دیابت نوع ۲
توجه داشته باشید که عدم اطلاعات کافی درباره نوع دوم دیابت روند درمان را طولانی می‌کند و احتمالاً برخی از علایم آن برای مدت طولانی همراه شما خواهد بود. در ادامه این مطلب با ما باشید تا دیابت نوع دو را از زوایای مختلف مورد بررسی قرار دهیم و اطلاعات کاملی درباره علائم بیماری، علت بروز دیابت، نحوه تشخیص، راه‌های درمان و سایر موضوعات مهم این حوزه ارائه کنیم.
دیابت نوع ۲ چیست؟
دیابت نوع دو (Type 2 diabetes) که با نام دیابت تیپ ۲، دیابت بزرگسالان، دیابت شیرین نوع ۲ یا دیابت شیرین غیروابسته به انسولین (NIDDM) هم شناخته می‌شود، یکی از شایع‌ترین بیماری‌های غدد به شمار می‌آید که علائم آن حسابی فرد بیمار را اذیت می‌کنند.
معمولاً بسیاری از افراد آشنایی خاصی با این نوع بیماری ندارند، به همین دلیل با این سوال مواجه می‌شوند که دیابت نوع ۲ چیست و چه دلایلی باعث به وجود آمدن آن می‌شود؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که دیابت تیپ ۲ زمانی به وجود می‌آید که انسولین لوزالمعده نمی‌تواند کار خود را به درستی انجام دهد و در اثر این اتفاق، میزان گلوکز (قند خون) از حالت استاندارد خود خارج می‌شود. در واقع می‌توان گفت که در این حالت بدن نمی‌تواند انرژی لازم را از سوخت‌وساز مواد غذایی دریافت کند.
نکته بسیار مهمی که باید درباره دیابت نوع دو بدانید، تفاوت‌های مهم آن با دیابت نوع یک است. دیابت نوع یک بیشتر به دلیل مسائل ژنتیکی و در اوایل زندگی خود را نشان میدهد، اما علائم دیابت تیپ ۲ به دلیل سبک اشتباه زندگی (مصرف مواد قندی زیاد و بی‌تحرکی) و در زمان بزرگسالی مشاهده می‌شود. البته باید بدانید که در موارد خاصی، کودکان هم به دیابت تیپ ۲ مبتلا می‌شوند.
یکی دیگر از تفاوت‌های دیابت نوع یک و نوع دو، میزان تولید انسولین است. در بیماری دیابت نوع یک، لوزالمعده هیچ انسولینی تولید نمی‌کند، اما در بیماری دیابت نوع دو، لوزالمعده توان تولید انسولین کافی را ندارد.
علائم دیابت نوع ۲
علائم دیابت نوع ۲ اولین و مهم‌ترین موضوعی است که باید به آن توجه کنید تا در کمترین زمان ممکن فرایند درمان آغاز شود. مواردی که در ادامه معرفی می‌کنیم، مهم‌ترین و اصلی‌ترین نشانه‌های دیابت نوع دو هستند که در صورت مشاهده آن‌ها باید سریعا به پزشک متخصص مراجعه کنید.
- احساس خستگی زیاد
بدن انسان انرژی خود را از طریق دریافت قند و گلوکز به دست می‌آورد. هنگامی که تولید انسولین توسط لوزالمعده به‌درستی انجام نشود، دریافت گلوکز هم با مشکل مواجه می‌شود و در نتیجه بدن احساس ضعف و خستگی می‌کند.
- تکرر ادرار و تشنگی زیاد
یکی از مهم‌ترین اتفاقاتی که در بدن افراد دیابتی به وجود می‌آید، عدم دریافت گلوکز از کلیه‌ها است. در واقع بدن انسان قند و گلوکز مورد نیاز خود را از کلیه‌ها دریافت می‌کند، درصورتی‌که این فرایند به‌طور کامل انجام نشود (از دست دادن کامل گلوکز توسط کلیه)، تعداد دفعات ادرار بالا می‌رود.
یکی دیگر از دلایل تکرر ادرار، احساس تشنگی زیاد است. معمولاً افراد دیابتی به دلیل احساس تشنگی زیاد، دچار پرنوشی می‌شوند که این امر به‌تنهایی میزان تکرر ادرار را بالا می‌برد.
- احساس گرسنگی
گرسنگی انسان ارتباط نزدیکی با دریافت قند و گلوکز دارد. ازآنجایی‌که افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ نمی‌توانند گلوکز مورد نیاز خود را به طور کامل جذب کنند، همواره احساس گرسنگی شدیدی دارند.
- کاهش وزن
هنگامی که بدن نتواند قند مورد نیاز خود را تامین کند، به سراغ سوزاندن چربی‌ها می‌رود. طبیعتاً هنگامی که چربی‌های بدن بسوزند، وزن شما به مرور زمان کاهش پیدا می‌کند.
- خشکی پوست و دهان
افراد دیابتی به دلیل تکرر ادرار، آب زیادی را از دست می‌دهند. هنگامی که آب بدن از دست برود، حس تشنگی و خشکی دهان حسابی بیماران را اذیت می‌کند. معمولاً افرادی که با دیابت و علائم دیابت نوع ۲ آشنایی ندارند، در چنین شرایطی مصرف آب را بالا می‌برند، اما بعد از مدتی می‌فهمند که انجام این کار هیچ فایده‌ای ندارد. نکته دیگری که باید در اینجا به آن توجه کنید، خشکی بیش از اندازه پوست بر اثر از دست دادن آب بدن است.
- اختلال در فرایند بهبود زخم‌ها
یکی دیگر از علائم دیابت نوع ۲، ایجاد اختلال در ترمیم زخم‌ها است. معمولا دیابت تاثیر زیادی روی اعصاب پوست می‌گذارد و مانع از عملکرد طبیعی آن می‌شود. طبیعتا هنگامی که اعصاب پوست در حالت عادی نباشند، ترمیم زخم‌ها کندتر انجام می‌شود.
- تاری دید
تاری دید و حتی کاهش قدرت بینایی، یکی از خطرناک‌ترین علائم دیابت بزرگسالان است که معمولا خیلی دیر متوجه آن خواهید شد. شاید تصور کنید که تاری دید شما به خاطر مشکلات چشم است، اما هنگامی که به دکتر مراجعه کنید، خواهید فهمید که کمبود آب بدن باعث به وجود آمدن این مشکل می‌شود.
- گزگز دست و پا
بالارفتن قند خون می‌تواند روی سایر قسمت‌های بدن تاثیر بدی به جای بگذارد و شما را با مشکلات دیگری مواجه کند. یکی از مهم‌ترین عوارض افزایش قند خون، آسیب دیدن عروق کوچک خون‌رسان و نوروپاتی دیابتی است. هنگامی که این اتفاق در بدن شما رخ دهد، باید منتظر نشانه‌هایی مانند گزگز دست و پا، سوزش، درد و کرختی دست و پا باشید.
- عفونت‌های قارچی و خارش
دیابت نوع ۲ با عفونت‌های قارچی و خارش هم نمایان می‌شود. در واقع قند اضافی در داخل خون و ادرار به یک منبع غذایی خوب برای قارچ‌ها تبدیل می‌شود و بستر لازم برای رشد آن‌ها را فراهم می‌کند. درصورتی‌که دیابت شما دیر تشخیص داده شود، عفونت قارچی و خارش در مکان‌های مرطوبی مانند زیر بغل، دهان و ناحیه تناسلی به وجود می‌آید.
میزان قند خون در دیابت نوع ۲ چقدر است؟
میزان قند خون مهم‌ترین و اصلی‌ترین فاکتوری است که باید افراد دیابتی به آن توجه کنند. معمولاً بسیاری از افراد با این سوال مواجه می‌شوند که میزان قند خون در افراد دیابتی نوع ۲ چقدر است؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که میزان قند خون در افراد دیابتی تیپ ۲ باید کمتر از ۱۲۶ میلی‌گرم باشد. هنگامی که بعد از آزمایش ناشتا متوجه شدید که قند خونتان بالاتر از ۱۲۶ میلی‌گرم است، باید به پزشک مراجعه کنید تا فرایند درمان دیابت نوع دوم را آغاز کند.
آزمایش A1C میزان دقیق قند خون در دو ماه گذشته را نشان میدهد که باید سطح آن زیر ۶.۵ باشد. در واقع اگر سطح A1C بالاتر از این عدد باشد، شما به دیابت نوع دو مبتلا هستید.
امکان ابتلا به دیابت نوع ۲ در چه سنی بیشتر است؟
با اینکه تحقیقات پزشکی نشان داده است که دیابت نوع یک در کودکان و دیابت نوع دو در بزرگسالان نمایان می‌شود، اما ایجاد تغییر در سبک زندگی و رژیم غذایی ناسالم باعث شده است که کودکان و نوجوانان هم به دیابت نوع دوم مبتلا شوند.
در گذشته فقط افراد بالای ۳۰ سال به دیابت تیپ دو مبتلا می‌شدند، اما در حال حاضر افراد زیادی وجود دارند که از ۱۵ سالگی به دیابت نوع دوم مبتلا هستند. بدون شک اگر خانواده‌ها سبک زندگی و رژیم غذایی کودکان خود را کنترل نکنند، سن دیابت نوع دو به زیر ۱۵ سال هم می‌رسد.
علت بروز دیابت نوع ۲
دیابت نوع دو زمانی به وجود می‌آید که بدن نتواند از انسولین استفاده کند. در واقع لوزالمعده توانایی تولید انسولین را دارد، اما بدن نمی‌تواند از این هورمون استفاده کند و به کمک آن قند مواد غذایی را جذب کند. هنوز دلیل علمی برای مقاومت انسولین پیدا نشده است، اما طبق تحقیقات علم پزشکی دلایل مختلفی برای بروز آن وجود دارند که موارد زیر مهم‌ترین و اصلی‌ترین آن‌ها به شمار می‌آیند:
- اضافه وزن یا چاقی
- ژنتیک یا داشتن سابقه خانوادگی
- عدم فعالیت
- بالا رفتن سن
- بیماری‌های قلبی و یا سکته مغزی
- سبک زندگی ناسالم
- داشتن پیش دیابت
- داشتن سندرم تخمدان پلی کیستیک
- افزایش چربی خون
- سابقه دیابت حاملگی
چه افرادی بیشتر به دیابت نوع ۲ مبتلا می‌شوند؟
ابتلا به دیابت نوع دو مختص قشر خاصی نیست و سبک زندگی و شرایط افراد است که باعث ابتلا به دیابت تیپ ۲ می‌شود. معمولا افرادی که رژیم غذایی خود را بر پایه کربوهیدرات و چربی چیده‌اند و در طول روز فعالیت زیادی ندارند، حتما به دیابت نوع دو مبتلا خواهند شد. در بیشتر مواقع این افراد علائم دیابت را زمانی مشاهده می‌کنند که سن آن‌ها بالا رفته است.
افراد دیگری هم وجود دارند که اعضای خانواده آن‌ها به دیابت مبتلا بوده‌اند؛ این دسته از افراد هم به‌شدت در معرض ابتلا به دیابت نوع دو هستند. همچنین افرادی که سابقه کلسترول دارند و یا دیابت حاملگی را تجربه کرده‌اند، احتمالاً با دیابت تیپ ۲ مواجه خواهند شد.
نحوه تشخیص دیابت نوع ۲
چگونه دیابت تیپ ۲ را تشخیص دهیم؟ این سوال یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین سوالاتی است که معمولا افراد هنگام مشاهده علائم مختلف دیابت با آن مواجه می‌شوند. بدون شک بهترین و مطمئن‌ترین راه برای تشخیص دیابت نوع دو، آزمایش قند خون است. از جمله مهم‌ترین آزمایش‌های تست قند خون، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
آزمایش A1C یا هموگلوبین گلیکات
این آزمایش میزان قند خون را در دو الی سه ماه گذشته نشان میدهد. درصورتی‌که سطح A1C بالاتر از ۶.۵ درصد باشد، شما به دیابت نوع ۲ مبتلا هستید، اما اگر سطح A1C کمتر ۵.۷ درصد باشد، قند خون شما نرمال است. البته اگر نتیجه آزمایش A1C در بازه ۵.۷ الی ۶.۴ درصد باشد، شما در آستانه قند خون بالا قرار دارید.
آزمایش قند خون ناشتا
این آزمایش یکی از رایج‌ترین راه‌های تشخیص دیابت تیپ دو است که معمولاً پزشکان متخصص در مرحله اول آن را تجویز می‌کنند. برای انجام این آزمایش باید ۸ الی ۱۲ ساعت چیزی نخورید و کاملا ناشتا به آزمایشگاه مراجعه کنید. درصورتی‌که قند خون شما در این آزمایش بیشتر از ۱۲۶ میلی‌گرم باشد، شما به دیابت نوع دوم مبتلا هستید.
آزمایش تصادفی قند خون
همان‌طور که از اسم این آزمایش مشخص است، افراد می‌توانند در هر ساعت از شبانه‌روز میزان قند خون را با استفاده از آزمایش‌های تخصصی و یا دستگاه‌های مخصوص اندازه‌گیری کنند. در این روش اگر قند خون بیمار بالاتر از ۲۰۰ میلی‌گرم باشد، در خطر ابتلا به بیماری دیابت نوع دو قرار دارد.
تست چالش گلوکز
تست چالش گلوکز یک آزمایش دو مرحله‌ای است که برای غربالگری دیابت بارداری انجام می‌شود. نحوه انجام این آزمایش دو مرحله است، یعنی مرحله اول بعد از صبحانه و مرحله دوم بعد از مصرف محلول گلوکزی انجام می‌گیرد. اگر نتیجه این آزمایش بیشتر از ۱۴۰ میلی‌گرم باشد، شما به دیابت نوع دوم مبتلا هستید.
تست تحمل گلوکز خوراکی
آزمایش تحمل گلوکز خوراکی در چهار مرحله انجام می‌شود. مرحله اول به‌صورت ناشتا انجام شده و هنگامی که این مرحله را پشت سر گذاشتید، یک محلول گلوکز خوراکی به شما داده می‌شود و سپس سه نمونه خونی را با فاصله یک ساعت می‌گیرند. اگر نتیجه آزمایش بیشتر از ۲۰۰ میلی‌گرم بود، شما به دیابت تیپ دو مبتلا هستید.
راه‌های درمان دیابت نوع ۲
تاکنون علم پزشکی راه‌حل قطعی برای درمان دیابت تیپ ۲ پیدا نکرده است، اما با روش‌های مختلفی می‌توان آن را کنترل کرد و عوارض آن را به حداقل رساند. موارد زیر بهترین درمان دیابت نوع ۲ به شمار می‌آیند.
- رژیم غذایی سالم: استفاده از مواد غذایی سالم مانند سبزی‌های و حذف مواد قندی یکی از بهترین راه‌های مبارزه با دیابت است.
- تغییر سبک زندگی: اگر در گذشته فعالیت زیادی نداشته‌اید، باید ورزش را در برنامه زندگی خود قرار دهید. روزانه ۳۰ الی ۶۰ دقیقه ورزش باعث کنترل دیابت می‌شود.
- مصرف به‌موقع داروها: برای کنترل بهتر دیابت، باید تحت نظر پزشک متخصص داروهای حاوی انسولین را مصرف کنید.
- تثبیت وزن بدن: باید با استفاده از رژیم‌های غذایی وزن خود را ثابت نگه دارید.
- سنجش قند خون: یک دستگاه قند خون خریداری کنید و در مواقع لازم قند خون را اندازه بگیرید.
- دوری از استرس و فشار روانی: اضطراب، استرس و فشار روانی تاثیر بسیار زیادی در وضعیت قند خون شما دارند. برای اینکه سایر روش‌های درمانی جواب بدهند، باید از این عوامل آسیب‌زا دوری کنید.
- کنترل فشار خون: باید با استفاده از رژیم غذایی، ورزش و مصرف دارو، فشار خون خود را در حالت طبیعی نگه دارید.
- داروی گیاهی: یکی دیگر از روش‌های بسیار عالی برای کنترل بیماری دیابت، استفاده از داروهای گیاهی است. البته مصرف داروی گیاهی باید تحت نظر متخصصان این حوزه و برای مدت طولانی انجام بگیرد تا نتیجه مثبت آن را احساس کنید.
عوارض دیابت نوع ۲
عوارض دیابت نوع دو بخش‌های مختلفی از بدن انسان را تحت تاثیر قرار میدهد، به همین دلیل باید این بیماری را حسابی جدی بگیرید. مواردی که در ادامه معرفی می‌کنیم، مهم‌ترین و اصلی‌ترین عوارض دیابت بزرگسالان هستند که سلامت شما را به‌شدت تهدید می‌کنند:
- ایجاد آسیب عصبی در اندام‌ها: اگر برای مدت زیادی قند خون شما بالا باشد، به احتمال زیاد اعصاب شما را دچار مشکل می‌کند. تاثیر قند خون بر اعصاب بدن باعث ایجاد مشکلاتی مانند درد، گزگز، بی‌قراری و بی‌حسی می‌شود.
- بیماری‌های قلبی: دیابت می‌تواند عروق خونی را باریک کند و شما را با بیماری‌های قلبی و حتی سکته مواجه کند.
- آسیب به چشم: بیماری‌های مختلفی مانند آب مروارید، می‌تواند به دلیل دیابت نوع دو به وجود آمده باشند. معمولاً بیماران دیابتی بیشتر از سایر افراد در معرض آسیب چشمی قرار دارند.
- بیماری‌های پوستی: عفونت قارچی و باکتریایی در کنار خشکی پوست، مهم‌ترین بیماری‌های پوستی هستند که دیابت روی آن‌ها تاثیر دارد.
- سقط جنین: مادران بارداری که دچار دیابت تیپ دو می‌شوند، احتمالاً با مشکلاتی مانند سقط جنین، تولد زودرس و حتی نقص جنین مواجه می‌شوند.
- افسردگی: افرادی که به دیابت نوع دوم مبتلا هستند، بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا به افسردگی و حتی مشکلات خواب قرار می‌گیرند.
- ضعف و ناتوانی: یکی از مهم‌ترین تاثیرات دیابت، ایجاد ضعف و ناتوانی است، درصورتی‌که سریعاً برای کنترل قند خون اقدام نکنید، بعد از مدتی با ضعف و ناتوانی بدن مواجه می‌شوید.
- ناشنوایی: با اینکه دلیل علمی آن هنوز مشخص نیست، اما بیشتر افراد دیابتی با مشکلات شنوایی مواجه می‌شوند.
راه‌های پیشگیری از دیابت نوع ۲
اگر دیابت بر اثر عوامل ژنتیکی نمایان شود، جلوگیری از آن سخت و حتی غیرممکن است. در برخی از مواقع افراد بدون اینکه کار خاصی انجام داده باشند یا سبک زندگی نادرستی داشته باشند، به دلیل مسائل ژنتیکی، علائم دیابت را مشاهده می‌کنند. تنها کاری که این افراد می‌توانند انجام دهند، انتخاب روش‌های اصولی برای کنترل دیابت هستند.
افرادی که در خانواده خود سابقه دیابت ندارند، با انتخاب سبک زندگی سالم و پیروی از یک رژیم غذایی اصولی، می‌توانند از مواجهه با دیابت نوع دو پیشگیری کنند. همچنین ورزش و کاهش وزن (در صورت افزایش وزن) راه‌های دیگری هستند که شما را از دیابت دور می‌کنند.
رژیم غذایی مناسب افراد مبتلا به دیابت نوع ۲
رژیم غذایی حرف اول را برای مقابله با دیابت می‌زند. همچنین افرادی که به این بیماری دچار هستند، با مصرف مواد غذایی سالم، می‌توانند میزان قند خون را کنترل کنند. مواردی که در ادامه معرفی می‌کنیم، مهم‌ترین و اصلی‌ترین مواد غذایی هستند که باید افراد دیابتی آن‌ها را در رژیم غذایی خود جای دهند.
- لوبیا و عدس (سرشار از فیبر و پروتئین)
- ماهی (سرشار از اسیدهای چرب امگا ۳)
- آجیل (منبع فیبر و پروتئین)
- نان سنگک (بهترین گزینه برای افراد دیابتی)
- کلم بروکلی (برای تامین ویتامین A و ویتامین C)
- لبنیات بدون چرب یا کم‌چرب (برای جذب کلسیم)
- سبزی‌های مختلف مانند کاهو، هویج، گوجه‌فرنگی و… (برای جذب بیشتر فیبر)
- جو دو سر (برای جذب فیبر)
- مصرف میوه‌های مختلف مانند سیب، پرتقال، توت، خربزه، گلابی، هلو (برای جذب انواع ویتامین‌ها)
- آب، دمنوش گیاهی، قهوه سیاه و آب سبزی‌های (به جای نوشیدنی‌های مضر)
جمع‌بندی
دیابت نوع ۲ یکی از خطرناک‌ترین بیماری‌های مزمن به شمار می‌آید که عوارض آن می‌تواند زندگی را برایتان سخت و طاقت فرسا کند. ازآنجایی‌که دیابت بر اثر دلایل خاصی نمایان می‌شود و در صورت عدم مقابله آن دچار عوارض سختی خواهید شد، باید اطلاعات کامل و جامعی درباره آن داشته باشید.
در این مطلب به طور کامل دیابت تیپ ۲ را از زوایای مختلف مورد بررسی قرار دادیم و اطلاعات دقیقی درباره علائم، علت بروز دیابت، نحوه تشخیص، راه‌های درمان، عوارض و سایر مسائل مهم حوزه دیابت نوع دو ارائه کردیم. اگر همچنان درباره دیابت نوع دو سوال خاصی دارید، از طریق بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید.
سوالات متداول
آیا دیابت نوع دو ارثی است؟
بله، عوامل ارثی و ژنتیکی هم یکی از دلایل ابتلا به دیابت نوع ۲ هستند.
بهترین ورزش برای دیابت نوع دو چیست؟
پیاده‌روی با سرعت بالا یکی از بهترین ورزش‌ها برای کنترل دیابت است.
دیابت نوع دو در کودکان هم وجود دارد؟
دیابت تیپ دو در کودکان کمتر شایع است.
آیا افراد مبتلا به دیابت نوع دو باید انسولین مصرف کنند؟
خیر، مصرف انسولین برای تمام بیماران دیابت نوع دو ضروری نیست.