیت ضد اجتماعی و تشدید آن در بازه‌های سنی مختلف نقش دارند. اصلی‌ترین عوامل و علل اختلال شخصیت ضد اجتماعی و بروز اختلال رفتاری عبارت‌اند از:

• تروما، همدلی نداشتن، مورد آزار قرارگرفتن و سوءاستفاده کودکانه
• سابقه ابتلابه اختلال سلوک و دیگر اختلالات شخصیتی در دوران کودکی
• ابتلابه افسردگی در دوران گذشته زندگی
• عدم دریافت توجه کافی در دوران کودکی
• مورد رفتار خشونت‌آمیز قرارگرفتن و وجود بی‌ثباتی در خانواده
• سابقه خانوادگی ابتلابه اختلالات شخصیتی
• تجربه اوضاع نامناسب اقتصادی و فقر
• مصرف و اعتیاد به الکل و دیگر مواد اعتیادآور
• سابقه جرم و زندان
• تغییرات مغزی

درمان اختلال شخصیت ضد اجتماعی

درمان اختلال شخصیت ضد اجتماعی نسبتا دشوار است؛ اما استفاده از روش‌های مختلف روان‌درمانی و گاهی دارودرمانی می‌تواند به بهبود و درمان ASPD در بلندمدت کمک کند. البته، بایستی این روش‌ها توسط فرد متخصص انجام شوند تا بازدهی بالایی داشته باشند و از عوارض احتمالی جلوگیری شود.

درمان شناختی رفتاری (CBT) بهترین روش برای درمان اختلال شخصیت ضد اجتماعی است. در این روش مشاوره‌ای، تمرکز اصلی روی تغییر تفکر و رفتار فرد است. این موضوع به افراد مبتلابه این بیماری روان‌شناختی کمک می‌کند تا درباره چگونگی تاثیر رفتار آن‌ها بر دیگران فکر کنند. به عبارتی، این روش مغز و خلق‌وخوی افراد بیمار را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

فرد مبتلابه اختلال شخصیت ضد اجتماعی می‌تواند از درمان فردی، گروه درمانی یا خانواده درمانی برای نتیجه‌گیری بهتر و سریع‌تر نیز استفاده کند. استفاده از هریک از این روش‌ها یا استفاده ترکیبی از آن‌ها به علت ایجاد اختلال، شدت علائم و تشخیص متخصص روان بستگی دارد.

مصرف برخی داروها به کاهش علائم DSM-5 اختلال شخصیت سایکوپاتی مانند خشونت و رفتارهای تکانشی کمک می‌کند. برای مثال، داروی کلوزاپین در کاهش روان‌پریشی بسیار موثر است.

به همین دلیل، در بسیاری از موارد، طبق تشخیص متخصص روان، از روش دارودرمانی نیز برای درمان سایکوپاتی استفاده می‌شود. نکته حائز اهمیت درباره این روش این است که بایستی در کنار روش‌های روان‌درمانی در سایکوپاتی از آن استفاده شود. در غیر این صورت، دارودرمانی به تنهایی کارایی لازم برای مقابله با رفتار ضد اجتماعی را نخواهد داشت.

چالش‌ها و مشکلات در درمان اختلال شخصیت ضد اجتماعی

رفتارهای خطرناک سایکوپات میزان اهمیت اقدام برای درمان این اختلال را نشان می‌دهد. افراد مبتلابه بیماری سایکوپاتی به دلیل نقض مکرر قوانین و رفتارهای مجرمانه، اغلب با سیستم قضایی درگیر می‌شوند. این موضوع باعث زندانی‌شدن آن‌ها و ثبت پرونده قضایی برای آن‌ها خواهد شد.

همچنین، این افراد به دلیل پرخاشگر بودن و عدم همدلی، توانایی کافی برای حفظ شغل، روابط پایدار و تعهدات مالی خود را را ندارند؛ زیرا، عوارض ناشی از این اختلال باعث طردشدگی و بیکاری آن‌ها در آینده خواهد شد.

درمان اختلال شخصیت ضد اجتماعی به سادگی امکان‌پذیر نیست و با چالش‌های متعدد ناشی از ویژگی‌های این اختلال همراه است. نقش خانواده در درمان این اختلال بسیار پررنگ و موثر است.

اولین چالش برای شروع فرایند درمان مقاوم بودن این افراد است. افراد مبتلابه اختلال سایکوپت گمان می‌کنند که نیازی به درمان ندارند و رفتارهای مخربشان کاملا طبیعی است. به همین دلیل، مسئولیت شما برای متقاعدسازی آن‌ها و پذیرفتن الگوی رفتاری ناسازگار توسط آن‌ها برای مراجعه به متخصص روان دشوارتر می‌شود.

اگر موفق شوید و فرد جامعه‌ستیز را برای شروع فرایند درمان اختلال شخصیت ضد اجتماعی قانع کنید، احتمال ترک زودهنگام فرایند درمان توسط بیمار بسیار بالا خواهد بود. این مورد، بیشتر در درمان اجباری و تحمیل‌شده اختلالات رفتاری مشاهده می‌شود.

یکی دیگر از چالش‌ها در درمان ASPD، دشواربودن دستیابی به اطلاعات دقیق درباره ابتلای قطعی بیمار به اختلال شخصیت ضد اجتماعی و کسب اطلاعات درباره دوران کودکی او است؛ چرا که این افراد تمایلی به همکاری و بروز اطلاعات ندارند و در توصیف علائم خود صادق نیستند یا رفتارهای فریب‌کارانه نشان می‌دهند.

یکی دیگر از چالش‌های درمان ASPD، همپوشانی علائم سایکوپات با اختلالاتی همچون سلوک است که باعث مشکل در تشخیص و اقدام برای درمان اختلال شخصیت ضد اجتماعی خواهد شد. در نتیجه، روش درمانی موثر واقع نخواهد شد و زندگی با فرد ضد اجتماعی نیز همچنان با چالش‌های جدی ادامه خواهد یافت.

شناسایی به موقع سایکوپاتی در کودکان و قانع‌کردن خانواده‌ها برای شروع فرایند درمان اختلال شخصیت ضد اجتماعی، چالشی بزرگ است. بنابراین، برای متقاعدسازی فرد، خانواده او و شروع فرایند درمان می‌توانید از متخصصان روان و مشاوران حرفه‌ای کمک بگیرید.

زندگی با فرد مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی

زندگی‌کردن و ازدواج با سایکوپات، نسبتا دشوار و بسیار پرچالش است. این ناهنجاری شخصیتی پیوسته و به صورت ناخواسته رفتارهایی مانند دروغ‌گفتن، فریب‌دادن و قانون‌شکنی را به دنبال دارد. این شرایط، روابط خانوادگی سایکوپات و زندگی با سایکوپات را بسیار دشوار خواهد کرد.

برخی از روش‌های برقراری ارتباط، مدیریت روابط و تعامل با فرد مبتلا به ASPD، که به افراد نزدیک به بیمار برای کاهش آسیب‌های احتمالی کمک می‌کنند، عبارت‌اند از:

• بیماران مبتلابه این اختلال را به شروع فرایند درمان اختلال شخصیت ضد اجتماعی و تکمیل جلسات تشویق کنید.
• عوامل سواستفاده را شناسایی کرده و از آن‌ها دوری کنید.
• برقراری مرز به جایگزین‌کردن روابط ناسالم با روابط سالم کمک می‌کند. البته بایستی به رعایت آن‌ها پایبند باشید.
• توجه داشته باشید که رفتار افراد مبتلابه این اختلال به وجود شما و رفتارهایی که دارید، مرتبط نیست. به همین دلیل، رفتار آسیب‌زای بیمار را به خودتان نسبت ندهید.
• برای تامین حمایت عاطفی، گروه‌های حمایتی و افرادی مشابه خود پیدا کنید.

پیشگیری از اختلال شخصیت ضد اجتماعی

هیچ روشی برای پیشگیری قطعی از ابتلابه اختلال شخصیت ضد اجتماعی وجود ندارد؛ زیرا برخی عوامل نظیر ژنتیک در شکل‌گیری این اختلال موثر‌ند و نمی‌توان از بروز آن‌ها جلوگیری کرد. با این وجود، رعایت برخی نکات به کاهش خطر ابتلابه این اختلال و جلوگیری از تشدید آن کمک می‌کند.

با توجه به این که ابتلابه اختلال شخصیت ضد اجتماعی بیشتر ریشه در دوران کودکی فرد دارد و در اوایل نوجوانی تشخیص داده می‌شود، بایستی معلمان، والدین و روانشناسان فعال در حوزه کودک با علائم اولیه این اختلال، عوارض آن و فواید مداخلات زودهنگام آشنا باشند. همچنین بایستی روش‌های درمانی این اختلال را بشناسند. در نهایت، پس از شناسایی اختلال سلوک و اختلال ASPD با اطلاع به والدین و مشاوران مراکز مرتبط نسبت به درمان آن‌ها اقدام کنند.

درمان کودکان مبتلا به سلوک یکی از راهکارهای پیشگیری از ASPD در دوره نوجوانی و سنین بالاتر است. بنابراین، بایستی در تربیت کودکان با اختلال رفتاری دقت کنید تا منجربه اختلالات پیشرفته‌تر نشود.

نتیجه‌گیری

در نکات مهم برای جمع‌بندی ASPD می‌توان گفت، اختلال شخصیت ضد اجتماعی با بی‌رحمی روانی، الگوی پایدار نقض حقوق دیگران و نقض قوانین اجتماعی و عدم احساس پشیمانی نسبت به این انجام این فعالیت‌ها خود را نشان می‌دهد و چالش‌های جدی به دنبال خواهد داشت.

کمک به سایکوپات به دلیل مقاومت بیماران برای پذیرش رفتارهای اشتباه بسیار چالش‌برانگیز است؛ اما همچنان متخصصان روان حرفه‌ای وجود دارند که با استفاده از حمایت‌های روانشناختی، روش‌های روان درمانی مانند CBT و دارودرمانی به بهبود این اختلال کمک می‌کنند.

در صورتی که به کسب اطلاعات بیشتر و شرکت در جلسات مشاوره برای درمان اختلال شخصیت ضد اجتماعی نیاز دارید، همین حالا می‌توانید نسبت به رزرو وقت و مشاوره و پرسش از دکترهای طبیبی نو به صورت آنلاین اقدام کنید.