درمان تنبلی تخمدان
تنبلی تخمدان یا PCOS چیست؟
سندرم تخمدان پلی کیستیک یا تنبلی تخمدان شایع‌ترین ناهنجاری هورمونی زنان در سنین باروری است که در ۱۰ درصد از بانوان دیده می‌شود. اگر می پرسید: «تنبلی تخمدان چیست؟» برای پاسخ به این سوال بگذارید از ابتدا شروع کنیم. تخمک گذاری زمانی اتفاق میفتد که یک تخمک بالغ از تخمدان آزاد شود؛ بنابراین می‌توان آن را توسط یک اسپرم مرد بارور کرد. اگر تخمک بارور نشود، در طول دوره قاعدگی به خارج از بدن فرستاده می‌شود.
در برخی موارد، یک زن به اندازه کافی هورمون‌های مورد نیاز برای تخمک گذاری را تولید نمی‌کند. وقتی تخمک گذاری اتفاق نمیفتد، تخمدان‌ها می‌توانند کیسه‌های کوچک پر از مایع (کیست) ایجاد کنند. این کیست‌ها هورمون‌هایی به نام آندروژن می‌سازند. آندروژن‌ها نوعی هورمون هستند که به طور معمول در مردان به وفور یافت می‌شود، اما زنان معمولاً مقادیر کمتری از آنها دارند. زنان مبتلا به PCOS اغلب سطح بالایی از آندروژن دارند. این مقدار بالای آندروژن می‌تواند مشکلات بیشتری را در چرخه قاعدگی زنان ایجاد کند.
زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک شدید دارای بی‌نظمی قاعدگی، آندروژن اضافی، چربی شکم بیشتر و مقاومت به انسولین هستند. همچنین عوامل خطر شدیدتری برای دیابت و بیماری‌های قلبی عروقی دارند. تنبلی تخمدان در بین اعضای خانواده به صورت ارثی منتقل می‌شود. ایم موضوع نشان می‌دهد ژن‌ها می‌توانند بر ایجاد PCOS تاثیر بگذارند. این سندرم می‌تواند افزایش خطرات ناباروری، عوارض مامایی، دیابت و بیماری‌های قلبی عروقی را به همراه داشته باشد؛ بنابراین درمان تنبلی تخمدان می‌تواند از مشکلات متعدد جلوگیری کند.
تنبلی تخمدان چه علائمی دارد؟
- اگر سندرم تخمدان پلی کیستیک دارید، ممکن است علائم مربوط به افزایش سطح هورمون مردانه آندروژن را تجربه کنید. نشانه های تنبلی تخمدان عبارتند از:
- آکنه و جوش
- رشد موهای زائد در بدن
- نازک شدن موهای سر (ریزش مو با الگوی مردانه)
- ضخیم شدن صدا
- کاهش سایز سینه
همچنین ممکن است یک یا چند مورد از علائم تنبلی تخمدان به شرح زیر را تجربه کنید:
- شوره سر
- ناباروری
- کلسترول بالا
- فشار خون بالا
- افزایش سطح انسولین
- دوره‌های قاعدگی نامنظم، سبک یا سنگین
- چاقی و افزایش وزن
- چرب شدن پوست
نکته: از آنجایی که علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک بین بیماران متفاوت است، شاید این مشکل با بیماری‌های دیگر مرتبط باشد. پس بهتر است برای درمان تنبلی تخمدان از پزشک زنان و زایمان کمک بگیرید.
چرا به تنبلی تخمدان مبتلا می‌شویم؟
علت تنبلی تخمدان مشخص نیست! اگرچه احتمالاً ناشی از عوامل ژنتیکی و محیطی است. همچنین دانشمندان و پزشکان از کلمه «سندرم» به جای «بیماری» برای PCOS استفاده می‌کنند، زیرا ما هنوز علت دقیق از این بیماری نداریم. ما می‌دانیم که تنبلی تخمدان ناشی از فعل و انفعالات پیچیده بین تخمدان‌ها، آندروژن‌ها، انسولین و سایر هورمون‌ها است. این فعل و انفعالات پیچیده هورمون‌ها می‌تواند منجر به عدم تعادل هورمونی، ایجاد فولیکول‌های اضافی روی تخمدان‌ها و مقاومت به انسولین شود.
از آنجایی که بدن در برابر انسولین مقاوم است، پانکراس (لوزالمعده،) تولید این هورمون را افزایش می‌دهد. در نتیجه کنترل ضعیف قند خون می‌تواند باعث ایجاد مجموعه‌ای از عوارض از جمله خطر بالای ابتلا به دیابت و کلسترول بالا شود. در حالی که علت سندرم تخمدان پلی کیستیک ناشناخته است، عوامل خاصی می‌توانند شما را در معرض خطر بیشتر ابتلا به آن قرار دهند. زنان چاق یا دارای سابقه خانوادگی سندرم تخمدان پلی کیستیک در مقایسه با سایر زنان احتمال بیشتری برای ابتلا به PCOS دارند. پس مهم است خیلی سریع درمان تنبلی تخمدان را شروع کنید.
تاثیرات تنبلی تخمدان
اغلب ارشد موهای ناخواسته و آکنه است که باعث می‌شود زنان به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشند، اما عوارض غیرقابل مشاهده PCOS بسیار نگران کننده‌تر هستند. پیامدهای سلامتی عدم درمان تنبلی تخمدان قابل توجه است و شامل موارد زیر خواهد بود:
- دیابت نوع ۲
- کلسترول غیرطبیعی (کلسترول خیلی بد یا خیلی کم کلسترول خوب)
- آپنه خواب
- سرطان آندومتر (سرطان پوشش داخلی رحم)
- ناباروری (مشکل باردار شدن)
- سقط جنین
- عوارض بارداری
- افسردگی
- اضطراب
- چاقی
- سندرم متابولیک
- کبد چرب
- بیماری قلبی
زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک اغلب برای باردار شدن مشکل دارند و اگر باردار شوند، احتمال ابتلا به دیابت بارداری یا سایر عوارض مانند زایمان زودرس یا پره اکلامپسی را تجربه خواهند کرد. پره اکلامپسی یک وضعیت خطرناک در بارداری است که با فشار خون بالا و پروتئین در ادرار مشخص می‌شود.
نحوه تشخیص تنبلی تخمدان
اگر رشد موهای ناخواسته، آکنه شدید، ناباروری یا دوره‌های پریودی غیر طبیعی دارید، به دنبال تشخیص بروید. اگر قاعدگی‌های غیرطبیعی به دلیل تنبلی تخمدان باشد، کاهش وزن می‌تواند به منظم‌تر شدن دوره‌های پریودی شما کمک کند. افزایش وزن ممکن است دوره‌های پریودی را نامنظم‌تر کند.
سندرم تخمدان پلی کیستیک به عنوان یک تشخیص بالینی بر اساس علائم شناخته می‌شود. هیچ آزمایش خاص یا مطالعه آزمایشگاهی واحدی وجود ندارد که سندرم تخمدان پلی کیستیک را به تنهایی تشخیص دهد. تشخیص PCOS و سپس شروع درمان تنبلی تخمدان مستلزم داشتن حداقل دو مورد از موارد زیر است:
- شواهد افزایش آندروژن، چه بالینی (آکنه، هیرسوتیسم) یا آزمایشگاهی (تستوسترون کامل بالا و آزاد)
- دوره‌های پریودی غیر طبیعی
- تعداد زیاد فولیکول روی تخمدان‌ها
فولیکول‌های اضافی روی تخمدان‌ها تنها یکی از سه معیار تنبلی تخمدان هستند، زیرا همانطور که قبلاً ذکر شد، همه زنان مبتلا به PCOS فولیکول‌های اضافی روی تخمدان خود ندارند و بالعکس. تعدادی تست آزمایشگاهی مرتبط وجود دارند که پزشک ممکن است هنگام بررسی تشخیص تنبلی تخمدان آنها را تجویز کند. برخی از این آزمایش‌ها به رد سایر علل تولید هورمون بیش از حد یا پریودهای غیر طبیعی کمک می‌کنند. تست‌هایی که ممکن است تجویز شوند، عبارتند از:
- آزمایش تعیین سطح تستوسترون
- آزمایش تعیین سطح LH (هورمون لوتئینیزه کننده) و FSH (هورمون محرک فولیکول)
- تست قند خون ناشتا یا تست تحمل گلوکز
- آزمایش تعیین سطح لیپید/کلسترول
- آزمایش تعیین سطح پرولاکتین
- تست حاملگی
- آزمایش تعیین سطح هورمون تیروئید
- تصویربرداری از تخمدان‌ها برای جستجوی کیست
اگر سندرم تخمدان پلی کیستیک در شما تشخیص داده شد، باید نزد متخصص زنان و زایمان از نظر دیابت، کلسترول بالا، فشار خون بالا (فشار خون بالا) و افزایش وزن غربالگری شوید. از آنجایی که ناباروری در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک بسیار شایع است، اگر شما درمان PCO را شروع کرده‌اید و علاقه‌ای به باردار شدن ندارید، ضروری است که از روش‌های پیشگیری از بارداری نیز استفاده کنید.
درمان پزشکی تنبلی تخمدان
درمان قطعی تخمدان پلی کیستیک ممکن است شامل تغییر در رژیم غذایی، کاهش وزن، دارو برای درمان آکنه یا رشد بیش از حد مو، درمان‌های باروری و داروهایی برای بهبود حساسیت به انسولین باشد. هدف نهایی درمان تنبلی تخمدان هم کاهش علائم و هم پیشگیری از عوارض جدی مانند دیابت نوع ۲، سرطان آندومتر و بیماری قلبی است.
یک سوال مهم که پزشک هنگام بررسی نوع درمان از شما می‌پرسد این است که آیا می‌خواهید باردار شوید و اینکه چه زمانی؟ برخی از درمان‌های تنبلی تخمدان از جمله قرص‌های استروژن و پروژسترونسایرین نیز به عنوان ضد بارداری استفاده می‌شوند. این داروها ممکن است برای یک نوزاد در حال رشد خطرناک باشند، بنابراین فقط در صورت استفاده از کنترل بارداری باید مصرف شوند. حتماً با پزشک خود در مورد برنامه‌ها و خواسته‌هایتان در مورد باردار شدن یا نشدن صحبت کنید. این موضوع اولین قدم مهم در تعیین بهترین درمان برای شما است.
سندرم تخمدان پلی کیستیک همچنین می‌تواند عوارض روانی قابل توجهی داشته باشد. اگر افسردگی، اضطراب یا سایر مشکلات سلامت روان همراه با سندرم تخمدان پلی کیستیک را تجربه می‌کنید، به پزشک خود اطلاع دهید تا بتوان این مشکلات را برطرف کرد. اغلب، اعمال سریعترین درمان تنبلی تخمدان به ویژه در مورد کاهش علائم آکنه و ریزش مو می‌تواند به خودی خود تسکین عاطفی قابل توجهی را به همراه داشته باشد.
اگر تغییر دارو و شیوه زندگی کمکی نکرد، ممکن است جراحی در نظر گرفته شود. حفاری تخمدان لاپاراسکوپی (LOD) روشی است که از گرما یا لیزر برای از بین بردن بافت تخمدان مسئول تولید آندروژن استفاده می‌کند. ناگفته نماند، سندرم تخمدان پلی کیستیک در برخی از زنان در دوران یائسگی از بین می‌رود، اما در برخی موارد، عدم تعادل هورمونی با افزایش سن زنان ادامه می‌یابد. پس برخی از بانوان باید تا آخر عمر تحت درمان باشند.
رابطه تغذیه و سبک زندگی سالم با تنبلی تخمدان
درمان خانگی تنبلی تخمدان با تغذیه مناسب امکان پذیر است. خوردن منظم غذا به ثابت نگه داشتن سطح قند خون کمک می‌کند و مقاومت به انسولین را کاهش می‌دهد. داشتن وعده‌های غذایی یا میان وعده‌های منظم، متنوع و متعادل، مرحله بسیار خوبی برای شروع یک رژیم غذایی سالم است.
رژیم‌های غذایی با شاخص گلیسمی (GI) پایین، انتخاب غذاهای با شاخص گلیسمی پایین یا متوسط که باعث می‌شوند سطح قند خون شما به آرامی افزایش یابد، می‌توانند برای کاهش علائم تنبلی تخمدان مفید باشند. شاخص گلیسمی یک سیستم رتبه بندی است که نشان می‌دهد با چه سرعتی قند خون شما پس از خوردن کربوهیدرات‌های مختلف افزایش می‌یابد. خوردن غذاهای با شاخص گلیسمی پایین می‌تواند سطح انسولین را بهبود بخشد و مقاومت به انسولین را کاهش دهد.
درمان تنبلی تخمدان در خانه با داشتن وعده‌های غذایی متعادل و میان وعده‌ها همچنین می‌تواند سطح انسولین را بهبود بخشد،. بدین دلیل که افزودن پروتئین و چربی به کربوهیدرات‌ها با شاخص گلیسمی پایین می‌تواند تأثیر کل وعده غذایی را بر سطح قند خون کاهش دهد. داشتن وعده‌های غذایی متعادل شامل غذاهای غنی از پروتئین، چربی‌های سالم و مقدار زیادی میوه‌ها یا سبزیجات با فیبر بالاست.
ماهی روغنی منبع غنی از چربی‌های امگا ۳ است که می‌تواند به کاهش التهاب که معمولاً در افراد مبتلا به PCOS دیده می‌شود، کمک کند. یک تا دو وعده در هفته ماهی چرب را هدف قرار دهید. سعی کنید از منابع گیاهی امگا ۳ مانند جلبک دریایی، جلبک، چیا و دانه کتان و گردو استفاده کنید. اگر می‌خواهید باردار شوید، بسیار مهم است که مواد مغذی کافی در رژیم غذایی خود داشته باشید و همچنین مکمل اسید فولیک مصرف کنید. در این مورد بهتر است با پزشک یا متخصص تغذیه خود صحبت کنید.
درمان تنبلی تخمدان در طب سنتی
در طب سنتی، درمان تنبلی تخمدان اغلب شامل استفاده از داروهای گیاهی، تغییر در رژیم غذایی، و اصلاح سبک زندگی با هدف ارتقای تعادل هورمونی و سلامت کلی باروری است. گیاهان رایجی که مورد استفاده قرار می‌گیرند، شامل موارد زیر هستند:
- ویتکس (پنج انگشت) برای تنظیم سیکل‌های قاعدگی
- دونگ کوای برای افزایش جریان خون در ناحیه لگن
- ریشه ماکا برای حمایت از عملکرد غدد درون ریز
توصیه‌های غذایی معمولاً روی غذاهای غنی از مواد مغذی، ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری برای تولید هورمون تمرکز می‌کنند. این مواد غذایی شامل سبزیجات برگ‌دار، دانه‌ها، آجیل و ماهی‌های چرب هستند. علاوه بر این، روش‌هایی مانند طب سوزنی و تکنیک‌های کاهش استرس برای حمایت از فرآیندهای تولید مثل طبیعی در بدن نیز موثر هستند.
چه زمان به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر مشکوک به سندرم تخمدان پلی کیستیک هستید، بسیار مهم است که برای تشخیص و برنامه درمانی مناسب به پزشک مراجعه کنید. اگر علائمی مانند نامنظم یا عدم وجود قاعدگی، رشد بیش از حد مو (هیرسوتیسم) در صورت و بدن، آکنه، افزایش وزن غیرقابل توضیح یا مشکل در کاهش وزن را تجربه کردید، باید به دنبال مشاوره پزشکی باشید. سایر علائم نگران کننده شامل نازک شدن موهای سر، تیره شدن پوست در نواحی خاص (آکانتوز نیگریکانس) و مشکلات باروری است. توجه داشته باشید که پزشک زنان و زایمان به شما در حل این مشکل کمک می‌کند.
عوارض عدم درمان تنبلی تخمدان
از آنجایی که تنبلی تخمدان برخی از هورمون‌ها از جمله انسولین را مختل می‌کند، می‌توان از عوارض تنبلی تخمدان به خطر ابتلا به سندرم مقاومت به انسولین اشاره کرد. انسولین هورمونی است که برای متابولیسم کربوهیدرات‌ها و حفظ سطح قند خون مهم است. ممکن است در سنین جوانی با افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲، بیماری قلبی و سکته روبرو شوید، زیرا زنان مبتلا به PCOS اغلب به انسولین مقاوم هستند. سایر عوارض ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- لیپیدها و کلسترول بالا
- فشار خون بالا
- نوسانات خلقی و افسردگی
- سرطان رحم
- آپنه انسدادی خواب
چطور از تنبلی تخمدان پیشگیری کنیم؟
سندرم تخمدان پلی کیستیک قابل پیشگیری نیست، اما این بدان معنا نیست که خارج از کنترل شما باشد. با مدیریت علائم و انتخاب سبک زندگی سالم می‌توانید از عوارض ناشی از مقاومت به انسولین و فشار خون بالا مانند دیابت و بیماری قلبی جلوگیری کنید.
کلام آخر
سندرم تخمدان پلی کیستیک یا تنبلی تخمدان یکی از شایع‌ترین اختلالات غدد درون ریز در زنان سنین باروری است که در حدود ۱۰ درصد از زنان در سنین باروری رخ می‌دهد. زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک اغلب متوجه قاعدگی‌های غیر طبیعی، آکنه، مشکل در باردار شدن یا رشد موهای زبر و تیره روی صورت و سینه می‌شوند. علائم معمولا کمی پس از بلوغ شروع می‌شوند، پس مهم است به سرعت برای درمان اقدام کرد. اکنون به خوبی پاسخ درمان PCO چیست را می‌دانید. درمان تنبلی تخمدان شامل تغییر در سبک زندگی و مصرف دارو دارو است. برای داشتن یک برنامه درمانی موثر می‌توانید از پزشکان زنان و زایمان کمک بگیرید. برای انتخاب دکتر مناسب از وبسایت «طبیبی‌نو» اقدام کنید.
سوالات متداول
آیا تنبلی تخمدان باعث ناباروری می‌شود؟
سندرم تخمدان پلی کیستیک خود باعث ناباوری نمی‌شود. با این حال، علائم و چالش‌های مرتبط با تنبلی تخمدان مانند پریودهای نامنظم، افزایش وزن و مشکلات باروری گاهی اوقات می‌توانند منجر به ناراحتی عاطفی، ناامیدی و احساس ناباروری در افرادی شود که با این بیماری سروکار دارند.
تحرک بدنی، سبک زندگی و تغذیه درست می‌تواند از تنبلی تخمدان جلوگیری کند؟
در حالی که فعالیت بدنی، سبک زندگی سالم و تغذیه مناسب نمی‌توانند از سندرم تخمدان پلی کیستیک جلوگیری کنند، اما می‌توانند علائم آن را به میزان قابل توجهی مدیریت و کاهش دهند. اصلاح شیوه زندگی از جمله مدیریت استرس و خواب کافی نیز موثر هستند.
تنبلی تخمدان بر پریود چه تاثیری دارد؟
سندرم تخمدان پلی کیستیک معمولاً بر دوره‌های قاعدگی تأثیر می‌گذارد و اغلب باعث بی‌نظمی پریودی می‌شود. زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک ممکن است چرخه‌های قاعدگی نادر، نامنظم یا طولانی مدت را تجربه کنند.