ترایپوفوبیا چیست؟
ترایپوفوبیا (Trypophobia) نوعی بیزاری و ترس شدید و غیر طبیعی از الگوهای متراکم با سوراخ‌های کوچک است. این ترس غیرعادی و شدید با دیدن اسفنج، کندوی زنبور و پوست برخی از حیوانات در فرد بروز پیدا می‌کند. برای اینکه دقیقا بدانیم ترایپوفوبیا چیست باید به علائم و واکنش‌های بدن در برابر عامل ترس بپردازیم. فردی که به این فوبیا مبتلا باشد با دیدن سوراخ‌های کوچک دچار تهوع، خارش و حملات پانیک می‌شود. این علائم به همراه اضطراب شدید در مواجه با الگوهای متراکم سوراخ بروز پیدا می‌کنند. شناخت دقیق این اختلال روانی و فوبیا می‌تواند درک بهتری از وضعیت بیمار ایجاد کند. در نتیجه روند درمان را سریع‌تر و ساده‌تر می‌کند. علت این ترس هنوز به طور دقیق مشخص نیست و فقط نظریه‌های تایید نشده‌ای در این باره وجود دارد. درمان‌های روان شناختی نظیر GBT تا حد زیادی به بهبود وضعیت بیماران مبتلا به ترایپوفوبیا کمک می‌کنند. در موارد شدید می‌توان از دارو نیز برای کاهش و مدیریت علائم بیمار کمک گرفت. در بخش‌های بعدی اطلاعات بیشتری را با جزئیات کامل درباره این فوبیا ارائه کرده‌ایم.
معرفی ترایپوفوبیا
این نوع فوبیا را نوعی اختلال اضطرابی می‌نامند که در فرد نسبت به سوراخ و حفره‌های کوچک دارد. ترایپوفوبیا (Trypophobia) بیزاری و ترس شدیدی است که فرد نسبت به الگوهای متراکم با سوراخ‌های کوچک دارد. البته از نظر رسمیترس از سوراخ‌ها به عنوان نوع خاصی از فوبیا دسته‌بندی نمی‌شود. اما بیمار در مواجه به الگوهایی که سوراخ‌های کوچک دارند نظیر:
- اسفنج
- کندوی عسل
- نیلوفر آبی
- پوست برخی از حیوانات
دچار ترس‌های شدید و حملات وحشت ( پانیک اتک) می‌گردد. اینکه ترایپوفوبیا چیست و چه عوارضی دارد به تسهیل مسیر درمان کمک می‌کند. بسیاری از افراد در جامعه بدون اشناخت این فوبیا به آن دچار هستند و عوارض ناشی از ترایپوفوبیا را تجربه می‌کنند. کیفیت زندگی مبتلایان به این فوبیا به دلیل مواجهه با آن در اجتماع کاهش پیدا می‌کند. در نتیجه قادر به نشان دادن عملکرد مناسبی از خود به ویژه در محل تحصیل و کار نیستند. در موارد شدید بیمار حتی حاضر نیست در محیط کار یا تحصیل که الگوهای سوراخ‌دار وجود دارند حاضر شود. بیماری ترایپوفوبیا در زنان بیشتر از مردان گزارش شده است. همچنین شیوع این اختلال اضطرابی سوراخ هراسی در بین جوانان و نوجوانان بیشتر از دیگر رده‌های سنی است. در مورد علت این فوبیا اطلاعات دقیقی وجود ندارد. با این همه گفته می‌شود واکنش‌های ذاتی مغز الگوهای سوراخ‌دار تراکم را به صورت الگوهایی تهدیدآمیز تفسیر می‌کند. درمان ترایپوفوبیا نیاز به رویکردهایی چند جانبه و پیگیری روند درمان دارد.
علائم ترایپوفوبیا
برای درک بهتر اینکه ترایپوفوبیا چیست باید با علائم مختلفی که در افراد مبتلا ایجاد می‌کند آشنا باشیم. شدت علائم این فوبیا سوراخ هراسی روی انتخاب روش درمان اثر زیادی دارد. برخی از علائم این ترایپوفوبیا جسمی و بعضی دیگر از نشانه‌های روانی هستند.
۱- علائم جسمی ترایپوفوبیا
افرادی که به این فوبیا مبتلا هستند در زمان مشاهده اشیا و تصاویری با سوراخ‌های ریز واکنش‌های جسمی شدیدی نشان می‌دهند. شایع‌ترین علائم جسمی این فوبیا عبارتند از:
- حالت تهوع شدید
- تنگی نفس
- احساس خستگی مفرط
- بالا رفتن ضربان قلب
- تعریق سرد
- احساس خفگی
- احساس خارش پوست
- سرگیجه
- احساس بی‌ثباتی و سبکی سر
گاهی شدت این علائم به حدی بالاست که با حملات پانیک اشتباه گرفته می‌شوند. همراهی علائم جسمی با علائم روانی موجب می‌گردد فرد مبتلا به ترایپوفوبیا ناچار به ترک محل و موقعیت شود.
علائم روانی و هیجانی ترایپوفوبیا
بسیاری از مبتلایان به این فوبیا علائم روانی شدیدتری نسبت به علائم جسمی تجربه می‌کنند. بنابراین نباید تصور کرد که درگیری بیماران مبتلا به این اختلال اضطرابی تنها به نشانه‌های جسمی محدود می‌شود. به همین دلیل برای درک بهتر اینکه ترایپوفوبیا چیست باید به هر دو جنبه روانی و جسمی آن توجه کرد. مهم‌ترین نشانه‌های روانی و هیجانی که این گروه از بیماران تجربه می‌کنند عبارتند از:
- اضطراب شدید و غیرقابل کنترل
- حس تنفر شدید و انزجار از الگوهای سوراخ‌دار
- وسواس فکری نسبت به تصاویر آزاردهنده
- احساس از دست دادن کنترل و غش کردن
در سایر انواع فوبیا بیمار تنها با ترس شدیدی نسبت به عامل تحریک مواجه است. اما در ترایپوفوبیا این حس ترس شدید با احساس تنفر و انزجار ترکیب می‌شود. همین ویژگی موجب منحصر به فرد بودن این ترس اضطرابی شدید شده است.
تفاوت علائم در کودکان و بزرگسالان
علائم ترایپوفوبیا در کودکان و بزرگسالان به شکل‌های متفاوتی بروز پیدا می‌کند. علائم کودکان مبتلا به این فوبیا عبارتند از:
- گریه شدید
- خودداری از نگاه کردن به تصاویر و الگوهای سوراخ‌دار
- بی‌قراری
اما در افراد بزرگسال مبتلا به ترایپوفوبیا تهوع، تپش قلب و اضطراب شدید گزارش شده است. توجه داشته باشید که شدت علائم به عوامل مختلفی مانند:
- حساسیت بصری بیمار
- شرایط محیطی
- سابقه اضطراب
وابسته است.
ترایپوفوبیا چقدر شایع است؟
برخی مطالعات نشان می‌دهند که تا ۱۷٪ از کودکان و بزرگسالان (تقریباً از هر ۶ نفر، یک نفر) تا حدی به ترایپوفوبیا مبتلا هستند. این فوبیا نسبتاً جدید است و نخستین بار در سال ۲۰۰۵ نام‌گذاری شد.
افراد بیشتری پس از انتشار اخبار مربوط به واکنش‌های منفی نسبت به دوربین‌های چند لنزه‌ی کوچک روی برخی گوشی‌های هوشمند، با ترایپوفوبیا آشنا شدند. همچنین در سریال تلویزیونی “American Horror Story: Cult” یکی از شخصیت‌ها به ترایپوفوبیا مبتلا بود. این سریال تصاویر تحریک‌کننده‌ای را نمایش داد که برخی بینندگان را منزجر کرد و موجب افزایش آگاهی عمومی نسبت به این فوبیا شد.
منبع:clevelandclinic
علت‌های ترایپوفوبیا
اینکه علت ترایپوفوبیا چیست هنوز به طور دقیق و قطعی مشخص نشده است. از این فوبیا به نام ترسی با ریشه‌های پیچیده در روانشناسی یاد می‌شود. البته نظریه‌های مختلفی از جنبه زیست شناسی، روانشناسی و علوم اعصاب درباره این بیماری وجود دارد.
نظریه‌های تکاملی: محافظت در برابر تهدیدات طبیعی
منشاء تکاملی ترایپوفوبیا واکنش ناخودآگاه مغز در برابر خطرات بیولوژیک مانند حیوانات سمی ذکر شده است. بر اساس این نظریه برجستگی‌ها و سوراخ‌های نزدیک به هم نشانه‌ای از خطر محسوب می‌شوند. زیرا این الگوها مشابه زخم‌های عفونی و پوست حیوانات سمی هستند. در نتیجه ترایپوفوبیا به عنوان واکنش دفاعی مغز در برابر این عوامل خطر شناخته می‌شود. این واکنش دفاعی مغز همچنان در مغز برخی از انسان‌های مدرن حفظ شده است.
نظریه‌های علمی و اعصاب‌شناسی
از جنبه علمی این فوبیا در واقع پاسخ مغز به محرک‌های تکرار شونده هستند. در تصویربرداری از مغز بیماران مبتلا به ترایپوفوبیا نواحی پردازش ترس فعالیت شدیدتری دارند. بر اساس تحقیقات علمی الگوهای تصویری خاص به علت تضاد در فرکانس فضایی موجب تحریک بیشتر مغز این افراد می‌شوند. در نتیجه فرد با حالت‌هایی نظیر تهوع و اضطراب و تعریق مواجه می‌گردد.
نظریه‌های روانشناختی و محیطی
در برخی از نظریه‌های روانشناختی در پاسخ به این سوال که علت ترایپوفوبیا چیست به تجربه‌های شخصی ناخوشایند اشاره دارد. وجود الگوهای مشابه و عوامل محیطی ناخوشایند به ویژه در کودکی می‌توان این فوبیا را ایجاد یا فعال کند. از جمله این عوامل روانشناختی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تربیت سختگیرانه
- الگوبرداری از والدینی
با وجود همه این نظریه‌ها هنوز به طور قطعی پاسخی برای علت یا دلایل این فوبیا اضطرابی وجود ندارد.
تشخیص ترایپوفوبیا
برای تشخیص ترایپوفوبیا مانند سایر اختلالات اضطرابی نیاز به ارزیابی‌های دقیق روانشناختی است. این اختلال و فوبیا هنوز به صورت رسمی در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSDM-5) ثبت نیست. با این حال بسیاری از روان درمانگرها آن را به عنوان فوبیایی خاص و پاسخ اضطرابی در نظر می‌گیرند. مصاحبه بالینی و ارزیابی روانشناختی از بخش‌های مهم تشخیص این فوبیا به شمار می‌رود. روانشناس یا روانپزشک تاریخچه علائم و شدت واکنش‌های بیمار را بررسی می‌کند. در پاره‌ای از موارد نیز پرسشنامه‌ای اختصاصی برای ارزیابی میزان اضطراب و اجتناب از موقعیت‌های هراس آور به کار می‌رود. تست ترایپوفوبیا یکی دیگر از راه‌های تشخیص این اختلال اضطرابی محسوب می‌گردد. البته این ابزارها راه قطعی تشخیص ترایپوفوبیا نیستند و بیشتر جنبه کمکی دارند. در وبسایت‌های معتبری نظیر Psycom می‌توانید به صورت آنلاین این تست را دریافت کنید. درک این موضوع که سایر تفاوت دیگر اختلالات اضطرابی با ترایپوفوبیا چیست در تشخیص و روند درمان مهم است. اغلب بیماران مبتلا به ترایپوفوبیا نسبت به تصاویر سوراخ‌دار واکنش‌های شدید جسمی و روانی از خود بروز می‌دهند.
درمان ترایپوفوبیا
برای درمان این فوبیا باید از روش‌های روانشناختی و در برخی موارد دارو درمانی به صورت ترکیبی کمک گرفت. موثرترین و رایج‌ترین درمان این فوبیا درمان‌های شناختی- رفتاری (CBT) هستند. در این شیوه به بیمار برای شناسایی و اصلاح افکار منفی درباره محرک‌ها کمک می‌شود. در نتیجه با گذشت زمان حساسیت بیمار به تصاویر و اشیای سوراخ‌دار و محرک کم می‌شود. گاهی اوقت روانپزشکان برای کاهش و مدیریت علائم بیماری داروهایی را تجویز می‌کنند. قرص‌های ضد افسردگی و ضد اضطراب گروه SSRI از رایج‌ترین داروها هستند. همچنین درمان‌های طبیعی و خانگی نظیر:
- مدیتیشن
- ذهن آگاهی
- یوگا
- تنفس عمیق
هم به کاهش علائم ترایپوفوبیا کمک می‌کنند. تشخیص اینکه بهترین درمان برای ترایپوفوبیا چیست به شدت علائم و نظر پزشک متخصص بستگی دارد.
چالش‌ها و مشکلات افراد مبتلا به ترایپوفوبیا
از آنجایی که مبتلایان به ترایپوفوبیا با ترس شدیدی از الگوهای سوراخ‌دار مواجه هستند در زندگی روزمره چالش‌های زیادی دارند. احساس انزجار و ترس شدید در مواجه با اشکال و اشیای سوراخ‌دار موجب ناتوانی در عملکرد روزمره آن‌ها می‌شود. الگوهای اضطراب آور برای این گروه از بیماران از دید سایر مردم کاملا بی‌خطر هستند. از این رو اغلب با قضاوت و سرزنش اطرافیان خود مواجه می‌شوند. این قضاوت‌ها به تدریج موجب انزوا و کاهش سطح اعتماد به نفس بیماران ترایپوفوبیا می‌گردد. در نتیجه با دشواری‌ها و چالش‌های متعددی در محل تحصیل و کار خود مواجه می‌شوند. برخی از این بیماران به دلیل نداشتن اطلاعات کافی برای درمان ترایپوفوبیا مراجعه نمی‌کنند. در نتیجه سال‌ها بدون اینکه بهبودی در وضعیت آن‌ها و فوبیای که دارند ایجاد شود زندگی می‌کنند.
نکات عملی برای مدیریت ترایپوفوبیا
مدیریت ترایپوفوبیا نیاز به مقابله با اضطراب حاصل از این اختلال دارد. از این رو باید با توجه به نکات عملی و تمرینات روانشناسی برای آرامش ذهنی بیمار تلاش کرد. تکنیک تنفس عمیق و تمرینات یوگا کمک می‌کنند بیمار مبتلا به ترایپوفوبیا واکنش‌های خود را به عامل محرک بهتر مدیریت کند. به کمک درمان‌های روانشناسی بیمار می‌تواند واکنش‌های خود به عامل محرک ( الگوهای متراکم سوراخ‌دار) را اصلاح کند. مواجهه با ترس یکی از کلیدی‌ترین روش‌های روانشناختی برای درمان این فوبیا است. کاهش اضطراب و استرس در زندگی روزمره هم به بهبود وضعیت بیماران مبتلا به ترایپوفوبیا کمک شایانی می‌کند.
نتیجه‌گیری
برخی از افراد با ترس و انزجار شدیدی نسبت به اشکال و تصاویر حفره‌دار و سوراخ‌های ریز مواجه هستند. این الگوهای متراکم با سوراخ‌های ریز در بسیار از اجسام پیرامون ما وجود دارند. در نتیجه فوبیای سوراخ هراسی روی کیفیت زندگی فردی و اجتماعی این گروه از افراد اثر منفی زیادی به جا می‌گذارد. اضطراب شدید، حالت تهوع و بالا رفتن تپش قلب از علائم شایع ترایپوفوبیا می‌باشند. هنوز به طور قطع نمی‌دانیم که علت ترایپوفوبیا چیست و چرا برخی از افراد به آن مبتلا هستند. با این همه روان درمانی و استفاده در دارو در موارد شدید می‌تواند روی بهبود این اختلال اضطرابی اثرگذار باشد. درک اهمیت درمان و اقدام فوری برای به کمک گرفتن از افراد متخصص نیاز به آگاهی‌بخشی دارد. سایت طبیبی نو این امکان را فراهم کرده که از بهترین روانشناسان و روانپزشکان کشور به صورت آنلاین وقت مشاوره رزرو کنید.
