رفلاکس معده، علائم و راه‎های درمان آن

رفلاکس معده چیست؟

هنگامی که محتویات معده شما به جای پایین، به سمت بالا حرکت می‌کند و وارد مری و گلوی شما می‌شود، رفلاکس معده اتفاق می‌افتد. وقتی اسید معده شما به سمت نادرستی جریان پیدا کند، شما  آن را احساس خواهید کرد. اسید معده بافت‌های داخل مری و قفسه سینه را می‌سوزاند و آن‌ها را ملتهب و تحریک‌پذیر می‌کند. تقریباً همه افراد یک دوره رفلاکس اسید معده را تجربه کرده‌اند. ممکن است درد آن مانند سوزش سر دل یا سوزش درد قفسه سینه در نزدیکی جناغ باشد. رفلاکس اسید معده ناراحت‌کننده است، اما بیماری نیست. با این وجود، برخی افراد همیشه رفلاکس دارند.

علائم رفلاکس معده

علائم رفلاکس اسید معده متفاوت هستند و در هر یک از افراد به گونه‌ای خاص جلوه‌گر می‎شوند. با این همه، برخی از علائم آن به شرح زیر است:

1. اسپاسم مری: ممکن است احساس کنید که اسید، غذا یا مایعات از معده به گلویتان حرکت می‎کنند. به این حالت رگورژیتاسیون نیز می‌گویند. ممکن است حتی طعم ترش اسید را هم متوجه شوید.
2. احساس سوزش: اسید به معنای واقعی کلمه بافت‌های مری شما را می‌سوزاند. اگر این حس را در نزدیکی قفسه سینه خود دارید، به آن سوزش سر دل می‌گویند. اما اگر احساس می‌کنید به معده شما نزدیک‌تر است، ممکن است سوء هاضمه اسیدی باشد.
3. درد قفسه سینه غیر قلبی: برخی از افراد دردی را در مری خود احساس می‌کنند که به شکل سوزش نیست. درد مری همان اعصابی را تحریک می‌کند که هنگام درد قلب تحت تاثیر قرار می‎گیرند، بنابراین ممکن است چنین احساسی داشته باشد.
4. حالت تهوع: سرریز اسید یا احساس موج در مری ممکن است باعث ایجاد احساس بی‌حالی یا بی‌اشتهایی شود. اگرچه ممکن است مدتی قبل غذا خورده باشید، شاید احساس کنید که هنوز غذای بیشتری برای هضم وجود دارد.
5. گلو درد: اگر اسید به گلوی شما برسد، می تواند باعث درد شود. ممکن است احساس کنید که توده‌ای در گلوی شما وجود دارد و بلعیدن آن سخت است. رفلاکس در گلو اغلب در شب اتفاق می‌افتد.
6. گرفتگی صدا: زمانی که اسید در مری شما بالا می‌آید، ممکن است به بافت‌ تارهای صوتی آسیب زده و تا قسمتی از آن‌ها را بسوزاند. به این ترتیب طبیعی است که صدای شما کمی خش‌دار یا گرفته شود.
7. بوی بد دهان: برخی از افراد نیز ممکن است از بوی بد دهان به دلیل بالا آمدن اسید معده نج ببرند. اگر بوی بد دهان در کنار علائم دیگر باشد، ممکن است رفلاکس معده تشخیص داده شود.
8. علائم آسم: GERD یا رفلاکس اسید معده مزمن می‌تواند علائمی شبیه آسم مانند سرفه، خس‎خس سینه و تنگی نفس ایجاد کند. اگر ذرات اسید وارد مجاری هوایی شما شود، حتی می‌تواند آن‎ها را منقبض کند.

دلایل بروز رفلاکس معده

اسید معده برای وارد شدن به مری باید از دریچه‌ای که در پایین آن قرار دارد، عبور کند که معمولاً مانع بازگشت محتویات معده می‌شود. این دریچه اسفنکتر ورودی به معده یا LES نامیده می‌شود. LES یک عضله دایره‌ای است که هنگام فرو بردن غذا یا نوشیدنی باز و سپس دوباره بسته می‌شود تا مواد را در معده نگه دارد. همچنین هنگام باد گلو یا سکسکه کمی باز شده تا حباب‌های گاز خارج شوند.

رفلاکس اسید معده زمانی اتفاق می‌افتد که LES آنقدر ضعیف یا شل شده که اجازه عبور اسید معده را بدهد. دراز کشیدن بعد از یک وعده غذایی یکی از مواردی که می‌تواند LES را موقتا شل کنند. با ما باشید تا برخی از علل بروز رفلاکس معده را با یکدیگر مرور کنیم.

علل رایج رفلاکس اسید و GERD عبارتند از:

1. فتق هیاتال: فتق هیاتال زمانی اتفاق می‌افتد که قسمت بالای معده به سوراخ دیافراگم که مری از آن عبور می‌کند فشار آورد. در این حالت معده در کناره‌ مری فشرده می‌شود و اسید معده را به دام می‌اندازد. همچنین LES را به بالای دیافراگم حرکت داده و قدرت عضلانی آن را کاهش می‌دهد. فتق هیاتال در سنین بالا بسیار شایع است.
2. بارداری: بارداری یکی از علل شایع رفلاکس معده است. فشار و حجم در شکم می‌تواند عضلات دیافراگم را که توسط LES پشتیبانی می‎شوند، کش دهد و تضعیف کند. هورمون‌های بارداری هم ممکن است LES را از حالت معمول شل‎تر کنند. بارداری سطوح بالایی از هورمون‌ها را به همراه دارد که ماهیچه‌های بدن را شل می‌کنند تا فضای لازم برای جنین ایجاد شود. همچنین سطح استروژن و پروژسترون را در بدن افزایش خواهد داد که ممکن است LES تضعیف کند.
3. چاقی: چاقی فشار و حجم شکم را افزایش می‌دهد که مانند دوران بارداری بر LES تاثیر می‌گذارد. همچنین چاقی بیشتر از بارداری طول می‌کشد که در نتیجه ممکن است عضلات را برای همیشه ضعیف‌ کند. این یک عامل رایج در ایجاد فتق هیاتال است. همینطور از آنجایی که بافت چربی استروژن ترشح می‌کند، چاقی بیش از حد سطح این هورمون را نیز افزایش می‌دهد.
4. سیگار: دود تنباکو LES را آرام می‌کند، فرقی ندارد که سیگاری باشید و یا در معرض دود قرار بگیرید. سیگار کشیدن همچنین باعث سرفه می‌شود که LES را باز می‌کند. سرفه‌های مزمن بر اثر استعمال تنباکو می‌تواند عضلات دیافراگم شما را ضعیف کرده و باعث ایجاد فتق هیاتال شود. سیگار همچنین هضم غذا را کند می‌کند و باعث می‌شود معده اسید بیشتری تولید کند.
5. نقایص مادرزادی: نقایص مادرزادی مانند آترزی مری و فتق، می‌توانند بر LES تأثیر بگذارند.
6. سابقه جراحی: جراحی در قفسه سینه یا بالای شکم ممکن است باعث آسیب به مری شما شود.
7. داروها: برخی از داروها می‌توانند اثر آرام‌بخشی بر LES داشته باشند، از جمله: بنزودیازپین‌ها، داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای، آسپرین و ایبوپروفن، تئوفیلین و داروهای هورمون درمانی (HT) برای یائسگی.

علائم خطرناک رفلاکس معده

اسید معده ماده قدرتمندی به‌حساب می‌آید که برای تجزیه و هضم غذا ساخته شده است. معدۀ ما پوشش داخلی سختی دارد که از آن در برابر اسید خود محافظت می‌کند. اما سایر اندام‌های ما این محافظ را ندارند. رفلاکس معده بیشتر مری را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اگرچه گاهی اوقات می‌تواند وارد نای یا حتی دستگاه تنفسی شود. اگر مقدار اسید معده کم باشد، ممکن است تنها شما را کمی اذیت کند اما مقدار زیاد آن می‌تواند به اعضا و جوارح داخلی آسیب بزند.

1. ازوفاژیت: به التهاب در پوشش مری ازوفاژیت گفته می‌شود. ازوفاژیت مزمن ممکن است باعث درد و عوارضی مانند زخم در مری شود. پس از مدتی طولانی، حتی می‌تواند باعث تغییرات بافتی مانند زخم یا متاپلازی روده شود که یک وضعیت پیش سرطانی است.
2. مری بارت: مری بارت نام متاپلازی روده‌ای مری است و به وضعیتی گفته می‌شود که در آن بافت‌های پوشاننده مری مانند پوشش روده تغییر می‌کنند. این تغییر پس از قرار گرفتن طولانی‎مدت در معرض اسید و التهاب رخ می‌دهد و بهتر است بدانید که این یک عامل خطرناک در ایجاد سرطان مری محسوب می‌شود.
3. تنگی مری: مری شما همچنین ممکن است بافت اسکار و زخم ایجاد کند تا از التهاب و آسیب مزمن تا حدی جلوگیری شود. بافت اسکار می‌تواند باعث باریک شدن مری شود که به آن تنگی مری می‌گویند. چنین شرایطی می‌تواند بلع را سخت‌تر کند.
4. رفلاکس حنجره: برخی از افراد مبتلا به GERD دچار LPR نیز می‌شوند؛ یعنی رفلاکسی که به گلو می‌رود. ممکن است هنگام خواب اسید به گلوی ما نفوذ کند. این می‌تواند باعث تورم، گرفتگی صدا و همچنین و مانع رشد تارهای صوتی شود. همچنین ممکن است ذرات اسید به داخل راه‌های هوایی ما کشیده شوند.
5. آسم: اسید موجود در راه‌های هوایی شما ممکن است آسم را تشدید کند یا در افرادی که هیچ‌گونه سابقه‎ای ندارند، علائمی شبیه به آن ایجاد کند. ذرات ریز اسید لوله‌های برونش را تحریک کرده، باعث انقباض آن‎ها و سرفه و مشکلات تنفسی نیز می‎شود.

علت رفلاکس معده در نوزادان

اگر برای نوزاد شما رفلاکس معده پیش آمده است، در قدم نخست آرامش خود را حفظ کنید و بدانید که این موضوع می‌تواند کاملاً طبیعی باشد. این موضوع می‌تواند تنها یک پاسخ آلرژیک به پروتئین شیر گاو باشد. انسداد روده می‌تواند دلیل دیگری باشد که کودک دلبند شما مبتلا به رفلاکس اسید معده شده باشد.

علت رفلاکس معده در دوران بارداری

در دوران بارداری سطح هورمون‌هایی مانند پروژسترون به بالاترین حد خود می‌رسد و این مسئله باعث آرام شدن عضله اسفنکتر مری می‌شود. همانطور که پیشتر هم توضیح داده شد، کار این عضله این است که از بازگشت اسید و محتوای معده به مری جلوگیری کند. همچنین بزرگ شدن رحم و جنین، به معده فشار آورده و خود دلیلی مضاف بر رفلاکس اسید معده می‌شود.

علت رفلاکس معده و درد پشت

رفلاکس اسید معده یا GERD می‌تواند باعث درد پشت و بین دو کتف نیز بشود. این علائم می‌تواند دردهای ناراحت‌کننده‌ای را برای فرد به وجود آورد. همینطور اگر این درد‌ها ادامه‌دار باشند ممکن است موجب سرطان مری نیز بشود.

علت رفلاکس معده در خواب

یکی از زمانی که شما دراز کشیده‌اید و آماده به خواب رفتن هستید، در بالاترین ریسک قرارگیری در وضعیت رفلاکس قرار خواهید گرفت. رفلاکس اسید معده در خواب دلایل زیادی دارد، خوابیدن به پهلو و پشت، هنگامی که سر از سطح بدن بالاتر نباشد، خوردن وعده غذایی سنگین و بلافاصله آماده شدن برای خواب بعد از یک وعده غذایی پر و پیمان می‌تواند دلایل این اتفاق باشد.

نحوه تشخیص رفلاکس معده

یک متخصص گوارش مری برای تشخیص GERD مراحل مختلفی را طی می‌کند. این آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشند:

1. بلع باریوم: ازوفاگرام نوعی معاینه با استفاده از اشعه ایکس است. در حین بلعیدن، اشعه ایکس متحرک (فلوروسکوپی) از مری شما انجام می‌شود. برای آزمایش، شما باید یک مایع گچی به نام باریم را ببلعید.
2. آندوسکوپی فوقانی: آندوسکوپی فوقانی شامل مشاهده داخل مری با دوربین است که در انتهای یک لوله نازک قرار دارد. در حالی که شما تحت آرامبخشی سبک در خواب هستید، این لوله از دهان شما عبور می‌کند.
3. تست PH مری: این آزمایش محتوای اسید داخل مری را از طریق یک گیرنده بی‌سیم کوچک اندازه گیری می‌کند. ارائه دهنده شما گیرنده را در مری در طول آندوسکوپی قرار می‌دهد.
4. مانومتری مری: این تست با استفاده از حسگرهای فشار تعبیه شده در لوله‎بینی معده، فعالیت ماهیچه‌ای مری شما را اندازه گیری می‌کند.

راه‌های درمان رفلاکس معده

در بسیاری از موارد، تغییرات سبک زندگی همراه با مصرف داروهای بدون نسخه تمام چیزی است که برای کنترل علائم بیماری رفلاکس معده نیاز دارید. اما در صورتی که این رفلاکس تبدیل به شرایطی آزاردهنده شد، بهتر است از موارد زیر کمک بگیرید:

داروهای رفلاکس معده

آنتی‌اسیدها می‌توانند اسید معده شما را خنثی کنند. اما این داروها ممکن است باعث اسهال یا یبوست شوند به خصوص اگر بیش از حد از آن‎ها استفاده کنید. بهتر است از آنتی‌اسیدهای حاوی هیدروکسید منیزیم و هیدروکسید آلومینیوم برای درمان رفلاکس معده استفاده شود. این ترکیب به مقابله با این عوارض جانبی گوارشی کمک می‎کند. اگر آنتی‌اسیدها کمکی نکردند، پزشک ممکن است داروهای دیگری را امتحان کند که نیاز به نسخه دارند.

جراحی رفلاکس اسید

اگر داروهای آنتی‌اسید نتوانند بیماری رفلاکس معده شما را کنترل کنند، به طوری که شرایط شما غیرقابل تحمل باشد، پزشک جراحی را برای کاهش درد و سوزش‌ پیشنهاد می‎دهد. جراحی یک درمان صد درصد رفلاکس معده است. پزشکان این روش‌ را به عنوان آخرین راه‌حل برای درمان بیماری رفلاکس اسید معده پس از آنکه درمان دارویی کمکی نکرد، انجام می‌دهند.

درمان خانگی رفلاکس معده در خانه

یکی از موثرترین راه‌ها برای درمان بیماری خانگی ریفلاکس معده، پرهیز از خوردن غذاها و نوشیدنی‌هایی است که باعث ایجاد این علائم می‌شوند. در اینجا کارهای دیگری وجود دارد که می‌توانید انجام دهید:

• وعده‌های غذایی خود را به دفعات بیشتر با حجم کمتر در طول روز تقسیم کنید. همچنین سعی داشته باشید تا از غذاهای ناسالم دوری کنید.
• سیگار را ترک کنید.
• هنگام خواب در شب، سطح سر خود را کمی بالاتر از بدن خود قرار دهید و هرگز روی شکم نخوابید.
• حداقل ۲ تا ۳ ساعت قبل از دراز کشیدن غذا بخورید.
• سعی کنید برای چرت‌های روزانه روی صندلی بخوابید.
• لباس‌ یا کمربندهای تنگ نپوشید.
• اگر اضافه وزن دارید، با ورزش و تغییر رژیم غذایی برای کاهش وزن اقدامات لازم را انجام دهید.
• آیا شیر برای درمان رفلاکس معده خوب است؟ بلی در صورتی که شیر بدون چربی بنوشید. شیر بدون چربی می‌تواند به طور موقت از پوشش معده در برابر محتویات اسیدی محافظت کرده و به تسکین سریع علائم سوزش سر دل کمک کند.
• کمی نعناع بجویید. نعناع اسفنکتر مری را شل می‌کند،  هضم را به تعویق می‌اندازد و به غذا اجازه می‌دهد مدت بیشتری در معده بماند.

درمان رفلاکس معده با طب سنتی

آیا درمان رفلاکس معده در طب سنتی ممکن است؟ از دیرباز طب سنتی در ایران نقش پررنگی داشته است. برخی از توصیات متخصصین طب سنتی به شرح زیر می‌باشد:

• غذای مصرفی خود را اصلاح کنید.
• زمان صرف غذای خود را تغییر دهید.
• مقدار مصرفی غذای خود را اصلاح کنید.
• تنها زمانی غذا میل شود که واقعا گرسنه هستید.
• بعد از غذا خوردن زیاد تکان نخورید تا معده دمای خود را از دست ندهد.
• هر وعده، تنها یک نوع غذا مصرف شود.
• تنوع وعده‌های غذایی در طول روز فراموش نشود.

عوامل تشدیدکننده رفلاکس معده

شاید برای شما هم سوال پیش بیاید که چه غذاهایی باعث رفلاکس معده می‌شوند؟ از جمله مواد غذایی که موجب رفلاکس اسید معده می‌شوند می‌توان به گوجه فرنگی، مرکبات (مانند لیمو، پرتقال و گریپ فروت)، پیاز، نوشیدنی‌های گازدار، الکل، غذاهای تند و چرب، قهوه و شکلات اشاره کرد.

چه زمانی برای درمان رفلاکس معده به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر به صورت دائم و مزمن دچار درد می‌شوید و رفلاکس اسید معده شما تبدیل به GERD شده است، توصیه می‌شود حتماً برای پیشگیری از آسیب‌های ثانویه به پزشک متخصص داخلی مراجعه کنید. شاید از خود بپرسید اگر برای درمان رفلاکس معده دیر مراجعه کنیم چه می‌شود؟ پاسخ این سوال ساده نیست. اگر باردار هستید، حتماً باید تحت نظر قرار بگیرید تا از سلامت خود و فرزندتان اطمینان حاصل کنید، اگر سن شما بالا می‌باشد، عوارض آن می‌تواند برای شما خطر آفرین باشد. در آخر اینکه، اگر نوزاد دلبندتان دچار رفلاکس اسید معده شده است، هر چه سریع‌تر او را برای نظارت نزد پزشک متخصص ببرید.

راه‌های پیشگیری از رفلاکس معده

اولین راه جلوگیری از رفلاکس معده، دراز نکشیدن بلافاصله پس از مصرف غذا است. بعد از آن، نخوردن غذاهای خیلی تند و خیلی ترش و عدم مصرف دخانیات قرار می‌گیرد. نداشتن استرس و اضطراب، کم کردن وزن و عدم مصرف بیش از حد کافئین، از موارد مهم‌تر دیگر در این زمینه به حساب می‌آید.

عوارض رفلاکس معده

از مهم‌ترین عوارض رفلاکس معده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. تلخی و بوی بد دهان: یکی از پررنگ‌ترین عوارض رفلاکس معده می‌تواند تلخی و بوی بد دهان باشد که علاوه‌بر ما باعث آزار دیگران هم می‌شود.
2. دردهای شدید: دردهای شدید در جای جای بدن، همانند معده، گلو، کمر، قلب و غیره به وجود می‌آید.
3. مشکلات تنفسی: یکی دیگر از مشکلاتی که امکان دارد در این زمینه برای شما پیش آید، مشکلات تنفسی است و علت آن گیر کردن مخاط در گلو و نای می‌باشد.
4. زخم حنجره: این مشکل، موارد دیگری نظیر گرم شدن زودتر صدا، ضعیف شدن آن، خس خس گلو و غیره را نیز به همراه دارد.
5. حالت تهوع: یکی از آزاردهنده‌ترین حس‌های دنیا، می‌تواند حالت تهوع باشد. هنگامی که اسید معده شما رو به بالا حرکت می‌کند، و به اصطلاح رفلاکس اسید معده رخ می‌دهد، حالت تهوع را نیز همراه خود می‌کند.

جمع بندی

اگر شما هم دچار علائم رفلاکس اسید معده هستید، لازم نیست نگران باشید. همه افراد گاها دچار چنین مشکلاتی می‎شوند. اما اگر به صورت دائم درگیر این مشکل هستید، بهتر است به پزشکان متخصص داخلی طبیبی نو مراجعه کنید و از خدماتی با کیفیت در این زمینه لذت ببرید.

سوالات متداول

ارتباط بین رفلاکس معده و گردن درد چیست؟

محققان بسیاری از کشورهای پیشرفته به ارتباطی خاص میان رفلاکس اسید معده و سرطان سر و گردن پی برده‌اند. به این ترتیب توصیه می‌شود که در صورت وجود درد مزمن برای تشخیص GERD به پزشک متخصص داخلی مراجعه فرمایید.

درمان رفلاکس معده چقدر طول می‌کشد؟

مدت زمان درمان رفلاکس اسید معده، کاملاً بستگی به نوع درمانی دارد که پزشک متخصص شما، برای شما در نظر گرفته است. طبیعی است طول درمان GERD طولانی‌تر از رفلاکس اسید معده عادی می‌باشد.

ورزش برای درمان رفلاکس معده مفید است؟

ورزش به تندرستی بدن و کاهش وزن نیز کمک می‌کند، در این مقاله اشاره شد که چاقی یکی از دلایل بروز رفلاکس اسید معده است، به این ترتیب، قطعاً ورزش می‌تواند برای درمان رفلاکس معده مفید باشد.

علت تغییر صدا در رفلاکس معده چیست؟

همانطور که پیش‌تر هم به این نکته پرداختیم، رفلاکس اسید معده زمانی اتفاق می‌افتد که ماهیچه سر معده شما شل شده و اسید و محتویات معده به جای پایین، به سمت بالا حرکت می‌کنند. بنابراین اسید معده ممکن است بخش‌هایی از تارهای صوتی شما را بسوزاند و آن‌ها را خش‌دار کند.