اختلال شخصیت اجتنابی چیست؟
اختلال شخصیت اجتنابی AVPD با الگوهای رفتاری پایدار و مرتبط با دور ماندن از اجتماع یکی از انواع اختلال شخصیت در جامعه روانشناسی شناخته می‌شود. دلیل اصلی دوری از اجتماع در این گروه از بیماران احساس بی‌ارزشی و بی‌لیاقتی می‌باشد. آن‌ها به دلیل این افکار منفی به شدت از قضاوت دیگران و طرد شدن هراس دارند. این نگرانی‌ها موجب می‌شود علائم اضطراب شدید یا افسردگی در آن‌ها بروز پیدا کند. برای تشخیص AVPD باید به روانپزشک و درمانگر مجرب مراجعه کرد. درمان‌های شناختی- رفتاری و پویشی بهترین راهکارهای برای بهبود این اختلال هستند. در موارد شدید برای مدیریت و کنترل علائم بیماری میتوان از برخی داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب هم کمک گرفت. ژنتیک، عوامل محیطی، زیستی و روانی در بروز این نوع اختلال شخصیت نقش دارند. با تربیت درست در کودکی و تقویت عزت نفس در نوجوانی میتوان تا حد زیادی از بروز این اختلال روانی پیشگیری کرد.
اختلال شخصیت اجتنابی چیست؟
اختلال شخصیت اجتنابی AVPD در گروه اختلالات شخصیت خودگریز دسته‌بندی می‌شود. در این بیماری الگوهای پایدار اجتناب اجتماعی وجود دارد. ترس از انتقاد و احساس بی‌کفایتی مهم‌ترین مشخصه‌های این بیماری روانی به شمار می‌روند. در این بیماری روانی افراد با ترس از طرد شدن مواجه هستند. ترس طرد شدن تا حدی در این بیماران شدید است که فرد در موقعیت‌های اجتماعی امن نیز از تعامل خودداری می‌کند.
تفاوت AVPD با کم‌رویی و اضطراب اجتماعی
کم‌رویی ساده و اضطراب اجتماعی حالت‌هایی گذرا و قابل کنترل هستند. اما در شخصیت اجتنابی الگوهای ریشه‌دار و فراگیر و مزمن روی فرد اثر می‌‌گذارند. بنابراین بر خلاف کم‌رویی بیمار مبتلا به AVPD هم در روابط خانوادگی و هم شغی دچار مشکلات جدی می‌شود. اغلب بیماران مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی خود را انسانی بی‌ارزش تلقی می‌کنند. اما در کم‌رویی این احساس در فرد وجود ندارد.
دلایل اهمیت شناخت AVPD
تعاملات اجتماعی و انسانی از بخش‌های بسیار مهم در زندگی همه انسان‌ها به ویژه در عصر حاضر تلقی می‌شود. بنابراین این گروه از بیماران در زمینه رشد فردی، شغلی و عاطفی با مشکلات بسیار جدی مواجه هستند. درک اختلال شخصیت دوری گزین به ما کمک می‌کند آسیب‌های آن را به خوبی بشناسیم. همچنین با درک این بیماران از قضاوت‌های نادرست نسبت به این افراد پرهیز می‌کنیم.
علائم و نشانه‌های اختلال شخصیت اجتنابی
به گفته سایت clevelandclinic نشانه اصلی اختلال شخصیت اجتنابی، ترس بسیار شدید از رد شدن است به حدی که فرد ترجیح می‌دهد تنها بماند تا در جمع حضور یابد. این الگوی رفتاری می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد.
اختلال شخصیت دوری گزین با الگوهای پایدار ترس از طرد شدن و حساسیت بالا به انتقاد شناخته می‌شود. همین ترس‌های شدید در بیمار موجب دوری کردن او از روابط اجتماعی می‌گردد.
علائم رفتاری، شناختی و عاطفی AVPD
علائم این نوع اختلال شخصیت در سه بعد رفتاری، شناختی و عاطفی بروز پیدا می‌کند. از جمله اصلی‌ترین علائم AVPD به موارد زیر میتوان اشاره کرد:
- علائم رفتاری: کناره‌گیری از موقیعت‌های اجتماعی- اجتناب از کارهای گروهی- دوری از روابط صمیمانه با دیگران
- علائم شناختی: باور به بی‌ارزشی و بی‌کفایتی خود، حس نالایق بودن، ترس شدید از طرد شدن و تحقیر
- علائم عاطفی: اضطراب مزمن- حس خجالت و شرم شدید- حساسیت بسیار زیادی نسبت به انتقاد و عدم تایید
البته شدت علائم به سطح بروز این اختلال روانی نیز بستگی دارد.
تفاوت علائم در مردان و زنان
علائم اختلال شخصیت اجتنابی در هر دو جنسیت تا حد زیادی شبیه است. با این حال در زنان بیشتر شاهد احساسات درونی نظیر:
- افسردگی
- خود انتقادی
- خجالت
هستیم. اما در مردان مبتلا به AVPD علائم بیرونی بیماری همچون:
- انزواطلبی
- سکوت در جمع
- کناره‌گیری اجتماعی
بیشتر مشاهده می‌شود.
| شدت بیماری AVPD | مشخصه‌ها و علائم |
| خفیف | اضطراب اجتماعی- اجتناب محدود از روابط جدید |
| متوسط | کناره‌گیری پایدار- ترس از طرد شدن- ناتوانی در ایجاد روابط صمیمی |
| شدید | انزوای کامل- ناتوانی در عملکرد شغلی و خانوادگی- اختلال در عملکرد روزانه |
دلایل و عوامل موثر در شکل‌گیری اختلال شخصیت اجتنابی
این بیماری مزمن روانی معمولا دلایل چند جانبه‌ای اعم از عوامل ژنتیکی، زیستی و روانشناختی دارد. در بیشتر موارد AVPD در اوایل نوجوانی یا بزرگسالی در بیمار آشکار می‌گردد. روانشناسان معتقد هستند این نوع اختلال شخصیت ریشه در تجربیات و تروماهای دوران کودکی فرد دارد.
عوامل ژنتیکی و زیستی
برخی از ژن‌ها و صفات ارثی نظیر اضطراب بالا و حساسیت به انتقاد می‌توانند زمینه‌ساز این بیماری باشند.پژوهش‌ها نشان داده است که سیستم عصبی این بیماران واکنش‌های شدیدتری نسبت به تهدیدهای اجتماعی نشان می‌دهد. فرزند والدینی که به اضطراب شدید مبتلا هستند بیشتر در معرض AVPD قرار دارند.
عوامل روانی و تربیتی
اگر والدین بیش از حد انتقادگر و کنترل‌گر باشند پایه‌های اولیه اضطراب اجتماعی شدن در کودک را ایجاد می‌کنند. احساس بی‌ارزشی با مقایسه مداوم کودکان در دوران رشد آن‌ها ایجاد می‌گردد.
عوامل محیطی و اجتماعی
اگر کودکان در اجتماع و مدرسه با زورگویی و تمسخر مداوم مواجه باشند ممکن است تعاملات اجتماعی را تهدید تلقی کنند. این تجارت منفی در بیشتر موارد به شکل‌گیری الگوهای شخصیتی اجتنابی منتهی می‌گردد. سپس در دوران نوجوانی و بزرگسالی علائم رفتاری، شناختی و عاطفی بیماری بروز پیدا می‌کند.
تفاوت AVPD با سایر اختلالات مشابه
تشخیص تفاوت اختلال شخصیت اجتنابی با دیگر اختلالات مشابه برای درمان اهمیت بالایی دارد. به دلیل تشابه برخی از علائم بسیار یاز افراد این اختلال شخصیت دوری گزین را با سایر اختلالات نظیر اضطراب اجتماعی و اختلال شخصیت اسکیزوئید اشتباه می‌گیرند.
مقایسه AVPD با اضطراب اجتماعی
در هر دو اختلال ترس زیادی از تعامل اجتماعی به دلیل نگرانی از طرد شدن وجود دارد. اما این نشانه‌ها در اختلال شخصیت دوری گزین شدیدتر و عمیق‌تر می‌باشد. زیرا این افراد اغلب خود را بی‌ارزش و نالایق می‌دانند و به همین دلیل از موقعیت‌های اجتماعی می‌ترسند.
مقایسه AVPD با اختلال اسکیزوئید
در بیماران اسکیزوئید بی‌علاقگی شدید نسبت به روابط اجتماعی وجود دارد.و اما فرد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی مایل به برقراری ارتباط با دیگران می‌باشد. اما ترس از تحقیر شدن موجب کناره‌گیری وی از اجتماع می‌گردد.
مقایسه با شخصیت مرزی و وابسته
بیماران شخصیت مرزی ترس از طرد شدن دارند و به همین دلیل واکنش‌های شدید و انفجاری از خود نشان می‌دهند. اما در بیماران AVPD بیشتر با عقب‌نشینی از حضور در اجتماع مواجه هستیم. اختلال شخصیت وابسته نیز به حمایت شدید دیگران نیاز دارد و به هر قیمتی روابط خود را حفظ می‌کند.
| نوع اختلال | ترس از طرد شدن | تمایل به رابطه | نوع واکنش |
| AVPD | زیاد | دارد | اجتنابی و دوری گزینی |
| اسکیزوئید | ندارد | ندارد | بی‌تفاوتی |
| شخصیت مرزی | زیاد | زیاد | هیجانی و انفجاری |
| شخصیت وابسته | متوسط | زیاد | چسبیده و حمایت طلب |
تاثیر AVPD بر روابط عاطفی، ازدواج و شغل
این اختلال روی جنبه‌های مختلف زندگی بیمار آثار منفی به جا می‌گذارد. بیماران مبتلا به این نوع اختلال شخصیت هم در ایجاد و هم در حفظ روابط پایدار و موفق چالشهای جدی دارند.
مشکلات در روابط عاطفی و ازدواج
این بیماران از صمیمیت عاطفی هراس بسیار زیادی دارند. البته نیاز به رابطه در آن‌ها وجود دارد اما ترس از طرد شدن و تحقیر مانع بیان احساسات در آن‌ها است. این رفتارها برای همسران آن‌ها سرد و گیج کننده تلقی شده و آسیب‌زا می‌باشد. اختلال شخصیت اجتنابی و ازدواج از چالشهای بسیار بزرگی ایجاد می‌کنند.
چالش‌ها در محیط کاری
در محیط‌های شغلی افراد اجتنابی اغلب با احساس بی‌کفایتی در مسئولیت‌های خود مواجه هستند. به همین دلیل در موقعیت‌های مختلف از تعامل و ابراز نظر و رهبری خودداری می‌کنند. در نتیجه از پیشرفت شغلی باز مانده و قادر به پذیرش مسئولیت‌های جدید نیستند.
مشکلات AVPD در روابط اجتماعی
در محیط‌ها و روابط اجتماعی اغلب شاهد کناره‌گیری و کم حرفی بیماران مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی هستیم. آن‌ها به دلیل ترس از قضاوت دیگران از گفت‌وگوهای ساده نیز پرهیز می‌کنند و به تدریج منزوی می‌شوند.
راه‌های تشخیص اختلال شخصیت اجتنابی (AVPD)
تشخیص دقیق این بیماری باید توسط متخصص و با بررسی‌های کامل بیمار انجام شود. سابقه رفتاری، اجتماعی و روانی بیمار در این زمینه کمک زیادی به درمانگر می‌کند. اصلی‌ترین راه‌های تشخیص AVPD عبارتند از:
- مراجعه به روانپزشک و روانشناس بالینی: در مصاحبه بالینی ساختار یافته علائم بیماری بررسی می‌گردد. این ارزیابی کمک می‌کند این اختلال شخصیت از دیگر اختلالات روانی به درستی تشخیص داده شود.
- استفاده از آزمون‌ها و تست اختلال شخصیت اجتنابی: تست‌های مخصوص تشخیص این بیماری روانی طراحی شده‌اند که به درمانگر کمک می‌کنند. نکته مهم اینکه تفسیر این تست‌ها باید توسط روانپزشک و روانشناس انجام گیرد تا معتبر باشد.
- ابزارهای خودارزیابی و تست‌های آنلاین: برای شروع روند تشخیص و درمان میتوان از تست‌های آنلاین برای تشخیص AVPD کمک گرفت. توجه داشته باشید که تست‌های آنلاین غربالگری AVPD جایگزین مناسبی برای تشخیص حرفه‌ای به شمار نمی‌روند.
روش‌های درمان اختلال شخصیت اجتنابی
درمان مناسب برای AVPD درمانی چند جانبه و ترکیبی می‌باشد که چالشهای مختلف این اختلال را پوشش دهد. مشارکت خانواده و گروه درمانی برای بهبود بیماران مبتلا به این اختلال از درجه اهمیت بالایی برخوردار است. اصلی‌ترین راهکارهای درمانی این اختلال شخصیتی مزمن شامل موارد زیر می‌باشد:
- درمان پویشی یا روان تحلیلی: در این رویکرد درمانی روی ریشه‌های بروز این اختلال روانی تمرکز می‌کنند. تجربه‌های طرد شدن در کودکی و اضطراب رابطه‌ای از مهم‌ترین ریشه‌های این اختلال روانی هستند. درمان شناختی- رفتاری (CBT): موثرترین روش درمان برای اختلال شخصیت دوری گزین درمان‌های روانشناختی است. در این راهکار به بیمار کمک می‌شود تا افکاری غیرمنطقی نظیر حس بی‌ارزشی را شناسایی و بازسازی کند.
- دارودرمانی: اگر بیمار به اضطراب یا افسردگی شدید دچار شده باشد داروها می‌توانند کمک کننده باشند. از دارو بیشتر رای کنترل و مدیریت علائم این اختلال مزمن روانی استفاده می‌شود.
آیا میتوان از AVPD پیشگیری کرد؟
در بسیاری از موارد امکان پیشگیری از این اختلال شخصیت دوری گزین و اجتنابی وجود دارد. تربیت سالم کودکان و مداخلات زودهنگام از اقدامات پیشگیرانه بسیار مهم و موثر در این باره می‌باشند. نقش تربیتی درست در پیشگیری از AVPD یکی از مهم‌ترین اقدامات لازم است. پدر و مادر باید بدون قید و شرط کودک خود را پذیرا باشند و به او محبت کنند. آموزش مهارت‌های اجتماعی از کودکی نیز به تقویت مهارت‌های ارتباطی فرزند کمک می‌کند. تقویت عزت نفس نوجوانان با تشویق و پذیرش آن‌ها نیز عامل پیشگیرانه بعدی از بیماری اختلال شخصیت دوری گزین است. با ایجاد فرصت برای کسب موفقیت‌های کوچک، کاهش احتمال AVPD ممکن می‌گردد.
جمع‌بندی نهایی
اختلال شخصیت اجتنابی یکی از بیماری‌های مزمن روانی است که روی جنبه‌های مختلف زندگی فرد اثر می‌گذارد. این بیماران به دلیل ترس شدید از طرد شدن اقدام به برقراری روابط اجتماعی و صمیمانه نمی‌کنند. به دلیل تشابه علائم AVPD با دیگر اختلال‌های شخصیت برای تشخیص دقیق باید به روانپزشک و روانشناس بالینی مجرب مراجعه کرد. برای مشاوره اختلال شخصیت و درخواست مشاوره آنلاین می‌توانید از طریق سایت طبیبی نو اقدام کنید. در این مجموعه امکان رزرو نوبت آنلاین و پرسش و پاسخ اینترنتی با متخصصین مجرب کشور وجود دارد.