اندومتریوز چیست؟ (راهنمای کامل شناخت و درمان)

اندومتریوز چیست؟ اندومتریوز یا Endometriosis یک بیماری رحمی است که بافت رحم در بخش‌های خارج از آن رشد می‌کند. متاسفانه تشخیص این بیماری چندان ساده نیست و اغلب بیمار پی به وجود این عارضه در بدن خود نمی‌شود. آشنایی با علائم اندومتریوز رحم به ما در تشخیص و شناسایی به موقع این بیماری کمک می‌کند. برای درمان نیز می‌توان از دارو یا جراحی بسته به شرایط بیمار کمک گرفت.

اندومتریوز چیست؟

اندومتریوز یکی از بیماری‌های زنان به شمار می‌رود که بافت داخل رحم از آن خارج می‌شود. این بافت خارج شده از رحم در دوره قاعدگی زمان دچار خونریزی می‌شود. بافت اندومتریوز از بخش‌های مختلفی مانند:

• غدد
• سلول‌های خونی
• بافت پیوندی

تشکیل می‌شوند.هنگامی که این بافت در جایی خارج از رحم خونریزی کند، مواد راهی برای خروج از بدن ندارند و در نتیجه سایر بخش‌ها را درگیر می‌کنند. این بیماری دردهای شدیدی در زمان پریودی در خانم‌ها ایجاد می‌کند.

اهمیت شناسایی زودهنگام اندومتریوز

این بیماری علیرغم عوارض و مشکلات جدی در بدن ایجاد می‌کند به سادگی قابل تشخیص نیست. به همین خاطر توجه به علائم اندومتریوز رحم به تشخیص زودهنگام رحم کمک می‌کند. اگر در مراحل اولیه قادر به تشخیص این بیماری باشیم با راه‌کارهای ساده و غیرتهاجمی درمان می‌شود. اما در صورت پیشرفت بیماری اندومتریوز باید از روش‌های تهاجمی نظیر جراحی برای درمان بیماری کمک گرفت. همچنین عوارض و پیامدهای بدنی شدیدی در صورت عدم تشخیص به موقع این بیماری در انتظار فرد خواهد بود. ناباروری یکی از عوارض جدی و مهم این بیماری محسوب می‌شود.

علائم اندومتریوز

علائم این بیماری از این جهت حائز اهمیت هستند که راه موثری برای تشخیص به موقع اندومتریوز محسوب می‌شوند. هرچه بیماری در مراحل اولیه و ابتدایی‌تری تشخیص داده شود درمان سریع‌تر و موثرتری نیز دارد. بنابراین لازم است علاوه بر معاینات دوره‌ای توسط پزشک متخصص با نشانه‌های این بیماری رحمی نیز آشنا باشیم. توجه داشته باشید که در بعضی از بیماران نشلانه‌های بیماری بسیار خفیف ظهور می‌کند. اما در بعضی دیگر ممکن است شاهد علایم شدید اندومتریوز باشیم.

۱- درد شدید قاعدگی

شاید دردهای شدید قاعدگی را بتوان یکی از اصلی‌ترین و شایع‌ترین نشانه‌های بیماری اندومتریوز به شمار آورد. اغلب بانوان در دوره عادت ماهانه خود دردهایی را در ناحیه شکم و کمر احساس می‌کنند. این دردها به صورت مقطعی بوده و با مصرف داروهای مسکن بهبود می‌یابد. اما کسانی که دچار اندومتریوز رحمی هستند دردهای بسیار شدیدی را در دوره قاعدگی خود تجربه می‌کنند. شدت درد تا حدی است که فرد از انجام امور روزمره زندگی بازمانده و ناتوان می‌شود. این دردها به این دلیل است که بافت‌های اندومتریوز در تخمدان با لگن و شکم رفتار متفاوتی دارد. در نتیجه قاعدگی بسیار دردناک از علائم اولیه و مهم این بیماری زنانه محسوب می‌گردد.

۲- درد لگن و شکم

کسانی که به بیماری اندومتریوز مبتلا هستند دردهای زیادی در ناحیه لگن و شکم خود حس می‌کنند. این دردها نیز از نشانه‌ها و علائم اندومتریوز رحمی هستند. در دوران قاعدگی ریزش و خونریزی بافت رحمی بیشتر در لگن و شکم فرد صورت می‌گیرد. این ریزش‌ها در نهایت موجب تحریک لگن و شکم بیمار شده و دردهایی در این نواحی ایجاد می‌کند. یکی دیگر از عوارض اندومتریوز ایجاد چسبندگی در لگن است که علاوه بر درد شدید به ناباروری هم منتهی می‌شود. درد در ناحیه لگن و شکم بیمار می‌تواند به شکل تیر کشیدن نیز بروز کند. اغلب نیز درد در یک سمت لگن بیمار احساس می‌شود. با این همه نمی‌توان به طور دقیق به یک بخش خاص در لگن و شکم بیمار اشاره کرد. دردهای ناشی از بیماری اندومتریوز می‌تواند در هر قسمت از شکم و لگن فرد احساس شوند.

۳- مشکلات گوارشی و روده‌ای

برخی از افراد مبتلا به اندومتریوز با مشکلات متعدد گوارشی نظیر:

• حالت تهوع
• اسهال
• یبوست یا نفخ

مواجه هستند. این نشانه‌ها در کنار دردهای شدید قاعدگی و در شکم و لگن می‌توانند هشدار این بیماری در بدن باشند. به ویژه اگر علائم گفته شده در دوران قاعدگی شدت بیشتری پیدا کند می‌تواند به عنوان یک هشدار محسوب گردد. توجه داشته باشید که در برخی از بانوان به هیچ وجه نشانه‌های گفته شده برو نمی‌کند. بنابراین نباید از معاینات دوره‌ای توسط پزشک متخصص برای شناسایی به موقع بیماری‌های زنانه غافل شد.

۴- خونریزی غیر طبیعی

خونریزی غیرطبیعی از علائم اندومتریوز رحم به شمار به شمار می‌رود که در بسیاری از افراد مبتلا دیده می‌شود. رشد و تورم بافت اندومتریوز از دلایل اصلی خونریزی‌های غیرطبیعی در فرد مبتلا می‌باشد. این خونریزی‌های غیرطبیعی هم در دوران قاعدگی و هم در سایر مواقع ایجاد می‌شوند. دوره قاعدگی در بسیاری از مبتلایان به اندومتریوز بیشتر از ۷ روز طول می‌کشد و فرد خارج از این دوره نیز خونریزی‌هایی دارد. بنابراین لکه‌بینی‌های مکرر و خونریزی در خارج از دوره قاعدگی می‌توانند از نشانه‌های این بیماری باشند.

۵- ناباروری

بسیاری از اوقات اندومتریوز هنگام درمان ناباروری توسط پزشک متخصص شناسایی می‌شود. ناباروری یکی از عوارض جدی و بسیار مهم این بیماری زنانه به شمار می‌رود. تشکیل اندومتریوز در لوله‌های فالوپ یا در لگن مسیر حرکت تخمک‌ها را مسدود می‌کند. از این رو تخمک‌ها امکان انتقال از لوله تخمک‌گذاری به رحم را پیدا نخواهند کرد. متاسفانه این بیماری احتمال حاملگی خارج از رحم را نیز در فرد افزایش می‌دهد. دلیل این مشکل نیز آسیبی است به لوله‌های فالوپ بر اثر بافت اندومتریوز وارد می‌گردد. پزشک زنان بررسی‌ها و آزمایشات لازم برای تشخیص دلیل ناباروری در زنان را انجام می‌دهد.

بافت اندومتریوز مانند پوشش داخلی رحم عمل می کند – با هر سیکل قاعدگی ضخیم می شود، تجزیه می شود و خونریزی می کند. اما در جاهایی که به آن تعلق ندارد رشد می کند و از بدن خارج نمی شود. هنگامی که آندومتریوز تخمدان ها را درگیر می کند، کیست هایی به نام اندومتریوم ممکن است ایجاد شود. بافت اطراف می تواند تحریک شده و بافت اسکار ایجاد کند. نوارهایی از بافت فیبری به نام چسبندگی نیز ممکن است تشکیل شود. اینها می توانند باعث چسبیدن بافت ها و اندام های لگن به یکدیگر شوند.

علل و عوامل خطر اندومتریوز

بعد از آشنایی با علائم اندومتریوز در این بخش به بررسی فاکتورهای مهم در ابتلا به این بیماری می‌پردازیم. عواملی نظیر هورمون‌ها و ژنتیک شانس افراد برای ابتلا به بیماری رحمی اندومتریوز را افزایش می‌دهند. معاینات به موقع پزشک زنان به شناسایی این عوامل خطر و درگیری بدن با اندومتریوز کمک زیادی می‌کند. همچنین می‌توانید عوامل جدیدی که ممکن است شناخته شود را در ژورنال‌های روز جهانی دنبال کنید.

۱- عوامل ژنتیکی و خانوادگی

شاید مهم‌ترین عامل خطر در ابتلا به بیماری اندومتریوز فاکتور ژنتیک باشد. بنابراین بررسی فاکتورهای ژنتیکی به تشخیص سریع‌تر این بیماری در افراد کمک می‌کند. ژن‌های مختلفی در افزایش ریسک ابتلا به این بیماری دخیل هستند. چنانچه یکی از بستگان نزدیک شما به اندومتریوز مبتلا باشد احتمال ابتلای شما نیز زیاد است. در زمینه میزان ارتباط ژنتیک با ابتلا به این بیماری همچنان تحقیقات زیادی در حال انجام می‌باشد. با این همه این اطمینان وجود دارد که زمینه‌های ژنتیکی روی ریسک ابتلا به این بیماری موثر می‌باشد.

۲- اختلالات هورمونی و اندومتریوز

اختلالات هورمونی از دلایل و عوامل خطر در ابتلا به بیماری اندومتریوز محسوب می‌شوند. به همین دلیل یکی از اولین و ساده‌ترین روش‌های درمان آن استفاده از قرص‌های هورمونی مانند قرص ضد بارداری است. در واقع با از دست رفتن تعادل هورمونی در بدن بیمار شرایط برای بروز این بیماری فراهم می‌شود. یکی از تغییرات هورمونی اصلی بدن زنان در دوران قاعدگی می‌باشد. زنانی که در سنین پایین قاعدگی اول خود را تجربه می‌کنند ریسک بالاتری برای ابتلا دارند. از دیگر نشانه‌های اختلال هورمونی در بدن خانم‌ها یائسگی‌های دیرهنگام است. به همین خاطر این گروه از بانوان نیز در ریسک بالای ابتلا به بیماری اندومتریوز هستند. کسانی که در معرض مقدار زیادی استروژن قرار بگیرند نیز ریسک بالاتری از سایرین دارند. زیرا مقادیر زیاد استروژن موجب به هم خوردن تعادل هورمونی در بدن فرد می‌شود. در صورتی که با چنین اختلالات هورمونی مواجه هستید حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید تا مورد بررسی قرار بگیرید.

درمان اندومتریوز

بعد از شناخت دقیق علائم آندومتریوز رحم باید با روش‌های درمان آن نیز آشنا شوید. شیوه‌های مختلفی برای بهبود عوارض و بیماری رحمی اندومتریوز وجود دارد. انتخاب بین روش‌های درمان باید توسط پزشک متخصص و بر اساس شرایط بیمار صورت گیرد.

۱- درمان‌های دارویی

اولین راه‌کار درمانی غیرتهاجمی اندومتریوز استفاده از داروهای هورمونی می‌باشد. پزشک برای کاهش دردهای ناشی از این بیماری قرص‌ها و داروهای مسکن مناسبی تجویز می‌کند. از آنجایی که درد در بیماران مبتلا به این بیماری شدت زیادی دارد مسکن‌های قوی و شبیه به مخدر تجویز می‌شود. همچنین برخی از داروهای ضدالتهابی می‌توانند شرایط بیمار مبتلا به اندومتریوز بهبود بخشند. قرص ضد بارداری یکی از رایج‌ترین داروهایی است که برای درمان اندومتریوز استفاده می‌شود. استروژن مصنوعی موجود در این قرص‌ها قاعدگی را منظم و تعادل هورمونی را برقرار می‌کنند. نوع قرص و دوز مناسب آن باید با توجه به شرایط بیمار و توسط پزشک متخصص تجویز شود. پس از مصرف خودسرانه دارو برای بهبود این بیماری جدا خودداری نمایید.

۲- جراحی و روش‌های جراحی

اگر با دارو درمانی بیماری آندومتریوز بهبود نیابد ناچار به درمان ‌های تهاجمی خواهیم بود. لاپاراسکوپی هم به عنوان روش طلایی تشخیص اندومتریوز و هم به عنوان یک درمان موثر شناخته می‌شود. در این شیوه یک برش کوچک روی شکم بیمار توسط جراح ایجاد می‌شود و ابزار مخصوصی به داخل هدایت می‌گردد. این ابزار کوچک هم وضعیت بافت خارج از رحم را بررسی کرده و هم تا حدی آن را از بین می‌برد. جراحی لاپاراتومی به اندازه لاپاراسکوپی رایج نیست اما تاثیر درمانی مناسبی دارد. برش ایجاد شده در این روش بزرگ‌تر از لاپاراسکوپی بوده و بخشی از بافت اندومتریوز برداشته می‌شود.

۳- درمان‌های مکمل و طبیعی

درمان‌های مکمل مختلفی اعم از طب سوزنی و استفاده از گیاهان دارویی نیز برای این بیماری وجود دارد. وقتی بیماری از طریق علائم اندومتریوز شناسایی شد می‌توان درمان‌های مکمل را آغاز کرد. از جمله گیاهان مفید برای بهبود بیماری اندومتریوز می‌توان به:

• گیاه پنج انگشت
• بابونه
• نعناع
• دارچین
• میخک
• گل رز
• رازیانه

اشاره کرد. دمنوش این گیاهان می‌توان به بهبود بیماری و عوارض ناشی از آن کمک زیادی بکند. یکی دیگر از روش‌هایی که روی بیماران اندومتریوز برای بهبود استفاده می‌شود طب سوزنی است. البته هنوز دلایل علمی محکمی برای اثربخشی طب سوزنی روی این بیماری وجود ندارد. با این همه برخی از بیماران معتقد هستند از این طریق عوارض کمتری از بیماری اندومتریوز را تجربه می‌کنند.

۴- مراقبت‌های بعد از درمان

بعد از درمان شدن بیماری اندومتریوز باید مراقبت‌هایی برای گذراندن دوران نقاهت داشته باشد. نوع مراقبت‌های مورد نیاز بسته به نوع درمان صورت گرفته ( دارو درمانی تا جراحی) متفاوت است. در مواردی که بیمار جراحی شده نباید تا مدت‌ها ورزش شدید کند. همچنین تا مدتی از برقراری رابطه جنسی نیز باید پرهیز شود. داشتن رژیم غذایی مناسب و ورزش سبک از دیگر مراقبت‌های بعد از درمان اندومتریوز می‌باشند. اگر بعد از درمان بیماری همچنان با علائم اندومتریوز رحم مواجه هستید با پزشک خود مشورت کنید. معاینات دوره‌ای و مراجعه به پزشک متخصص می‌تواند به بهبود کامل و عدم بازگشت این بیماری کمک زیادی بکند.

پیشگیری از اندومتریوز

برای پیشگیری از بیماری اندومتریوز به ویژه وقتی مستعد ابتلا هستید باید روی سبک زندگی خود کار کنید.

۱- رژیم غذایی و سبک زندگی

برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری لازم است مواد غذایی سالم و غنی در رژیم غذایی خود مصرف کنید. از جمله این مواد غذایی که به جلوگیری از این بیماری کمک می‌کند عبارتند از:

• سیر
• پیاز
• عسل
• ماهی سالمون
• سبزیجات و میوه‌های تازه
• مواد غذایی آنتی اکسیدان

مشورت با پزشک و متخصص تغذیه در داشتن بهترین رژیم غذایی برای جلوگیری از ابتلا به بیماری اندومتریوز کمک زیادی می‌کند. خواص ضدالتهابی و بهبود سیستم ایمنی بدن از اصلی‌ترین دلایل مفید بودن این مواد غذایی هستند. همچنین باید سبک زندگی سالمی در پیش بگیرید که در آن ورزش و دوری از دخانیات و الکل باشد.

۲- درمان زود هنگام و تشخیص سریع

توجه به نشانه‌های اندومتریوز کمک زیادی به درمان موثر و سریع آن می‌کند. چرا که هرچه بیماری در مراحل ابتدایی‌تری شناسایی شود راحت‌تر درمان می‌شود. اما در بسیاری از اوقات این بیماری بدون علامت و نشانه‌ی مشخصی در فرد بروز پیدا می‌کند. به همین خاطر توصیه می‌شود معاینات دوره‌ای خود را نزد پزشک متخصص جدی بگیرید.

نکات پایانی

بیماری اندومتریوز به معنای رشد بافت رحمی در خارج از رحم می‌باشد. این بیماری در بسیاری از افراد بدون علامت و نشانه‌ی خاصی بروز پیدا می‌کند. با این همه نشانه‌هایی مانند خونریزی شدید و غیر طبیعی در قاعدگی و دردهای لگنی و شکمی را می‌توان برای این بیماری برشمرد. توجه به علائم اندومتریوز رحم به تشخیص زودهنگام بیماری کمک زیادی می‌کند. هرچه بیماری در مراحل اولیه شناسایی شود راحت‌تر و موثرتر درمان خواهد شد. دارو درمانی با قرص‌های هورمونی اول درمان موثر این بیماری به شمار می‌رود. در موارد پیشرفته نیز از جراحی برای درمان اندومتریوز استفاده می‌شود. درمان‌های مکمل نظیر طب سوزنی و استفاده از گیاهان دارویی نیز نتایج خوبی ایجاد می‌کنند. برای تشخیص به موقع اندومتریوز معاینات دوره‌ای نزد پزشک متخصص اهمیت بسیار زیادی دارد.