اختلال شخصیت مرزی در کودکان چیست و چطور درمان می شود؟
اختلال شخصیت مرزی در کودکان با علائمی همراه است که زندگی افراد را درهمان سال‌های ابتدایی زندگی تحت تاثیر قرار می‌دهد و نتایج آن در دوره‌های مختلف زندگی با فرد همراه خواهد بود. این اختلال، همانند اختلالات همبودی در بزرگسالان است. با این تفاوت که تشخیص ابتلابه آن، به دلیل عدم شکل‌گیری شخصیت به طور کامل و همپوشانی با اختلالات روانشناختی در کودکان، نسبتا دشوار است.
تشخیص قطعی ابتلابه مشکلات روانی کودک، ازجمله شخصیت مرزی، بایستی توسط متخصص روان و با استفاده از روش‌های استاندارد و علمی مورد تایید سازمان بهداشت جهانی تشخیص داده شود. با این وجود، شناخت نشانه‌های اختلال شخصیت، چالش‌های پیش‌رو، روش‌های پیشگیری و درمان کودک مرزی و عوامل ایجادکننده این اختلال نقش موثری در کاهش خطر ابتلا، تشخیص زودهنگام و اقدام به موقع برای درمان این اختلال خواهد داشت.
معرفی اختلال شخصیت مرزی در کودکان
اختلال شخصیت مرزی (BPD) یک وضعیت پیچیده روانی است که با بی‌ثباتی شخصیتی کودک، بی‌ثباتی در روابط میان‌فردی و تصمیمات و رفتار تکانشی کودک شناسایی می‌شود. این اختلال معمولا در بزرگسالی به درستی تشخیص داده می‌شود، اما در دسته اختلالات روانی کودک نیز قرار می‌گیرد.
اختلال شخصیت مرزی در کودکان معمولا شامل عصبانیت، نوسانات و ناپایداری خلق کودک، اضطراب کودکی و غم است، که گاها چند ساعت تا چند روز طول می‌کشد.
نکته قابل توجه در مورد اختلال شخصیت، ابتلابه آن در سنین پایین و کودکی است که تشخیص آن را با چالش‌های مختلفی مواجه می‌سازد. با این وجود، با تشخیص اختلال مرزی در دوران کودکی و پیش‌آگهی اختلال شخصیت مرزی در نوجوانی فرصت بیشتری برای فرایند درمان و بهبود کیفیت زندگی کودک خواهید داشت.
در صورتی که در زمان مناسب برای درمان پرخاشگری کودک و بهبود اختلال شخصیت مرزی در کودکان اقدام نکنید، سلامت روان، رشد اجتماعی و آینده تحصیلی کودک مبتلا به BPD، علاوه‌بر کودکی، در جوانی و بزرگسالی نیز به طور جدی تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.
شناخت اختلال شخصیت مرزی (BPD) در کودکان
اختلال شخصیت مرزی در کودکان یکی از اختلالات شخصیتی و روانی نادر در میان کودکان و نوجوانان کمتر از ۱۶ سال است که با الگوهای ناپایدار در روابط بین فردی، احساسات و تصمیم‌گیری تکانش‌گری و رفتارهای مرزی کودک خود را نشان می‌دهد.
اگر نوسانات خلقی کودک، رفتارهای تکانشی، سابقه آسیب‌رساندن به خود و اضطراب در کودکان را به فراوانی مشاهده می‌کنید یا کودکتان در روابط خود مشکلات متعددی را تجربه می‌کند، احتمالا به اختلال شخصیت مرزی در کودکان مبتلا شده است.
با بررسی ویژگی‌های اختلال شخصیت مرزی و تغییرات شخصیتی کودک تا حدودی می‌توان ابتلای او به این اختلال را تشخیص داد. جدول علائم BPD در کودکان، بررسی تفاوت BPD و ADHD و سایر اختلالات مشابه، به شما در تشخیص این اختلال کمک می‌کند:
| علائم | اختلال شخصیت مرزی در کودکان | اختلال BPD در کودک | اضطراب |
| نحوه واکنش هیجانی | بی ثباتی شدید، ترس و احساس طرد شدن، ناتوانی در کنترل خشم و بروز خشم شدید، احساس پوچی | نوسانات خلقی شدید، ناامیدی و تحریک‌پذیری بالا | ترس و نگرانی شدید، وحشت‌زدگی و احساس ناآرامی |
| علائم فیزیکی | نشانه‌های خودزنی و خودآزاری | بی‌قراری فیزیکی، پرحرفی و تکان‌دادن مداوم دست و پا | تپش قلب، تنگی نفس و تعریق غیرطبیعی |
| نحوه رفتار تکانشی | اقدام به خودزنی، خودآزاری و انجام رفتارهای پرخطر | انجام فعالیت‌ها بدون تفکر و برنامه‌ریزی | تکرار بیش از اندازه برخی کارها برای کسب اطمینان |
| میزان تمرکز | مشکل در تمرکز | بی‌توجهی و فراموشکاری | مشکل در تمرکز |
| نحوه برقراری روابط اجتماعی | وابستگی شدید و ناپایداربودن روابط | عدم مشارکت گروهی و ناتوانی در حفظ روابط | دوری از تعاملات و داشتن مشکلات تعامل اجتماعی، وابستگی غیرطبیعی به برخی افراد |
علل و عوامل مؤثر در بروز اختلال شخصیت مرزی در کودکان
اختلال شخصیت مرزی در کودکان ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و تجارب آسیب‌زای دوران کودکی است. مهمترین عوامل و علل BPD در کودکان عبارت‌اند از:
- ژنتیک و عوامل بیولوژیکی
- تأثیرات محیطی مانند روابط مشکل‌ساز و ناسازگار با والدین و نزدیکان
- آسیب‌های عاطفی دوران کودکی نظیر سوءاستفاده جسمی و عاطفی
- داشتن سوابق خانوادگی اختلالات روانی
- تجربه‌های تلخ و آسیب‌زا مانند مرگ والدین یا عدم دریافت توجه کافی از آن‌ها
- آسیب‌های دوران کودکی
- قرارگیری در شرایط اجتماعی پرتنش و استرس‌زا
تأثیر خانواده در اختلال شخصیت مرزی کودکان بسیار پررنگ است؛ چرا که اعضای خانواده بیشترین ارتباط را با کودک دارند. با این وجود ژنتیک و BPD نیز با یکدیگر ارتباط مستقیم دارند. به طوری که، ژنتیک به تنهایی می‌تواند باعث ابتلای فرد به این اختلال شود.
چالش‌ها و مشکلات کودکان مبتلا به BPD
کودک با اختلال رفتاری از همان دوران کودکی با چالش‌های متعددی در روابط اجتماعی، محیط مدرسه و خانواده روبه‌رو هستند. در صورتی که این اختلال درمان نشود، چالش‌های حاصل از آن در بزرگسالی نیز گریبان‌گیر کودک با مشکلات شخصیتی خواهند بود. این چالش‌ها، ناشی از ناتوانی در کنترل احساسات کودک، ابراز خشم شدید، بی‌ثباتی هویتی و ترس شدید از طردشدن است که با تاثیر منفی بر تعاملات همراه است.
ابتلابه اختلال شخصیت مرزی در کودکان، ناپایداری در دوستی‌ها، رفتارهای افراطی، پرخاشگری و روابط ناپایدار در کودکان را به دنبال دارد که از چالش‌های جدی و مشکلات اجتماعی کودک BPD هستند. همچنین، ابتلابه این اختلال، در محیط مدرسه باعث افت تحصیلی، انزوا و اختلالات رفتاری کودک می‌شود.
نوسانات خلقی و ترس از تنبیه‌شدن محیط خانه را برای کودک ناامن و پراسترس می‌کند. این عوامل در کنار تغییرات سریع در خودانگاره و احساس پوچی، چالش‌های خانوادگی و مشکلات هویتی در کودکان را به دنبال خواهند داشت.
عدم مقابله صحیح با این اختلال باعث بروز مشکلات دیگری نظیر افسردگی کودکانه مرتبط با BPD خواهد شد. مقابله با این چالش‌ها نیازمند ترکیبی از حمایت خانوادگی، مداخلات روانشناختی و آموزش مهارت‌های پایه است. برای مدیریت خشم کودک و رفع اختلالات اجتماعی در BPD:
- مهارت‌های ارتباطی خود را تقویت کنید.
- فعالیت‌هایی که باعث کاهش افکار و رفتارهای مرزی می‌شوند را انجام دهید.
- روال منظمی برای انجام فعالیت‌های روزانه‌تان مشخص کنید.
- برای یادگیری تنظیم هیجانات و تقویت مهارت‌های اجتماعی در جلسات مشاوره تخصصی شرکت کنید.
تشخیص اختلال شخصیت مرزی در کودکان
تشخیص ابتلابه اختلال شخصیت مرزی در کودکان و نوجوانان نسبتا دشوار است؛ چرا که شخصیت فرد هنوز به طور کامل شکل نگرفته است. همچنین، علائم این اختلال با اختلالات رفتاری کودکی، رفتارهای معمول دوران بلوغ و رشد و کودک مبتلا به افسردگی همپوشانی زیادی دارند.
با وجود دشواری تشخیص اختلال شخصیت در سنین پایین، شرکت در جلسات مشاوره کودک، استفاده از راهنمای تشخیصی و معیارهای DSM-5، در صورت وجود الگوی فراگیر علائم، در تشخیص اختلال شخصیت مرزی در افراد کمتر از ۱۸ سال بسیار موثر خواهد بود.
معیارهای تشخیصی DSM-5 شامل ترس از رها شدن در کودک، اختلال بحران هویتی کودک، روابط ناپایدار، احساس پوچی مزمن، خودآزاری و خودزنی و مشکلات هیجانی کودک است. در این روش ارزیابی روانشناسی کودک، در صورتی که حداقل ۵ مورد از این علائم در فرد وجود داشته باشد، می‌توان گفت که کودک به اختلال روانی مرزی مبتلا شده است.
یکی دیگر از روش‌های تشخیص BPD در کودکان، ارزیابی روانشناختی دقیق است. در این روش، از ابزارهای استانداردی مانند مصاحبه بالینی و تست شخصیت استفاده می‌شود تا الگوهای رفتاری، هیجانی و شناختی مرتبط با BPD به درستی تشخیص داده شوند.
در صورتی که برای تشخیص اختلال شخصیت مرزی در کودکان به کلینیک روان‌درمانی مراجعه کنید و از ارزیابی روانشناختی برای تشخیص این اختلال استفاده شود، تاریخچه روانی-اجتماعی کودک، تجربیات و تروماهای او، سابقه خانوادگی اختلالات روانی و تاثیر در محیط‌های مختلف نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد.
با توجه به میزان حساسیت و دشواری تشخیص اختلال شخصیت مرزی در کودکان، بهتر است از ابزارهای تشخیصی اختلال شخصیت مرزی، روش‌های تشخیصی ترکیبی، بررسی طولانی‌مدت علائم و شرکت در جلسات روانشناسی کودک استفاده شود. تشخیص زودهنگام و استفاده از روش‌های روان‌درمانی نقش مهمی در افزایش سرعت بهبود این اختلال خواهد داشت.
درمان اختلال شخصیت مرزی در کودکان
روش مناسب برای درمان اختلال شخصیت مرزی در کودکان بایستی با توجه به شدت و ریشه بیماری، توسط متخصص روان و در جلسات روانشناسی کودک تشخیص داده شود. ایجاد محیط امن برای کودک با اختلال روانی اولین اقدام برای کمک به درمان او خواهد بود.
موثرترین روش‌های درمان BPD در کودکان به ۴ دسته رفتاردرمانی دیالکتیک DBT، درمان شناختی رفتاری CBT، دارودرمانی و رویکردهای خانوادگی و اجتماعی تقسیم می‌شوند:
- درمان دیالکتیکی رفتاری DBT: این روش روان‌درمانی کودک، برای افراد نوجوان مبتلا به BPD نتیجه‌دهی فوق‌العاده‌ای دارد. روش درمان DBT بر تغییر زندگی و رفتارهای غیرمفید تمرکز دارد و به بیمار کمک می‌کند تا واقعیت زندگی را بپذیرد. در نتیجه، رفتار درمانی برای کودک مرزی باعث می‌شود، که او راحت‌تر احساسات شدید و رفتارهای مخرب خود را کاهش دهد و روابط خود را بهبود بخشد.
- درمان شناختی-رفتاری CBT: این روش درمانی به فرد کمک می‌کند تا احساسات خود و تاثیر آن‌ها بر رفتار خود را بشناسد. در درمان CBT برای کودکان، فرد با افکار و رفتارهای منفی خود آشنا می‌شود و یاد می‌گیرد که الگوها و عادات فکری سالم‌تری را جایگزین آن‌ها کند.
- روش دارو درمانی BPD: تجویز دارویی برای درمان اختلالات شخصیتی کودک به طور قطعی کافی نیست؛ اما مصرف برخی داروها در کنار روش‌های روان‌درمانی نقش موثری در بهبود اختلال شخصیت مرزی در کودکان و درمان شخصیت ناپایدار کودک خواهد داشت.
- درمان خانوادگی: حمایت، تشویق و مشارکت خانواده نیز در بهبود و سرعت درمان این اختلال نقش موثری دارد. در این روش درمانی، بایستی خانواده با چرخه‌های رفتاری آسیب‌زا و مدیریت چالش‌ها آشنا باشند تا بتوانند به بهبود این اختلال و اختلال عاطفی کودک کمک کنند. با مراجعه به متخصص روان، روابط خانوادگی و تاثیر آن بر کودک برای شما واضح‌تر و قابل درک‌تر خواهد بود.
به گفته وب سایت childmind، دیدگاه‌های جدید نسبت به این اختلال و پیدایش درمان‌های تازه و مؤثرتر، چشم‌انداز بهبودی برای افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی (BPD) را بسیار امیدوارکننده‌تر کرده‌اند. با دریافت حمایت مناسب، اکثر افراد مبتلا به BPD می‌توانند به‌خوبی یاد بگیرند که احساسات شدید خود را کنترل کنند، رفتارهای خودتخریبی را متوقف نمایند و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.
نقش خانواده و محیط اجتماعی در درمان اختلال شخصیت مرزی در کودکان
کودک مبتلابه سندروم شخصیت مرزی، ارتباط و وابستگی زیادی به اعضای خانواده خود دارد. به همین دلیل، با توجه به نقش خانواده در درمان BPD، نحوه برخورد واکنش والدین به کودک پرخاشگر در هر مسئله‌ای، نقش مهمی در بهبود یا تشدید این اختلال خواهد داشت.
اعضای خانواده بایستی فرد مبتلا را به شرکت در جلسات درمان‌های روانشناسی کودک تشویق کنند و در این مسیر همراه او باشند. همچنین، اعضای خانواده بایستی آموزش‌های لازم برای کمک به درمان اختلال شخصیت مرزی و حمایت عاطفی کودک BPD را از راه‌هایی مانند شرکت در مشاوره خانواده ببیند تا عوامل تنش‌زا را کاهش دهند. همچنین، درک بهتری از رفتار غیرعادی کودک داشته باشند و نحوه رفتار با کودک با بی‌ثباتی رفتاری را بیاموزند.
به طور کلی، حمایت اجتماعی کودک شامل حمایت دوستان، خانواده و حتی گروه‌های درمانی نقش موثری در درمان اختلال شخصیت مرزی در کودکان دارند. بنابراین، فرد بایستی در محیط‌های سالم قرار بگیرد تا تنش‌های او کاهش پیدا کند و به درمان نزدیک‌تر شود.
پیشگیری از اختلال شخصیت مرزی در کودکان
هیچ راهکار قعطی برای پیشگیری از BPD در کودکان وجود ندارد؛ اما برخی راهکارها احتمال ابتلابه این اختلال را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهند.
مناسب‌ترین زمان برای پیشگیری از ابتلابه اختلالات روانی نظیر اختلال مرزی در خردسال، در زمان بارداری مادران است. آموزش‌های دوران بارداری مانند کنترل استرس، حفظ سلامت روان مادر و انجام چکاپ‌های پزشکی منظم از جمله اقدامات موثر برای تعیین مرزهای روانی کودک و پیشگیری از BPD در این دوره است.
آموزش مراقبت‌های پیش از مدرسه نظیر تقویت مهارت‌های اجتماعی و عاطفی در سال‌های اولیه زندگی نیز نقش موثری در کاهش خطر بروز اختلال شخصیت مرزی در کودکان دارد.
شرکت در فعالیت‌های گروهی، انجام بازی‌های هدفمند و یادگیری مدیریت احساسات از طریق تعامل با همسالان و مربیان می‌تواند به کودک در یادگیری الگوهای رفتاری سالم، افزایش اعتمادبه‌نفس، کاهش اضطراب و پیشگیری از اختلالات روانی کودک کمک می‌کند.
با توجه به این موارد، نقش معلم در شناسایی BPD، نیز مشخص می‌شود. او با شناسایی رفتارهای کودک در مدرسه، می‌تواند احتمالا ابتلای او به این اختلال را تا حدودی تشخیص دهد.
در تربیت کودک BPD، والدین بایستی از روش‌های موثری مانند برقراری ارتباط صمیمانه، تنظیم قوانین واضح و تشویق رفتارهای مثبت را انجام دهند تا خطر ابتلابه اختلال شخصیت مرزی در کودکان کاهش پیدا کند. پرهیز از تنبیه‌های شدید، گوش‌دادن به نیازهای کودک و آموزش حل مسئله به‌جای سرکوب هیجانات، ثبات رفتاری والدین و اجتناب از تعارضات خانوادگی مداوم نیز در جلوگیری از شکل‌گیری این اختلال در کودکان است.
نتیجه‌گیری: چگونگی ایجاد تغییرات مثبت در زندگی کودکان مبتلا به BPD
اختلال شخصیت مرزی در کودکان با عوارض جدی همراه است؛ اما تشخیص BPD در کودکان و در سنین پایین پیچیده است. با این وجود، شناسایی زودهنگام آن، از عواقب بلندمدت مانند تشدید علائم، ایجاد اختلال در عملکرد اجتماعی و تحصیلی و افزایش خطر خودکشی در آینده جلوگیری می‌کند و تأثیر درمان زودهنگام را به دنبال دارد.
مراجعه به روانپزشک کودک، درمانگر کودک و همکاری خانواد‌ها با آن‌ها برای تشخیص و درمان اختلال شخصیت مرزی در کودکان ضروری است. متخصصان روان و مشاور کودک با استفاده از مداخلات درمانی BPD موثر نظیر روان‌درمانی و دارودرمانی به بهبود این اختلال و کاهش چالش‌های ناشی از آن کمک می‌کنند.
برای دریافت راهنمایی تخصصی درباره کمک به کودکان BPD، مشاوره، پرسش از پزشک و شروع فرایند درمان‌های مؤثر می‌توانید همین حالا برای رزرو وقت از پزشکان طبیبی نو اقدام کنید.