کاملترین راهنمای درمان اختلال شخصیت مرزی (BPD)
اختلال شخصیت مرزی به عنوان اختلال روانی با الگوهای پایدار بی‌ثباتی و هیجانات و تکانش‌گری شدید شناخته می‌شود. درمان اختلال شخصیت مرزی با توجه به خطرات بیماری نظیر خودزنی و اقدام به خودکشی اهمیت زیادی دارد. اغلب بیماران مبتلا به به BPD از نوسانات خلقی بسیار شدید و ترس از رهاشدگی رنج می‌برند. نتیجه این ترس‌ها و افکار منفی رفتارهای مخرب و حس پوچی مزمن است. دارو درمانی و روان درمانی از روش‌های موثر درمان اختلال مرزی به شمار می‌روند. اما شخصی سازی درمان‌ها بر اساس وضعیت بیمار برای بهبود اختلال شخصیت مرزی اهمیت زیادی دارد. زیرا این اختلال روانی پیچیدگی بسیار زیادی دارد و در هر فرد به شکلی خاص بروز می‌کند. در ایران متاسفانه به دلیل کمبود روان درمانگر متخصص و سطح پایین آگاهی عمومی بیماران BPD در وضعیت مطلوبی به سر نمی‌برند. در این بین نمی‌توان از نقش مهم و موثر خانواده بیماران شخصیت مرزی در ایجاد فضای امن برای آن‌ها غافل شد. هرگونه قضاوت و حس طرد شدگی موجب چالشی‌تر شدن وضعیت این بیماران شده و ممکن است درمان را رها کنند. در ادامه روند درمان شخصیت مرزی را با جزئیات بیشتری شرح خواهیم داد.
چرا شناخت و درمان اختلال شخصیت مرزی حیاتی است؟
برای پیگیری روند درمان BPD باید با ماهیت این اختلال روانی پیچیده به خوبی آشنا بود. این آگاهی به ویژه برای بیماران و خانواده آن‌ها برای کمک به پیگیری درمان اهمیت بالایی دارد.
تفاوت بین اختلال شخصیت مرزی و اختلال دوقطبی چیست؟
در پاسخ به سوال تفاوت بین شخصیت مرزی و اختلال دو قطبی تحقیقات متعددی صورت گرفته که در ادامه یکی از این تحقیقات را برای شما آورده ایم:
اگرچه اختلال دوقطبی نیز با نوسانات شدید خلق و رفتار شناخته می‌شود، اما با اختلال شخصیت مرزی (BPD) تفاوت‌های مهمی دارد.
بر اساس مطالعات clevelandclinic در BPD، تغییرات خلق و رفتار معمولاً سریع و واکنشی هستند و اغلب در پاسخ به استرس‌های شدید، به‌ویژه در روابط بین‌فردی رخ می‌دهند. اما در اختلال دوقطبی، نوسانات خلقی پایدارتر و کمتر وابسته به محیط یا تعامل با دیگران هستند.
همچنین افراد مبتلا به اختلال دوقطبی معمولاً تغییرات چشمگیری در سطح انرژی و میزان فعالیت خود تجربه می‌کنند، در حالی که این ویژگی در افراد دارای BPD به این شدت دیده نمی‌شود.
تعریف علمی اختلال شخصیت مرزی (BPD)
در علم روانشناسی از این بیماری به عنوان یکی از پرچالش‌ترین و پیچیده‌ترین اختلالات روانی نام برده می‌شود. در این اختلال روانی الگوهای پایداری از بی‌ثباتی در روابط بین فردی و تصویر بیمار از خود وجود دارد. همین امر به بروز هیجانات و تکانشگری‌های مشخصی از طرف بیمار منتهی میگردد. در اغلب مواقع بیماری در اوایل بزرگسالی شروع شده و در زمینه‌های مختلفی بروز پیدا می‌کند. ویژگی‌های شخصیتی بیماران شخصیت مرزی اعم از:
- احساس پوچی مزمن
- نوسانات خلقی شدید
- روابط ناپایدار
- ترس از رها شدن و طرد شدن ( چه واقعی و چه غیرواقعی)
روی عملکرد آن‌ها در زندگی شخصی، تحصیلی و کاری اثر منفی می‌گذارد. آن‌ها اغلب دچار خشم‌های بسیار شدید و کنترل نشده یا افکار پارانوئید می‌گردند. تعریف شخصیت مرزی و تشخیص این بیماری باید توسط درمانگرهای متخصص و با بررسی‌های دقیق انجام گیرد.
نرخ شیوع و اهمیت تشخیص زودهنگام
آماری از طرف موسسه ملی سلامت آمریکا منتشر شده است که شیوع BPD در جهان را بین ۱.۶ تا ۵.۹ درصد نشان می‌دهد. در ایران نیز تحقیقاتی در این زمینه انجام شده که نشان دهنده شیوع بیشتر بیماری شخصیت مرزی در بین جوانان است. همچنین این بیماری در ایران بیشتر در بین دانشجویان و جمعیت جوان در معرض استرس مزمن دیده می‌شود. مداخله زودهنگام کلید طلایی موفقیت در درمان اختلال شخصیت مرزی به شمار می‌رود. با درمان بیماران شخصیت مرزی کیفیت زندگی آن‌ها و خانواده‌هایشان بهبود پیدا می‌کند. افزایش آگاهی جامعه و کاهش برچسب‌زنی به این بیماران موجب ترغیب آن‌ها به دریافت درمان‌های تخصصی می‌شود.
روش‌های درمان اختلال شخصیت مرزی
برای درمان اختلال مرزی باید رویکرد چند جانبه و تخصصی در پیش گرفت که بر اساس وضعیت بیمار شخصی‌سازی شده باشد. پیچیدگی درمان شخصیت مرزی به دلیل چالشی بودن این اختلال تفاوت در شدت علائم بیماری است. به همین دلیل در اغلب اوقات دارو درمانی یا روان درمانی به تنهایی برای بهبود وضعیت بیماران اختلال مرزی کافی نیست.
درمان‌های روانی درمانی موثر
روان درمانی برای درمان اغلب بیماران اختلال مرزی الزامی و مهم است. متدهای روان درمانی متعددی وجود دارد که به بهبود بیماری شخصیت مرزی کمک می‌کنند. در انتخاب و ترکیب درمان‌های موجود باید به نیازهای فردی بیمار و تطبیق درمان با آن‌ها توجه کرد. اصلی‌ترین روش‌های روان درمانی برای اختلال شخصیت مرزی عبارتند از:
- درمان دیالکتیکی رفتاری (BDT): این درمان اثربخش‌ترین متد برای اختلال مرزی می‌باشد. در BDT به بیمار برای تنظیم هیجان و تحمل پریشانی ذهنی آموزش داده می‌شود. همچنین در درمان دیالکتیکی روی افزایش آگاهی ذهنی بیمار و بهبود روابط بین فردی وی کار می‌شود. با طی دوره درمان BDT افکار و رفتارهای خطرناک نظیر خودکشی کاهش چشمگیری پیدا می‌کنند.
- طرحواره درمانی (Schema Therapy): در این متد روان درمانی تمرکز اصلی روی ریشه‌یابی الگوهای فکری منفی و احساس ناسازگاری در دوران کودکی است. با کار کردن روی طرحواره‌های ناسالم و روش‌های مقابله‌ای ناکارآمد به درمان اختلال شخصیت مرزی کمک زیادی می‌شود.
- درمان‌های مبتنی بر ذهن آگاهی (MBT): در این روش به بیمار اختلال مرزی کمک می‌شود تا حالات ذهنی خود و دیگران را به درستی درک کند. این درمان به ویژه برای بیمارانی که دچار سوء تفاهم‌های شدید می‌شوند کاربرد دارد. چرا که با افزایش آگاهی از وضعیت خود به کاهش رفتارهای تکانشی منتهی میگردد.
- روان درمانی انتقال محور (TFP): در این درمان که روی رابطه درمانگر و بیمار تمرکز دارد به بازسازی تعارضات درونی بیمار کمک می‌کند. هیجانات پیچیده بیمار اختلال مرزی بررسی و مجدد به روش اصولی بازسازی خواهند شد.
درمان‌های دارویی مکمل
داروها درمان اصلی وریشه‌ای بیماری اختلال شخصیت مرزی به شمار نمی‌روند. بلکه بیشتر به عنوان درمانی مکمل برای مدیریت علائم اختلال مرزی نظیر:
- افسردگی
- اضطراب شدید
- نوسانات خلقی
تجویز می‌شوند. داروهای ضد افسردگی گروه SSRI مانند فلوکستین و تثبیت کننده‌های خلقی همچون لاموتریژین اصلی‌ترین داروهای مورد استفاده هستند. نکته مهم اینکه مصرف هر نوع دارو برای درمان اختلال شخصیت مرزی باید زیر نظر روانپزشک باشد. همچنین لازم است در کنار دارو درمانی از روان درمانی نیز برای درمان اختلال مرزی کمک گرفت.
اهمیت شخصی‌سازی درمان
شخصی‌سازی درمان‌های اختلال مرزی مهم‌ترین اصل برای اثربخشی و بهبود وضعیت بیمار است. از این متخصص و درمانگر باید با توجه به عوامل مختلفی نظیر:
- شدت علائم اختلال مرزی
- شرایط خانوادگی بیمار
- سوابق روانی فرد
بهترین متد و درمان را برای اختلال شخصیت مرزی انتخاب کند. تعهد بیمار به درمان و حضور در جلسات روانی درمان از مهم‌ترین عوامل موفقیت روند بهبود به شمار می‌روند.
| روش درمان اختلال مرزی | شیوه عمل | مزایا | محدودیت‌ها |
| DBT | مهارت آموزی و تنظیم هیجانات | ساختارمند با اثربخشی بالا | نیاز به تعهد برای پیگیری بلند مدت درمان |
| Schema Therapy | طرحواره‌های ناسالم کودکی | نتایج عمیق و بلند مدت | نیاز به درمانگر آموزش دیده و متبحر |
| MBT | خود آگاهی و ذهن سازی
|
مناسب برای درمان اختلال شدید مرزی | نتایج زمان‌بر |
| TFP | تحلیل روابط درمانی | درمان عمیق مبتنی برای تحلیل روانی | پیچیده و زمان‌بر |
درمان شخصیت مرزی در ایران: چالش‌ها و فرصت‌ها
در ایران درمان اختلال شخصیت مرزی چالش‌های بیشتری به همراه دارد. اولین چالش و مشکل متاسفانه به کمبود آگاهی عمومی درباره این اختلال روانی مربوط می‌شود. بسیاری از بیماران BPD و خانواده‌های آن‌ها اطلاعات و شناخت درستی از این بیماری ندارند. نوسانات خلقی در این بیماری گاهی با رفتارهای جوانانه و ناسازگارانه اشتباه گرفته می‌شود. در نتیجه این عدم آگاهی تشخیص و درمان اختلال مرزی در زمان مناسبی صورت نمی‌گیرد. کمبود روان درمانگر متخصص در حوزه اختلال شخصیت مرزی مشکل و چالشی بعدی است. تعداد بسیار محدودی از درمانگرهای کشور برای متدهای DBT و TFP به صورت تخصصی آموزش دیده‌اند. در نتیجه بسیاری از بیماران اختلال مرزی امکان دسترسی به درمان‌های ساختار یافته را ندارند. هزینه بالا و نبود سیستم ارجاع منسجم در ایران نیز مشکل دیگری است که بیماران و خانواده‌های آن‌ها با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. البته در سال‌های اخیر به روش‌های مختلفی از جمله برگزاری دوره‌های آموزشی آگاهی در مورد اختلال مرزی در کشور بالا رفته است.
چگونه از فرد مبتلا به شخصیت مرزی حمایت کنیم؟
حمایت اطرافیان به ویژه خانواده در مدیریت علائم اختلال شخصیت مرزی نقش کلیدی ایفا می‌کند. بیماران BPD دچار ترش شدید رها شدگی هستند و نمی‌توانند در روابط خود تعادل برقرار کنند. نقش خانواده و دوستان در همراهی بدون قضاوت این افراد روی روند درمان اختلال شخصیت مرزی غیر قابل انکار است. مراقبت بدون قضاوت و ایجاد فضای امن هیجانی از واکنش‌های شدید بیماران اختلال مرزی جلوگیری می‌کند. آموزش مهارت‌هایی همچون گفتگوی دیالکتیکی به اعضای خانواده این بیماران در ایجاد تعادل و همدلی و مرزبندی ضروری است. بیماران اختلال مرزی باید قادر باشند بدون ترس از طرد شدن احساسات و ترس‌هایشان را بیان کنند.
اشتباهات رایج در برخورد با شخصیت مرزی
برخورد نادرست با بیماران اختلال مرزی وضعیت را پیچیده‌تر کرده و علائم بیماری را شدیدتر می‌کند. اشتباهات رایجی که در برخورد با بیماران BPD صورت می‌گیرد عبارتند از:
- سرزنش کردن
- قضاوت
- طرد کردن
با این رفتارها، بیمار احساس بی‌ارزشی کرده و واکنش‌های هیجانی بیشتری از خود نشان می‌دهد. از دیگر اشتباهات بسیار خطرناک تجویز خودسرانه دارو برای اختلال مرزی است. این کار موجب تشدید بیماری و پیچیده‌تر شدن روند درمان میگردد. بی‌توجهی به روان درمانی هم رفتار و برخورد نادرستی با این گروه از بیماران می‌باشد.
نتیجه‌گیری
اختلال مرزی یکی از بیماری‌های پیچیده و پرچالش در حوزه سلامت روان محسوب می‌شود که به درمان‌هایی چند جانبه نیاز دارد و محدودیت سنی ندارد در برخی موارد نشانه های اختلال مرزی در کودکان نیز مشاهده می شود. حضور درمانگر مجرب که در حوزه اختلال شخصیت مرزی آموزش دیده باشد به روند درمان کمک شایانی می‌کند. درمان اختلال شخصیت مرزی به تعهد و صبر نیاز دارد. زیرا متدهای مختلف روان درمانی برای اثربخشی زمان‌بر هستند. داروهای مختلفی نیز در مواقع لزوم برای بهبود شدت علائم بیماری توسط روانپزشک تجویز می‌شود. برای شروع درمان شخصیت مرزی باید با علائم و ماهیت این بیماری تا حدی آشنا بود. در صورتی که به مشاوره رایگان شخصیت مرزی و رزرو وقت مشاوره روانی نیاز دارید از طریق سایت طبیبی نو اقدام کنید.