عوارض آمپول متوترکسات در بارداری خارج از رحم

تزریق آمپول متوترکسات یکی از راهکارهای رایج برای درمان غیرجراحی حاملگی خارج از رحم است. سقط با داروی متوترکسات از انجام جراحی جلوگیری می‌کند؛ اما با عوارضی مانند درد شکم، تهوع، خون‌ریزی، تاثیر بر باروری آینده و سلامت روانی بیمار نیز همراه است. برخی از عوارض متوترکسات، طبیعی هستند و پس از گذشت چند روز به طور کامل درمان می‌شوند؛ اما در صورتی که تزریق ضد بارداری به صورت غیراستاندارد انجام شود، ممکن است عوارض جبران ناپذیری مانند ناباروری، سرکوب مغز استخوان و پنومونیت همراه باشد. شناخت دقیق عوارض آمپول متوترکسات در بارداری خارج از رحم به شما کمک می‌کند تا تصمیمی آگاهانه‌تر در مورد مسیر درمانی خود بگیرند و با آمادگی ذهنی و جسمی بیشتری فرآیند درمان با داروی ناباروری را آغاز کنید.

عوارض متوترکسات: رایج تا نادر

از دست‌دادن اشتها، سردرد، اسهال، ریزش مو، احساس خستگی، تهوع، زخم دهان و درد شکم، معده یا سوء هاضمه شایع‌ترین عوارض آمپول متوترکسات در بارداری خارج از رحم هستند. احتمال بروز این عوارض پس از تزریق آمپول درمان حاملگی خارج رحم، یک نفر از هر ۱۰۰ نفر است.

با توجه به وضعیت بیمار،  می‌توان از متوترکسات تک‌دوز و متوترکسات دو دوز برای سقط جنین استفاده کرد. در صورتی که متوترکسات در بارداری، بیش از دوز مصرفی استفاده شود، ممکن است باعث بروز خطرات متوترکسات (متوسط) نظیر افزایش آنزیم کبد و ابتلا به مشکلات کبدی یا ریوی شود.

در برخی موارد نیز ممکن است فرد پس از سقط با عوارض متوترکسات به صورت جدی نظیر سرکوب مغز استخوان، پنومونیت و نازایی احتمالی مواجه شود. احتمال بروز این عوارض بسیار کم است.

در مقاله پزشکی معتبر مرتبط با عوارض متوترکسات نیز درباره خطرات متوترکسات ذکر شده است:

“عوارض جانبی مانند درد پایین شکم، خونریزی واژینال، زخم‌های دهانی، گلودرد، عوارض جانبی گوارشی یا شکایت از هرگونه بثورات پوستی ارزیابی شد.”

شرایط مناسب برای استفاده از متوترکسات

اولین معیار تجویز متوترکسات و مشخص‌کردن زمان تزریق متوترکسات، پایش سطح hCG است که بایستی کمتر از ۵۰۰۰ mIU/mL باشد؛ زیرا میزان موفقیت درمان با سطوح پایین و کاهش hCG، بیشتر است و خطر پارگی و احتمال بروز عوارض آمپول متوترکسات در بارداری خارج از رحم کمتر خواهد شد. البته برخی مراکز، موفقیت درمان دارویی با سطح hCG ۱۰ ۰۰۰ یا حتی ۱۵ ۰۰۰ mIU/mL را نیز گزارش کرده‌اند.

وضعیت توده خارج رحمی از لحاظ اندازه نیز یکی از شروط حیاتی برای درمان دارویی بارداری خارج رحمی با تزریق متوترکسات یا مصرف قرص متوترکسات است. بیشتر راهنماها استفاده از متوترکسات پزشکی را برای اندامکتومی توبال کمتر از ۳٫۵ تا ۴ سانتی‌متر پیشنهاد می‌دهند؛ در موارد بزرگ‌تر، احتمال شکست سقط جنین و درمان بدون جراحی نیز بیشتر است. در این موارد، از جراحی به عنوان روش جایگزین متوترکسات استفاده می‌شود.

وجود پارگی لوله فالوپ نیز یکی از محدودیت‌های مصرف داروی سقط متوترکسات محسوب می‌شود. در صورت عدم پارگی لوله و پایداربودن بیمار از نظر همودینامیک می‌توان با تزریق متوترکسات، درمان حاملگی خارج رحمی را انجام داد. هر گونه درد شدید، خونریزی داخل شکمی یا بی‌ثباتی همودینامیک نشان‌دهنده نیاز فوری به جراحی خواهد بود.

نبود آب آزاد پرخطر یا خونریزی داخل صفاقی قابل ملاحظه نیز از شروط استاندارد برای تزریق متوترکسات و در عین حال در امان‌ماندن از عوارض آمپول متوترکسات در بارداری خارج از رحم است. در برخی موارد، مایع آزاد اندک در فضای داگلاس برای انجام درمان قابل قبول خواهد بود؛ زیرا فرایند درمان را مختل نمی‌کند و باعث بروز عارضه متوترکسات (عوارض) نخواهد شد.

مراقبت‌های قبل و بعد از تزریق

دغدغه مصرف دارویی در بارداری مانند داروهای ضد افسردگی مجاز در بارداری شایع است اما توجه به مراقبت‌های دارویی و پزشکی برای سقط اهمیت بسیار بیشتری دارد. رعایت برخی بایدها و نبایدها برای پیشگیری از عوارض آمپول متوترکسات در بارداری خارج از رحم ضروری است. این مراقبت‌ها عبارت‌اند از:

• اصلی‌ترین مراقبت بعد از تزریق، عدم مصرف الکل و هر گونه نوشیدنی حاوی الکل و NSAID  به مدت یک هفته بعد از تزریق، جهت جلوگیری از تاثیر منفی متوترکسات و ناباروری بر یکدیگر است.
• به عنوان یک اقدام موثر برای پیشگیری پس از درمان، از رابطه جنسی تا زمانی که پزشک به شما اجازه دهد، پرهیز کنید.
• در صورت داشتن رابطه جنسی از روش‌های پیشگیری موثر استفاده کنید.
• یکی از اقدامات احتیاطی، عدم مصرف پنی‌سیلین، تتراسایکلین و مینوسایکلین به مدت ۲ روز پس از تزریق است تا از تاثیر دارو بر بارداری (تاثیر منفی) جلوگیری شود.
• از مصرف هرگونه داروی ضدسرطان در بارداری خودداری کنید.
• از مصرف آسپرین موجود در داروخانه به مدت ۲ روز خودداری کنید.
• جهت پیشگیری از عوارض داروهای شیمی‌درمانی بر بارداری نابجا، مصرف داروهای خود را تحت نظر دکتر زنان و زایمان تهران یا شهر خود انجام دهید.
• مصرف داروی سقط و داروی جلوگیری از رشد جنین نباید خودسرانه صورت بگیرد.
• فعالیت بدنی شدید، رابطه جنسی، و بلندکردن اجسام سنگین را کاهش دهید.
• با اندازه‌گیری و کنترل hCG از بروز مجدد عارضه بارداری خارج از رحم و بارداری لوله‌ای جلوگیری کنید.
• دستور پزشک درباره مراقبت پس از تزریق و قبل از آن را جدی بگیرید و تا زمان بهبودی کامل له آن‌ها عمل کنید.
• اطلاعات خود را در زمینه‌های مختلف مانند داروها و عوارضشان، مراقبت‌های خانگی یا مواردی چون استفاده از قرص ال دی برای قطع خونریزی بعد از سقط بالا ببرید.

پیشنهادات تغذیه‌ای و سبک زندگی بعد از تزریق متوترکسات

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

امکان مشاهده برخی عوارض و علائم نظیر درد و خونریزی ممکن است پس از تزریق متوترکسات وجود دارد. مشاهده این علائم کاملا طبیعی است. برخی از عوارض آمپول متوترکسات در بارداری خارج از رحم غیرطبیعی هستند و به عنوان علائم هشدار در نظر گرفته می‌شوند. در صورت مشاهده این علائم مراجعه فوری به پزشک زنان و زایمان اصفهان، تهران یا شهر محل سکونت خود یا برقراری تماس با اورژانس بارداری خارج رحم ضروری است.

برخی از علائم حاملگی خارج رحمی عبارت‌اند از:

• خونریزی شدید واژینال (که ممکن است ناشی از پارگی لوله باشد.)
• غش‌کردن
• مشکل تنفسی
• سوزش هنگام ادرارکردن
• درد ناگهانی و شدید در ناحیه شکم
• وجود خون در ادرار یا مدفوع
• زردشدن رنگ پوست و سفیدی چشم‌ها
• بثورات پوستی بد
• گلودرد و سرفه
• لرز و تب یا هر دو
• تورم صورت، دهان و زبان
• خونریزی و کبودی غیرطبیعی

نگرانی درباره باروری آینده و متوترکسات

آیا متوترکسات برای بارداری خطر دارد؟ بارداری خارج از رحم مانند جذب جنین در رحم ممکن است برای هر فردی رخ دهد. یکی از دغدغه‌های اصلی بیماران و پزشکان پس از درمان غیرجراحی بارداری خارج رحم  با متوترکسات، حفظ باروری و امکان بارداری موفق در آینده است.

طبق داده‌های موجود در بررسی‌های اخیر، نگرانی‌های عمده در زمینه ناباروری و عوارض آمپول متوترکسات در بارداری خارج از رحم تا حد زیادی برطرف شده است. طبق مطالعات انجام‌شده درباره متوترکسات و نازایی:

• باروری بعد از متوترکسات امکان‌پذیر است؛ زیرا مصرف آمپول متوترکسات برای درمان شیمیایی بارداری و حاملگی خارج از رحم، خلاف داروی کاهش باروری، بر ذخیره تخمدانی تاثیر منفی قابل‌ توجهی ندارد.
• نرخ بارداری بعد از اقدام به بارداری ظرف یک سال پس از تزریق متوترکسات خارج رحمی حدود ۵۰ تا ۶۸ درصد گزارش شده است. حدود نصف زنان در طی ۱۲ ماه پس از درمان با متوترکسات، باردار شده‌اند، و از بین آن‌ها حدود ۶۵ درصد صاحب فرزند زنده شده‌اند. با این وجود، همواره احتمال نازایی در برخی افراد وجود دارد.
• تأخیر در بارداری پس از تزریق متوترکسات در یک سال اول کاملا طبیعی است.
• افرادی که تزریق متوترکسات را به عنوان روش درمان بارداری خارج از رحم انتخاب کرده‌اند، نتایج مشابه یا بهتر از گروه عمل جراحی داشته‌اند. بنابراین، بهتر است با کمک روش‌های ایمن برای تزریق و پیشگیری از عوارض آمپول متوترکسات در بارداری خارج از رحم اقدام کنید.
• حدود ۱۰ تا ۱۶ درصد از زنان پس از تجربه بارداری خارج رحم ممکن است در بارداری بعدی نیز دچار این وضعیت شوند.
• اختلال در قاعدگی و تخمک‌گذاری پس از تزریق متوترکسات طبیعی است؛ زیرا چرخه قاعدگی، تخمک‌گذاری و متوترکسات بر یکدیگر موثر هستند.

تجارب واقعی بیماران (Case Studies)

یکی از بیماران، تجربه شخصی درمان خارج رحم و تزریق متوترکس را در صفحه درمان با متوترکسات به اشتراک گذاشته است. بیمار در بخش نتیجه‌گیری تجربه متوترکسات و عوارض آمپول متوترکسات در بارداری خارج از رحم بیان کرده است:

«هر دو روز یکبار در بیمارستان بستری بودم و احساس خوش‌شانسی می‌کردم که پرستاران فوق‌العاده‌ای از من مراقبت می‌کردند و تزریق در همان بار اول جواب داد.»

در مقاله معتبر مربوط به تزریق متوترکسات نیز در داستان بیماران بارداری خارج رحمی ذکر شده است:

«با وجود شوک کلیوی، با درمان حمایتی بهبود پیدا کردم و hCG در ۱۵ روز به صفر رسید.»

برخی افراد نیز تجربه‌ای دشوار و دردناک از تزریق این دارو داشته‌اند. طبق تحقیقات انجام‌شده، مدت درمان با متوترکسات، واکنش بدن و عوارض آمپول متوترکسات در بارداری خارج از رحم، بسیار متفاوت بوده و هر فرد ممکن است عوارض خفیف تا جدی را مشاهده کند.

طبق سایر تجارب مرتبط با تزریق متوترکسات و عوارض آمپول متوترکسات در بارداری خارج از رحم:

• برای یکی از بیماران در روز ششم درد شدید و پارگی لوله فالوپ رخ داده است.
• خستگی، حالت تهوع و ضعف بدنی شدید و درد بعد از تزریق متوترکسات باعث شده بود که بیمار چندین روز در منزل استراحت کند.
• یکی از بیماران تا دو هفته پس از تزریق، خونریزی شدیدتر از دوران قاعدگی را تجربه کرده بود.
• یکی دیگر از بیماران به مدت ۶ هفته خونریزی داشت؛ اما در نهایت، تجربه تزریق آمپول متوترکسات او موفقیت‌آمیز بود و کاملا بهبود یافت.

نتیجه‌گیری و توصیه پایانی

آمپول متوترکسات، گزینه‌ای موثر و غیرجراحی است که برای درمان دارویی خارج رحمی مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ اما مانند هر دارویی ممکن است با عوارضی همراه باشد که شناخت و مدیریت آن‌ها نیازمند آگاهی و پیگیری دقیق پزشکی است.

با توجه به این که تجربه بارداری خارج از رحم ممکن است با نگرانی، اضطراب و ابهام در مورد آینده باروری همراه باشد، بررسی عوارض آمپول متوترکسات در بارداری خارج از رحم، مانند تاثیر موقت بر باروری، ناراحتی‌های گوارشی، و تاثیر بر خون و کبد به شما کمک می‌کند تا تصمیم‌گیری آگاهانه‌تری در شرایط بحرانی داشته باشید و بایدها و نبایدهای ضروری را قبل و بعد از تزریق این دارو رعایت کنید.

نکته دلگرم‌کننده قابل بیان در جمع‌بندی درمان بارداری خارج رحمی این است که بسیاری از زنان با عمل به توصیه پزشکی  و انجام مراقبت‌های تخصصی پس از درمان غیرعملیاتی بارداری خارج از رحم، شانس بالایی برای بارداری مجدد و بارداری سالم در آینده خواهند داشت.

اگر شما یا بستگانتان با بارداری خارج از رحم یا عوارض آمپول متوترکسات در بارداری خارج از رحم مواجه هستید، مشاوره با پزشک متخصص  زنان و زایمان در بیمارستان‌ها، کلینیک‌ها یا مطب شخصی به شما در رفع ابهامات و ایمن‌کردن مسیر درمان کمک می‌کند. برای دریافت پاسخ‌های دقیق، پیشگیری از عوارض درمان و خطرات ناباروری، بررسی شرایط فردی، تنظیم دوز متوترکسات، برنامه‌ریزی برای آینده و امید به بارداری می‌توانید همین حالا برای رزرو وقت مشاوره از پزشکان طبیبی نو اقدام کنید. سوالات عمومی خود مانند بعداز گذشت چند روز از پریودی احتمال بارداری هست؟ و… را نیز می‌توانید در بخش پرسش و پاسخ آنلاین و رایگان سامانه طبیبی نو مطرح نمایید.

سوالات متداول در مورد عوارض آمپول متوترکسات در بارداری خارج از رحم