دیابت بی مزه چیست؟ از علائم تا درمان

دیابت بی مزه، ربطی به قند خون و دیابت شیرین ندارد. این بیماری نادر، ناشی از عدم کنترل آب بدن توسط هورمون‌ها و کمبود وازوپرسین است. کمبود این هورمون‌ها در اثر عوامل مختلفی رخ می‌دهد که در نهایت منجر به تولید ادرار زیاد و رقیق و تشنگی مفرط می‌شود. اگر به دنبال این هستید که دیابت چیست و چه علائمی دارد، باید بدانید که تمامی این موارد با توجه به نوع دیابت متفاوت خواهد بود. اهمیت درک علائم، علل ایجاد و کنترل دیابت بی مزه چیست؟ آگاهی از دلایل بروز این نوع دیابت، علائم، نحوه کنترل آن، تفاوت دیابت بی‌مزه با دیابت شیرین، آزمایش دیابت بی مزه، نحوه زندگی با این عارضه و تاثیر رفتار اعضای خانواده نقش موثری در کاهش تنش‌ها و علائم این عارضه خواهد داشت.

معرفی کامل دیابت بی‌مزه

دیابت بی مزه به عنوان یک دیابت غیرقندی و اختلال نادر، تعادل مایعات بدن را مختل می‌کند و ربطی به میزان قند خون ندارد.پس شاید میزان قند خون در دیابت نوع ۲ مهم باشد، اما در این نوع بیماری قند خون راهنمای خوبی نخواهد بود. درک ماهیت، چگونگی بروز و شناخت تفاوت دیابت‌های رایج با این دیابت، برای تشخیص صحیح و مدیریت موثر آن ضروری است.

دیابت بی‌مزه چیست و چگونه بروز می‌کند؟

دیابت بی مزه چیست؟ بیماری دیابت بی‌مزه مشکلی غیرمعمول است. این دیابت نادر در اثر اختلال آب و الکترولیت رخ می‌دهد. در این شرایط بدن نمی‌تواند سطح مایعات خود را به طور طبیعی متعادل کند. در نتیجه، مایعات بدن از تعادل خارج شوند و مشکلاتی نظیر ادرار زیاد را به دنبال دارد.

هورمون ADH، هورمون ضدادراری است که با نام وازوپرسین نیز شناخته می‌شود. علت عدم تعادل مایعات و اختلال در عملکرد هیپوتالاموس، به نوع دیابت بی‌مزه در مردان و زنان بستگی دارد؛ زیرا هیپوتالاموس این هورمون را کنترل می‌کند و با حفظ تعادل مایعات بدن، حجم ادرار را تنظیم می‌کند.

دیابت بی‌مزه باعث می‌شود که بدن مقدار زیادی ادرار رقیق تولید کند و احساس تشنگی مفرط داشته باشد. این دیابت، کمبود آرژنین وازوپرسین و مقاومت آرژنین وازوپرسین نیز نامیده می‌شود.

تفاوت آن با دیابت شیرین چیست؟

اصطلاحات “دیابت بی مزه” و “دیابت شیرین” هیچ ارتباطی با هم ندارند. هر یک از این بیماری‌ها مشکلات متفاوتی ایجاد می‌کنند و درمان‌های بسیار متفاوتی دارند. دیابت شیرین مربوط به سطح بالای قند خون و عدم تولید انسولین کافی توسط لوزالمعده است. این عارضه کاملا شایع است.

در مقابل، بیماری دیابت بی‌مزه به ندرت رخ می‌دهد و هیچ ارتباطی با میزان قند خون و تولید انسولین ندارد. دلیل اصلی بروز این عارضه، اختلال در عملکرد هورمون‌های تنظیم تعادل آب در بدن است.

طبق منابع معتبر دیابت بی‌مزه، تفاوت آن با دیابت شیرین به این صورت است:

“اگرچه اصطلاحات “دیابت بی‌مزه” و “دیابت شیرین” شبیه به هم به نظر می‌رسند، اما این دو بیماری ارتباطی با هم ندارند. دیابت شیرین شامل سطح بالای قند خون است. این یک بیماری شایع است و اغلب به سادگی دیابت نامیده می‌شود.

هیچ درمانی برای دیابت بی‌مزه وجود ندارد. اما درمانی در دسترس است که می‌تواند علائم آن را کاهش دهد. این شامل تسکین تشنگی، کاهش میزان ادرار بدن و جلوگیری از کم‌آبی بدن می‌شود.”

انواع دیابت بی‌مزه و ویژگی‌های هرکدام

دیابت بی‌مزه براساس منشا ایجاد به ۴ نوع نفروژنیک، بارداری، دیپسوژنیک و نوع مرکزی دیابت بی‌مزه تقسیم می‌شود؛ اما منشا ایجاد هیچ‌یک از آن‌ها، بالا یا پایین‌بودن قند خون نیست. بلکه عوامل مختلفی باعث اختلال در کارکرد هورمون‌های ADH و عدم پاسخ کلیه شده است.

دیابت بی‌مزه مرکزی

در صورتی که غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس در اثر جراحی، تومور، آسیب به سر یا بیماری‌های دیگر آسیب ببیند، فرد به دیابت بی‌مزه مرکزی مبتلا می‌شود. دلیل ابتلای فرد به دیابت بی‌مزه مرکزی، اثرگذاری این آسیب بر تولید، ذخیره و آزادسازی ADH است.

دیابت بی‌مزه نفروژنیک

دیابت بی مزه نوع نفروژنیک زمانی رخ می‌دهد که وجود مشکل و اختلال عملکرد کلیه باعث عدم پاسخ درست هورمون ADH شود. اختلال دیابت نفروژنیک در اثر اختلال ارثی، مصرف داروهای لیتیوم و داروهای ضد ویروسی، سطح پایین پتاسیم در خون، سطح بالای کلسیم در خون، انسداد مجاری ادراری یا عفونت ادراری یا بیماری مزمن و اختلال کلیه رخ می‌دهد.

دیابت بی‌مزه بارداری

اختلال دیابت بی‌مزه در بارداری فقط برای خانم‌ها و در دوران بارداری اتفاق می‌افتد. در صورتی که آنزیمی که توسط جفت در بارداری ساخته می‌شود، هورمون ضدادراری (ADH) را در فرد باردار از بین ببرد، فرد به این دیابت نادر مبتلا می‌شود.

دیابت دیپسوژنیک

دیابت بی‌مزه دیپسوژنیک یا پرنوشی اولیه با احساس تشنگی دائمی و نوشیدن مایعات زیاد خود را نشان می‌دهد. این دیابت متفاوت در اثر آسیب به مکانیسم تنظیم تشنگی در هیپوتالاموس ایجاد می‌شود. همچنین ارتباطی با برخی بیماری‌های روانی مانند اسکیزوفرنی دارد.

علائم و نشانه‌های دیابت بی‌مزه

علائم دیابت بی مزه چیست؟ با وجود شباهت علائم دیابت بی‌مزه در کودکان، بزرگسالان و مادران باردار، همواره تفاوت‌هایی در نوع و شدت علائم نیز وجود دارد. شناخت این علائم نقش موثری در اقدام به موقع برای درمان این عارضه در سنین مختلف ایفا می‌کند.

علائم شایع در بزرگسالان و کودکان

بزرگسالان توان بیان علائم و عوارض دیابت بی‌مزه را دارند. در صورت وجود علائم اصلی دیابت بدون قند، اقدام برای تشخیص قطعی و کنترل علائم آن ضروری است. شایع‌ترین علائم دیابت بی‌مزه در بزرگسالان عبارت است از:

• تشنگی شدید با تمایل به نوشیدن زیاد آب و مایعات سرد
• ادرار زیاد و کم‌رنگ (بین ۳ تا ۲۰ لیتر)
• مشکلات بینایی نظیر تاری دید
• بیدارشدن مکرر برای ادرارکردن و نوشیدن آب در طول شب
• یبوست
• ادرار شبانه
• سرگیجه و سردرد در اثر کم‌آبی بدن

کودکان، توان بیان بسیاری از علائم و تشخیص غیرطبیعی‌بودن آن‌ها را ندارند. به همین دلیل، شما بایستی بدانید که دیابت در کودکان از چند سالگی شروع می شود و علائم آن را بشناسید تا کودک شما از عوارض بی‌درمان ماندن این عارضه در امان بماند. اصلی‌ترین علائم دیابت بی‌مزه در نوزادان و کودکان عبارت است از:

• ادرار زیاد
• کم‌رنگ‌بودن و مشکل در تغلیظ ادرار
• یبوست
• شب‌ادراری
• مشکلات بینایی
• تشنگی زیاد
• رشد ضعیف
• استفراغ
• کاهش وزن و رشد غیرطبیعی کودک
• تحریک‌پذیری
• تب
• مشکلات خواب
• سردرد

چگونه علائم با دیابت شیرین اشتباه گرفته می‌شوند

برخی از علائم دیابت شیرین و دیابت بی مزه مشابه یکدیگر هستند؛ اما منشا و علت بروز آن‌ها کاملا با یکدیگر متفاوت است. به همین دلیل، در صورت مشاهده علائمی نظیر خستگی، تشنگی و تاری دید، بایستی آزمایش دیابت بی مزه انجام شود و نتایج آن توسط پزشک متخصص غدد درون ریز مورد بررسی قرار بگیرد. با شناسایی علت بروز این علائم، نوع دیابت نیز به درستی تشخیص داده می‌شود.

روش‌های تشخیص دیابت بی‌مزه

روش مناسب برای تشخیص ابتلا به دیابت بی مزه چیست؟ با توجه به علائم شما، از روش‌های مختلفی نظیر تست تشخیص دیابت به روش محرومیت از آب، آزمایش ادرار و خون و تصویربرداری مغز و کلیه برای تشخیص دیابت بی‌مزه استفاده می‌شود.  نحوه تشخیص توسط هر آزمایش دیابت بی‌مزه با یکدیگر متفاوت است.

تست محرومیت از آب

برای تست ADH به صورت محرومیت از آب، شما بایستی برای چند ساعت از نوشیدن مایعات به طور کامل خودداری کنید؛ زیرا ادرار رقیق برای انجام این آزمایش مناسب نیست. در طول تست محرومیت از آب، پزشک شما تغییرات وزن بدن، میزان ادرار تولیدشده در بدن و غلظت ادرار و خون شما را اندازه‌گیری می‌کند. همچنین ممکن است میزان ADH خون نیز اندازه‌گیری شود.

آزمایش ادرار و خون

برای سنجش اسمولالیته و بررسی سطح موادی مانند سدیم، پتاسیم و کلسیم در خون و شناسایی نوع دیابت بی‌مزه از آزمایش خود استفاده می‌شود. همچنین، به دلیل این که ادرار از مایع و آب تشکیل شده است، آزمایش ادرار در تشخیص ابتلا به دیابت غیرفوق‌العاده یا همان دیابت بی‌مزه موثر خواهد بود.

البته، در صورتی که فرد دیگری در خانواده شما مشکل تکرر ادرار یا سابقه ابتلا به به دیابت بی مزه را داشته باشد، ممکن است پزشک از آزمایش ژنتیک نیز برای تشخیص ابتلا به این عارضه استفاده کند.

تصویربرداری مغز و کلیه‌ها

نقش مغز در دیابت بی‌مزه مربوط به آسیب‌دیدگی هیپوتالاموس یا بیماری هیپوفیز در مغز است که تولید یا ترشح هورمون ADH را مختل می‌کند. تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) نیز برای تصویربرداری از مغز و کلیه‌ها جهت بررسی مشکلات غده هیپوفیز یا نارسایی هیپوتالاموس انجام می‌شود.

در آزمایش دیابت بی مزه به صورت MRI مغز  و کلیه، تصویربرداری از یک میدان مغناطیسی قوی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر دقیق از مغز استفاده می‌شود تا در جلسه تشخیص پزشکی مشکلات کلیوی و ارتباط با مشکلات مغزی، مورد بررسی قرار بگیرد.

درمان‌های پزشکی و دارویی

بهترین راهکار درمان دیابت بی مزه چیست؟ اگر به دیابت کاذب یا بی‌مزه خفیف مبتلا هستید، ممکن است تنها برای جلوگیری از کم‌آبی بدن به نوشیدن آب بیشتری نیاز داشته باشید. در موارد دیگر، درمان براساس نوع دیابت بی‌مزه و با استفاده از داروهای تیازیدی انجام می‌شود.

دسموپرسین و نقش آن

دسموپرسین یک آنالوگ مصنوعی هورمون ضدادراری وازوپرسین است که برای درمان دیابت بی‌مزه و تنظیم الکترولیت تجویز می‌شود. این دارو با جایگزینی عملکرد هورمون طبیعی، به کلیه‌ها کمک می‌کند تا با جذب آب، حجم ادرار را کاهش دهد. این دارو به صورت اسپری بینی، قرص‌های خوراکی و تزریق وریدی (با توجه به تجویز پزشک متخصص) قابل استفاده است. دوز مصرف دسموپرسین براساس شدت علائم تعیین می‌شود و پس از انجام آزمایش‌های منظم، مجددا تنظیم می‌شود.

درمان دیابت نفروژنیک و بارداری

در دیابت بی‌مزه نفروژنیک، کلیه به درستی به ADH پاسخ نمی‌دهد و دسموپرسین نیز کمکی نخواهد کرد. به همین دلیل پزشک میزان نمک موجود در رژیم غذایی شما را محدود می‌کند تا میزان ادرار تولیدشده توسط کلیه‌هایتان کاهش پیدا کند. همچنین، مصرف برخی داروها مانند هیدروکلروتیازید (میکروزید) برای کاهش علائم دیابت بی‌مزه نفروژنیک مفید است. برای درمان دیابت بی‌مزه بارداری نیز مصرف هورمون دسموپرسین مصنوعی توصیه می‌شود.

درمان‌های مکمل و اصلاح سبک زندگی

برای کنترل دیابت بی مزه بایستی در کنار داروها و توصیه‌های پزشکی، سبک زندگی خود را نیز اصلاح کنید و به درمان خانگی این عارضه بپردازید. در صورتی که به دیابت بدون قند مبتلا هستید:

• از کم آبی بدن جلوگیری کنید. همیشه و در هر مکانی مقداری آب همراه خود داشته باشید و به مقدار کافی از آن بنوشید.
• وقتی از خانه دور هستید، مقدار کافی از داروهای‌تان را همراه خود داشته باشید.
• کارت هشدار پزشکی همراه داشته باشید. اگر دچار فوریت پزشکی شدید، این کارت اطلاعات لازم را در اختیار ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی قرار می‌دهد.
• پس از بررسی نتایج آزمایش دیابت بی مزه توسط پزشک متخصص غدد تهران و…، از مکمل‌های تقویت‌کننده کلیه استفاده کنید.
• نقش روان‌شناسی در دیابت بی‌مزه به دلیل تاثیر مثبت بر مدیریت استرس، بهبود پایبندی به درمان و سازگاری با چالش‌های زندگی روزمره ناشی از علائم بیماری بی‌مزه بایستی جدی گرفته شود.
• فعالیت‌های سبکی مانند پیاده‌روی روزانه انجام دهید؛ اما از ورزش در هوای گرم بپرهیزید.
• برای کنترل ادرار، میزان آب مصرفی خود را براساس تشنگی طبیعی، تنظیم کنید.

روش‌های درمانی دیابت بیمزه را در جدول زیر خلاصه کرده‌ایم:

تفاوت دیابت بی‌مزه با دیابت شیرین

تفاوت دیابت شیرین با دیابت بی مزه چیست؟ شباهت دیابت بدون قند یا بی‌مزه با دیابت شیرین تنها در اسم آن‌ها است. این دو عارضه از نظر علت ایجاد و بسیاری از علائم کاملا با یکدیگر متفاوت هستند. شناخت تفاوت دیابت بی‌مزه و شیرین از نظر جنبه‌های بالینی و فیزیولوژیک و درمان و عوارض به شما در درک بهتر این عارضه کمک می‌کند.

جنبه‌های بالینی و فیزیولوژیک

حدود ۸۳۰ میلیون نفر در سراسر جهان به دیابت شیرین مبتلا هستند. در حالی که آمار ابتلا به دیایت بی‌مزه سالانه حدود ۳ نفر از هر ۱۰۰۰۰۰ نفر است. دیابت شیرین زمانی رخ می‌دهد که لوزالمعده انسولین کافی برای کنترل میزان گلوکز یا قند خون تولید نمی‌کند و فرد به قند خون بالا نیز مبتلا می‌شود؛ اما دیابت بی مزه ناشی از اختلال هورمونی موثر برای تنظیم مناسب خروج آب و کنترل ادرار است.

تفاوت در درمان و عوارض

ممکن است برخی علائم مشترک بین دیابت شیرین و دیابت ادراری مشاهده شود؛ اما در آزمایش دیابت بی مزه و دیابت شیرین مشخص می‌شود که منشا این علائم کاملا با یکدیگر متفاوت است. برخی از تفاوت دیابت‌ها در علائم به این صورت است:

• خستگی دیابت شیرین به دلیل بالا یا پایین‌بودن قند خون است.
• خستگی دیابت بی‌مزه در اثر تشنگی و کمبود آب بدن رخ می‌دهد.
• تشنگی دیابت شیرین به دلیل وجود گلوکز زیاد در خون است.
• تشنگی دیابت بی‌مزه به دلیل عدم تعادل بدن در حفظ مایعات و خروج مایعات به مقدار زیاد از بدن است.
• تاری دید دیابت شیرین به دلیل وجود گلوکز بیش از حد در خون است.
• تاری دید دیابت بی‌مزه به دلیل دوره‌های طولانی کم‌آبی بدن است.

با توجه به منشا ابتلا به دیابت و تفاوت در علت بروز علائم، راهکارهای درمانی این دو عارضه نیز متفاوت است. 

زندگی با دیابت بی‌مزه

زندگی با دیابت بی‌مزه به دلیل خاص‌بودن شرایط ایجاد آن و اختلال در حفظ تعادل آب بدن، با چالش‌های منحصر به فردی همراه است. به دلیل عدم وجود درمان قطعی برای این بیماری نادر کلیوی، بایستی به طور جدی و با استفاده از رژیم غذایی مناسب،  کنترل کم‌آبی، ارتباط با پزشک داخلی در تهران یا شهر خود و به‌کارگیری راهکارهای مناسب، علائم آن به درستی مدیریت شوند.

رژیم غذایی مناسب

رعایت رژیم غذایی مناسب برای فرد مبتلا به دیابت غیرقندی نقش محوری در مدیریت علائم و پیشگیری از عوارضی مانند یبوست یا کم‌آبی او دارد. شما بایستی:

• مصرف فیبر و آب طبیعی را با مصرف میوه‌ها، سبزیجات و غلات افزایش دهید تا از یبوست ناشی از کم‌آبی جلوگیری شود.
• محرک‌هایی مانند نمک، ادویه‌های تند، غذاهای فرآوری‌شده، کافئین و الکل را برای پیشگیری از کم‌آبی و کاهش حجم ادرار از رژیم غذایی خود حذف کنید.
• برای جلوگیری از افت ناگهانی انرژی، وعده‌های منظم و کوچک‌تری را برای خود انتخاب کنید.

مقابله با کم‌آبی

کم‌آبی شایع‌ترین و خطرناک‌ترین عارضه دیابت بی‌مزه است که ممکن است به تمامی اجزای بدن آسیب جدی وارد کند. راهکارهای مدیریت این عارضه عبارت‌اند از:

• مایعات را به صورت هدفمند و متناسب با شرایطی مانند ورزش، گرمای هوا یا تب مصرف کنید.
• در مکان‌ها و شرایط مختلف، بطری پر از آب همراه خود داشته باشید.
• نشانه‌های کم‌آبی شامل خشکی دهان، سرگیجه، کاهش خاصیت ارتجاعی پوست و گیجی در بزرگسالان و کاهش وزن ناگهانی در کودکان را به عنوان علائم هشداردهنده، نظارت داشته باشید.
• در آزمایش محرومیت از آب تحت نظارت پزشک باشید؛ زیرا این تست ممکن است به کم‌آبی شدید و بروز برخی عوارض منجر شود.
• از اپلیکیشن‌های تنظیم یادآور موبایل برای نوشیدن آب منظم، کمک بگیرید.

نقش خانواده در مدیریت بیماری دیابت بی مزه چیست؟

حمایت خانواده و ایجاد سبک زندگی دیابتی به بیمار کمک می‌کند تا با چالش‌های روزمره ناشی از دیابت بی مزه به خوبی مقابله کند. برخی از اقدامات موثر اعضای خانواده برای زندگی با بیماری نادر دیابت بی‌مزه عبارت‌اند از:  

• بایستی علاوه بر پیش‌آگهی بیماری بی‌مزه با علائم اورژانسی و نحوه تزریق دسموپرسین به‌صورت اسپری بینی، قرص یا تزریق آشنا باشید.
• با شرکت در برنامه‌های آرامش‌بخش مانند نرمش روزانه و مدیتیشن به کاهش استرس بیمار، خواب کافی و باکیفیت و جلوگیری از تشدید جلوگیری کنید.
• در صورت بروز مشکلاتی مانند شب ادراری و اختلال در ادرار برخورد مناسب داشته باشید.
• به صورت خانوادگی از تغذیه کم‌نمک و میان‌وعده‌های حاوی فیبر استفاده کنید تا بیمار احساس بهتری داشته باشد.
• با پزشک مشورت کنید تا سایر اقداماتی که باعث کنترل این عارضه در بیمار می‌شود را در اختیارتان قرار دهد.

بخش نتیجه گیری: زندگی با دیابت بی‌مزه

بهترین راه‌حل برای زندگی با دیابت بی مزه چیست؟ زندگی با دیابت بی مزه، چالشی همیشگی است؛ اما شما با اصلاح سبک زندگی و رعایت نکات پزشکی به خوبی می‌توانید آن را مدیریت کنید تا با نشاط و انرژی بالا به زندگی‌تان ادامه دهید. درک صحیح ماهیت این بیماری، علائم آن، انجام آزمایش دیابت بی مزه به صورت دوره‌ای و پایبندی به درمان‌های موثر در این مسیر به شما کمک خواهد کرد.

جهت آشنایی با ارتباط سبک زندگی و دیابت بی‌مزه، معاینه دقیق، تنظیم برنامه درمانی، پشتیبانی تخصصی و جلسه پرسش و پاسخ فوری و رایگان می‌توانید از خدمات مشاوره تلفنی، آنلاین و حضور پزشکان طبیبی نو بهره‌مند شوید.

سوالات متداول در مورد دیابت بی مزه