اختلال شخصیت اسکیزوئید به چه معناست؟ چطور میتوان آن را تشخیص داد؟
اختلال شخصیت اسکیزوئید (SOD) یکی از انواع اختلالات شخصیت خوشه A می‌باشد. در این خوشه اغلب شاهد رفتارهای عجیب و غیرعادی از بیماران هستیم. اصلی‌ترین ویژگی‌های شخصیتی این بیماران گوشه‌گیری اجتماعی، سردی عاطفی و بی‌علاقگی به روابط صمیمی می‌باشد. به دلیل برخی از شباهت‌ها، اسکیزوئید با افسردگی یا شخصیت اجتنابی اشتباه گرفته می‌شود. در حالیکه در این اختلال شخصیت هیچ احساس غم و ناراحتی از انزوا وجود ندارد. این مهم‌ترین وجه تمایز بین اسکیزوئید و دیگر اختلالات روانی مزمن است. روان‌سنجی و ارزیابی روانپزشک از مهم‌ترین راهکارهای تشخیص این اختلال روانی به شمار می‌روند. روان درمانی، CBT و در برخی از موارد دارو درمانی برای بهبود وضعیت این افراد موثر و مفید است. مراجعه به موقع به درمانگر و حمایت و درک خانواده و اجتماع از این بیماری کلیدهای اصلی درمان هستند.
اختلال شخصیت اسکیزوئید چیست؟
به نوعی از اختلال شخصیت که با بی‌علاقگی به روابط اجتماعی و گرایش به تنهایی همراه است اسکیزوئید (SPD) می‌گویند. این اختلال روانی مزمن موجب کاهش توانایی فرد در ابراز نمودن احساسات می‌گردد. اغلب بیماران مبتلا به اختلال اسکیزوئید از نظر عاطفی سرد و بی‌تفاوت به نظر می‌رسند و از اجتماع کناره‌گیری می‌کنند. این بیماران اگر ناگزیر به تعاملات اجتماعی باشند روابط خشک و سردی از خود نشان می‌دهند. آن‌ها به ندرت وارد روابط صمیمانه و نزدیک با دیگران می‌شوند.
جایگاه SPD در طبقه‌بندی روانپزشکی
در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) از اسکیزوئید به عنوان خوشه A از اختلالات شخصیت یاد می‌شود. در این خوشه سه اختلال:
- پارانوئید
- اسکیزوتایپال
- اسکیزوئید
قرار دارند که همگی با رفتارهای عجیب و غیرمعمول شناخته می‌شوند. اغلب بیمارانی که در این گروه قرار می‌گیرند از اجتماع کناره‌گیری کرده و رفتارهای عجیب از خود بروز می‌دهند. البته در SPD بر خلاف دیگر اختلالات شخصیت این گروه، توهم و هذیان مشاهده نمی‌گردد. با این حال فرد هیچ تمایلی برای حضور و مشارکت در زندگی اجتماعی ندارد.
چرا آگاهی از SPD اهمیت دارد؟
شناخت این اختلال روانی مزمن به ویژه در محیط‌های خانوادگی و کاری و آموزشی از درجه اهمیت بالایی برخوردار است. زیرا این بیماران اغلب با قضاوت‌های نادرستی نظیر بی‌احساس و بی‌تفاوت برچسب می‌خورند. گاهی اوقات نیز اطرافیان تصور می‌کنند بیماران اسکیزوئید افراد متکبر و خودخواه هستند. اما آگاهی از ویژگی‌های شخصیتی این افراد کمک می‌کند درک بهتری از رفتارهایی که نشان می‌دهند پیدا می‌کنیم. با آموزش اطرافیان درک و صبوری بیشتری در مسیر درمان این بیماران فراهم می‌شود.
تفاوت بین اختلال شخصیت اسکیزوئید و اسکیزوفرنی چیست؟
اسکیزوفرنی یک دسته از مشکلات سلامت روان است که باعث قطع قابل توجه ارتباط با واقعیت می‌شود. فرد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است ترکیبی از توهمات، هذیان‌ها و تفکر و رفتار بسیار نامنظم را تجربه کند که عملکرد روزمره او را به شدت مختل می‌کند.
اما اختلال شخصیت اسکیزوئید باعث توهم یا هذیان نمی‌شود و معمولاً تأثیر قابل توجهی بر عملکرد روزانه فرد ندارد.
منبع:clevelandclinic
علائم و نشانه‌های رفتاری اختلال شخصیت اسکیزوئید
علائم این اختلال روانی مزمن راهیست تا بدانیم اسکیزوئید چیست. در بیماران مبتلا به SPD اغلب علائم رفتاری و عاطفی و اجتماعی خاصی مشاهده می‌شود. این علائم برقراری ارتباط با آن‌ها را برای دیگران بسیار سخت و چالش برانگیز می‌کند.
علائم رفتاری قابل مشاهده
برخی از علائم اسکیزوئید در این افراد به وضوح قابل مشاهده است. این نشانه‌ها شامل:
- تمایل به انزوا
- رفتارهای گوشه‌گیرانه
- بی‌علاقگی به تعاملات اجتماعی
می‌باشند. بیمارانی که از اسکیزوئید رنج می‌برند از فعالیت‌های گروهی دوری می‌کنند. آن‌ها اغلب ساعات زیادی را در تنهایی سپری کرده و حتی در جمع‌های خانوادگی نیز شرکت نمی‌کنند. در محل کار نیز از گفت و گوهای غیر ضروری تا حد ممکن اجتناب می‌نمایند. در این افراد ناتوانی در برقراری ارتباط اجتماعی به شکل رفتارهای گوشه‌گیرانه و سرد بروز می‌کند.
علائم عاطفی و هیجانی
از مهم‌ترین نشانه‌های عاطفی اختلال شخصیت اسکیزوئید بی‌احساسی و سردی عاطفی است. از دیگر نشانه‌های عاطفی این بیماران ناتوانی در ابراز همدلی و هیجانات درونی خود است. در بیشتر مواقع نسبت به تحسین، انتقاد و حتی وقایع مهم زندگی خود واکنش خاصی نشان نمی‌دهند. البته فقدان پاسخ عاطفی در این بیماران با ناامیدی و غم همراه نیست. این ویژگی از نقاط تمایز اسکیزوئید با افسردگی به شمار می‌رود.
الگوهای ارتباطی و اجتماعی
در زمینه روابط اجتماعی شخصیت اسکیزوئید هیچ تمایلی برای برقراری روابط نزدیک خانوادگی ندارد درست برعکس اختلال شخصیت وابسته که ترس از ترد شدن دارد. روابط اجتماعی از نظر این افراد کاملا بی‌معنا و خسته کننده است. به همین دلیل افراد مبتلا به اسکیزوئید تنهایی را ترجیح می‌دهند. در واقع الگوهای ارتباطی ناسازگار از ویژگی‌های شخصیتی اصلی این بیماری روانی محسوب می‌شود.
علل و عوامل زمینه‌ساز اختلال
شناخت عواملی که در شکل‌گیری SPD نقش دارند برای پیشگیری از این اختلال شخصیت کمک زیادی می‌کنند. البته برخی از عوامل نظیر ژنتیک در کنترل ما نیستند اما سایر عوامل محیطی را میتوان مدیریت کرد.
ژنتیک و زمینه خانوادگی
در شکل‌گیری اختلال شخصیت اسکیزوئید ژنتیک و سابقه خانوادگی از مهم‌ترین عوامل به شمار می‌روند. اگر افراد درجه یک خانواده به یکی از اختلالات خوشه A مبتلا باشند ریسک سایر افراد خانواده برای ابتلا به SPD بیشتر می‌شود. این ارتباط از طریق بررسی روی دوقلوها و فرزند خواندگان انجام می‌شود.
محیط رشد و دوران کودکی
تجربیات دوران کودکی روی شکل‌گیری شخصیت و آسیب‌های روانی ما اثر بسیار زیادی دارند. به همین دلیل آسیب عاطفی کودکی به عنوان علت اختلال اسکیزوئید در بزرگسالی به شمار می‌رود. غفلت والدین و نبود محیطی امن برای رشد کودک و فقدان دلبستگی‌های ایمن از عوامل محیطی موثر هستند. اگر کودک در محیطی عاری از صمیمیت و ارتباط موثر بزرگ شود از انزواطلبی به عنوان مکانیزم دفاعی استفاده می‌کند. در واقع این اختلال به عنوان دفاع روانی در برابر آسیب‌های اولیه و طرد شدن نیز بروز پیدا می‌کند.
آسیب‌های عصبی و نورولوژیکی
در پژوهش‌های نوروساینس عملکرد ناحیه‌هایی از مغز در بروز اسکیزوئید موثر شناخته شدند. فعالیت نواحی مرتبط با همدلی و پردازش اجتماعی در این بیماران متفاوت است. به همین دلیل از اختلال شخصیت اسکیزوئید به عنوان اختلالی زیستی- شناختی نیز یاد می‌شود.
تفاوت اختلال اسکیزوئید با اختلالات مشابه
شباهت‌های که بین برخی از علائم بیماری‌های مزمن روانی وجود دارد گاهی کار تشخیص را سخت می‌کند. به همین دلیل باید با تفاوت‌های بین این اسکیزوئید و سایر اختلالات مشابه نیز آشنا باشیم.
تفاوت با افسردگی
یکی از اشتباهات رایج در تشخیص افتراقی بین افسردگی و SPD رخ می‌دهد. در حالی که اختلال شخصیت افسرده و فرد افسرده از انزوایی که در آن گرفتار شده ناراضی است. این انزوا اغلب به دلیل احساس غم و ناامیدی و پوچی در افراد افسرده رخ می‌دهد.اما در اسکیزوئید فرد به طور طبیعی ا=علاقه‌ای برای برقراری روابط اجتماعی ندارد. بیمار مبتلا به اسکیزوئید از انزوای خود رنج نمی‌برد و از آن احساس رضایت می‌کند.
تفاوت با اسکیزوفرنی
با وجودی شباهت اسامی اما بین اسکیزوفرنی و اسکیزوئید تفاوت‌های زیادی وجود دارد. در اسکیزوفرنی بیمار دچار علائمی همچون:
- توهم
- هذیان گویی
- اختلال در واقعیت سنجی
می‌شود. در حالی که بیماران مبتلا به اسکیزوئید واقع بین هستند و نشانه‌ای از روانپریشی ندارند. به عنوان مثال فردی که اسکیزوئید دارد اگرچه منزوی است اما تصور نمی‌کند که تعقیب می‌شود. این در حالی است که در افکار روانپریشانه‌ی این چنینی در بیماری اسکیزوفرنی زیاد دیده می‌شود.
تفاوت با شخصیت اجتنابی
در اختلال شخصیت اسکیزوئید بیمار تمایلی به رابطه عاطفی ندارد اما در شخصیت اجتنابی تمایل به رابطه وجود دارد. بیماران مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی به دلیل ترس شدیدی که از قضاوت منفی دیگران دارند وارد روابط اجتماعی نمی‌شوند. به عنوان مثال بیمار اختلال شخصیت آرزو دارد دوستانی پیدا کند. اما به دلیل ترس از طرد شدن و قضاوت منفی عقب‌نشینی کرده و وارد روابط اجتماعی نمی‌شود. در حالی که بیماران اسکیزوئید اصلا چنین نیازی را در خود احساس نمی‌کنند.
تاثیر اختلال شخصیت اسکیزوئید بر روابط عاطفی، ازدواج و خانواده
این اختلال روانی مزمن روی جنبه‌های مختلفی از زندگی بیمار اثر منفی به جا می‌گذارد. روابط اجتماعی، خانوادگی و حتی تربیت فرزندان از مهم‌ترین ابعاد زندگی هستند که در این بیماری درگیر می‌شوند.
تاثیر بر تربیت فرزندان
این بیماران در نقش والد در ابراز محبت و پاسخ به نیازهای عاطفی کودک خود ناتوان هستند. به همین دلیل اغلب بین والدین مبتلا به اسکیزوئید و فرزندان آن‌ها فاصله عاطفی ایجاد می‌شود. چنین روابطی می‌تواند بر رشد هیجانی کودک در آینده نیز اثرات منفی زیادی به جا گذارد.
ازدواج با شخصیت اسکیزوئید
ازدواج با شخصیت اسکیزوئید اغلب چالش‌های جدی و عمیقی را به همراه دارد. این افراد در روابط عاطفی خود بسیار سرد هستند و نمی‌توانند نیازهای عافی همسر خود را برطرف کنند. در اغلب مواقع همسران این افراد احساس طرد شدن و تنهایی و سردرگمی می‌کنند.
نقش خانواده در تشخیص و حمایت
خانواده اولین و مهم‌ترین کانونی تشخیص و حمایت از بیماران مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید به شمار می‌رود. متاسفانه اغلب این افراد در خانواده به عنوان شخصیت‌هایی درون‌گرا یا کم حرف شناخته می‌شود. به همین دلیل از دریافت زودهنگام درمان برای بهبود اختلال شخصیت محروم می‌مانند. با آموزش خانواده‌ها برای شناخت و درک بهتر این اختلال روانی مزن میتوان به درمان موثر اسکیزوئید در افراد کمک کرد.
روش‌های تشخیص بالینی و روان‌شناختی اختلال شخصیت اسکیزوئید
امروزه از روش‌های مختلفی برای تشخیص دقیق اسکیزوئید و شدت بیماری استفاده می‌کنند.
بررسی تست‌های تشخیص معتبر
برای تشخیص این اختلال شخصیت باید از ابزارهای روان‌سنجی معتبر و استاندارد کمک گرفت. یکی از این ابزارها تست MMPI است که پرسشنامه‌ای چند محوری تلقی می‌شود. همچنین تست MBTI و تست‌های ساختار یافته بالینی نظیر SCID-5 نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند.
نقش روانپزشک و روانشناس
روانشناس بالینی و روانپزشک در تشخیص دقیق اسکیزوئید نقش کلیدی ایفا می‌کنند. متخصصین با بررسی دقیق علائم بالینی و تاریخچه روانی بیمار و بر اساس معیارهای DSM-5 بیماری را تشخیص می‌دهند. تحلیل نتایج حاصل از تست‌های روانشناسی نیز بر عهده روانپزشک یا روانشناس بالینی است.
چالش‌های تشخیص در بیماران بدون بینش
متاسفانه بسیاری از بیماران مبتلا به اسکیزوئید بینش روانی محدودی دارند و نیاز به درمان در خود حس نمی‌کنند. همین امر روند درمان آن‌ها را با چالش‌های جدی همراه می‌سازد.
درمان اختلال شخصیت اسکیزوئید
روش‌های درمان چند جانبه‌ای برای بهبود وضعیت بیماران اسکیزوئید وجود دارد که عبارتند از:
- روان درمانی فردی و شناختی رفتاری: آغاز درمان شخصیت اسکیزوئید اغلب با روان درمانی فردی به ویژه روش‌های شناختی رفتاری می‌باشد. CBT اسکیزوئید روان درمانی بلند مدت برای بهبود این بیماری محسوب می‌گردد.
- خانواده درمانی و گروه درمانی: این روش‌های درمان برای ایجاد حمایت اجتماعی و بهبود روابط خانوادگی به کار می‌روند.
- دارو درمانی: اگر هم ابتلایی وجود داشته باشد از داروها برای بهبود علائم کمک می‌گیرند. زیرا گاهی اسکیزوئید با بیماری‌های دیگری نظیر اضطراب و افسردگی همراه می‌شود.
زندگی روزمره با اختلال اسکیزوئید- راهکارهایی برای اطرافیان
بسیاری از افراد وقتی در ارتباط با بیماران اسکیزوئید قرار می‌گیرند با چالش‌های زیادی مواجه می‌شوند.
چگونه رفتار کنیم؟
گام نخست برای ارتباط با شخصیت اسکیزوئید درک علت کناره‌گیری و سکوت آن‌ها است. این انزوا به دلیل بی‌احترامی یا بی‌علاقگی آن‌ها نیست. بلکه به عنوان بخشی از ساختار روان شناختی در این بیماران تلقی می‌شود. اجبار به تعامل یا ابراز احساسات اغلب منجر به مقاومت بیشتر این افراد خواهد شد.
راهکارهای ارتباط موثر
برای برقراری ارتباط موثر با بیمار مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید باید گفت و گوهای غیرتهاجمی داشته باشید. احترام به مرزهای فردی و توجه به نیاز تنهایی در این افراد اهمیت زیادی دارد.
نقش حمایتی عاطفی و فضای امن
ایجاد فضایی امن که شخصیت اسکیزوئید در آن احساس اجبار یا قضاوت نکند به آرامش روانی وی کمک خواهد کرد. پشتیبانی روانی غیرمستقیم نظیر گوش دادن فعال و بدون انتقاد نیز از فشارهای روانی روی شخصیت اسکیزوئید می‌کاهد.
نتیجه‌گیری
اختلال شخصیت اسکیزوئید با بی‌میلی فرد به روابط اجتماعی و صمیمانه بروز می‌کند. این اختلال می‌تواند روی ابعاد مختلف زندگی شخصیت اسکیزوئید اثر منفی به جا گذارد. جلسات روان درمانی و در برخی از موارد استفاده از داروها در درمان اسکیزوئید نقش مهمی ایفا می‌کنند. شروع فرآیند درمان و کمک گرفتن تخصصی می‌تواند راهکار نهایی و موثر رهایی از این وضعیت باشد. برای دریافت وقت مشاوره با بهترین متخصصین روانشناس و روانپزشک از طریق سایت طبیبی نو اقدام کنید.