درمان قطعی پوکی استخوان شدید چیست؟
پوکی استخوان یا استئوپروز، بیماری‌ای شایع به شمار می‌رود که با کاهش تراکم استخوان و ایجاد خطر شکستگی آن همراه است. طبق آمار یک سوم زنان و یک پنجم مردان بالای ۵۰ سال به پوکی استخوان مبتلا هستند.
این آمار نشان‌دهنده درگیری بیش از ۲۰۰ میلیون نفر با این بیماری خاموش است. در ایران نیز ۶۰ درصد از سالمندان به پوکی استخوان در سطوح مختلف درگیر هستند. پس پیدا کردن درمان قطعی پوکی استخوان شدید یک دغدغه مهم جهانی است و راه های پیشگیری از پوکی استخوان بسیار گسترده است.
افراد مبتلا به پوکی استخوان با مشکلاتی چون شکستگی، درد مزمن، کاهش دامنه حرکت و… روبه‌رو هستند که حتی کارهای روزمره را برای ایشان سخت خواهد کرد.
در این مطلب به بررسی درمان‌های دارویی و پزشکی پوکی استخوان، نقش ورزش و رژیم غذایی در بهبود بیماری‌های استخوانی و درمان‌های غیردارویی خواهیم پرداخت. استفاده از این روش‌های درمان ضعف استخوان و توجه به اقدامات پیشگیرانه می‌تواند کیفیت زندگی شما در سنین بالا را افزایش دهد.
علائم و علل پوکی استخوان شدید
درمان پوکی استخوان شدید ممکن است برای شما دشوار باشد. به همین دلیل توجه به دلایل و نشانه‌های این بیماری می‌تواند نقش مهمی در تشخیص و درمان آن داشته باشید.
علائم پوکی استخوان شدید
اگر پوکی استخوان دیر تشخیص داده شود، نشانه‌های زیر در بدن شما ایجاد خواهد شد:
- درد مزمن در استخوان‌ها
- افزایش خطر شکستگی استخوان با ضربات خفیف یا حتی بدون ضربه (مثلا با یک عطسه!)
- ایجاد قوز پشت
- کاهش تدریجی قد و خمیدگی ستون فقرات
- مشکلات حرکتی و حتی ناتوانی‌های دائمی
- تغییر شکل اندام‌های بدن
- افزایش مدت زمان بهبود شکستگی استخوان‌ها
طبق گزارش سایت ایسنا، سالانه بیش از ۱۷۰ هزار مورد شکستگی مربوط به پوکی استخوان در کشور گزارش می‌شود که عمده آن‌ها مربوط به ناحیه مچ دست، مهره‌های ستون فقرات و لگن است. متاسفانه در سال ۱۴۰۱ حدود ۴۲۰۰ مرگ در کشور به دلیل عوارض ناشی از شکستگی لگن ثبت شده که اهمیت توجه به راهکارهای درمان قطعی پوکی استخوان شدید را نشان می‌دهد.
علل مختلف پوکی استخوان
در جدول زیر رایج‌ترین عوامل ایجاد پوکی استخوان و کاهش تراکم استخوان را مشاهده می‌کنید:
| دسته‌بندی | علل و عوامل خطر |
| عوامل غیرقابل کنترل و ژنتیکی | افزایش سن
جنسیت (شیوع بیشتر در زنان) سابقه خانوادگی نژاد |
| علل هورمونی | کاهش استروژن در زنان بعد از یائسگی
کاهش تستوسترون در مردان اختلالات تیروئیدی (پرکاری) افزایش هورمون پاراتیروئید |
| عوامل تغذیه‌ای | کمبود کلسیم و ویتامین D
مصرف زیاد نمک و نوشابه گازدار مصرف بیش از حد پروتئین حیوانی |
| سبک زندگی | کم‌تحرکی و عدم فعالیت بدنی
استعمال دخانیات یا مصرف مشروبات الکلی عدم دریافت نور خورشید به میزان کافی |
| تاثیر بیماری‌های زمینه‌ای | دیابت
بیماری‌های کلیوی و کبدی بیماری‌های التهابی مزمن مشکلات گوارشی |
| اثر داروها | مصرف طولانی مدت کورتیکواستروئیدها
داروهای ضدتشنج داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی مصرف زیاد داروهای ضد اسید حاوی آلومینیوم |
درمان‌های پزشکی و دارویی برای پوکی استخوان شدید
در موارد شدید پوکی استخوان، درمان اصلی باید بر داروهای پوکی استخوان و راهکارهای پزشکی متمرکز باشد. در ادامه گزینه‌های درمان استئوپروز با دارو را مشاهده می‌کنید:
۱- داروهای ضد جذب استخوان
این داروها از تجزیه و تخریب استخوان‌ها و کاهش تراکم آن‌ها جلوگیری می‌کنند. بیس فسفونات‌ها از رایج‌ترین داروهای پوکی استخوان هستند که با کاهش فعالیت سلول‌های تخریب‌کننده (استئوکلاست‌ها) در درمان موثرند. سایر داروهای این حوزه شامل آلندرونات، ایباندرونات، ریزدرونات و دنوسوماب (تزریقی) می‌شوند.
۲- داروهای استخوان‌ساز
با تجویز این داروها، تراکم استخوان افزایش یافته و احتمال شکستگی کاهش می‌یابد. سه داروی مهم این گروه شامل موارد زیر می‌شود:
- تری پاراتاید: شامل هورمون پاراتیروئید است که رشد استخوان را تحریک می‌کند.
- آبالوپاراتاید: مشابه تریپاراتاید است اما مکانیسمی متفاوت و استفاده‌ای محدودتر دارد.
- روموسوزوماب: دارویی جدید که تشکیل استخوان را افزایش و تجزیه آن را نیز کاهش می‌دهد.
۳- درمان‌های هورمونی
داروهای هورمونی استئوپروز، به تعادل هورمون در بدن به خصوص در درمان پوکی استخوان در زنان یائسه موثر هستند. مهم‌ترین داروهای این دسته داروهای شامل استروژن و رالوکسیفن (تعدیل‌کننده گیرنده استروژن) می‌شود.
نقش تغذیه و مکمل‌ها در درمان پوکی استخوان
تغذیه مناسب و مصرف مواد مغذی ضروری برای تقویت استخوان‌ها می‌تواند به جلوگیری از پیشرفت بیماری و افزایش تراکم استخوان کمک کند، تغذیه مناسب برای پوکی استخوان بر بیماری تاثیرگذار است. کلسیم، منیزیم و ویتامین D از مهم‌ترین مواد مغذی برای حفظ سلامت استخوان‌ها به شمار می‌روند که در ادامه تاثیر هر یک را بررسی می‌کنیم:
کلسیم
اصلی‌ترین ماده معدنی در ساختار استخوان کلسیم است که بدون آن استخوان‌ها تضعیف می‌شوند و خطر شکستگی افزایش خواهد یافت. مصرف روزانه مواد غذایی حاوی کلسیم مانند محصولات لبنی، سبزیجات برگ‌سبز و ماهی‌های چرب از پایه‌های مهم درمان غیرجراحی پوکی استخوان به شمار می‌رود.
ویتامین D
این ویتامین به جذب بیشتر کلسیم در بدن کمک می‌کند. ویتامین دی به طور طبیعی از نور خورشید جذب می‌شود. مواد غذایی مانند تخم‌مرغ، ماهی یا محصولات غنی شده نیز منابع ویتامین D هستند.
منیزیم
منیزیم به تثبیت کلسیم در ساختار استخوان کمک می‌کند و در جلوگیری از پیشرفت بیماری و بهبود تراکم استخوان نقش دارد. سبزیجات، مغزها، حبوبات و غلات کامل حاوی این ماده مفید هستند.
تاثیر مکمل‌ها بر تقویت استخوان‌ها
اگر به واسطه رژیم غذایی، مواد معدنی بالا به میزان کافی به بدن شما نمی‌رسد، پیشنهاد می‌شود از مکمل‌های موجود در بازار استفاده کنید. لازم به ذکر است که مصرف مکمل‌های کلسیم، ویتامین D و… باید تحت نظر متخصص روماتولوژی و طبق برنامه درمانی مشخص انجام شود.
چطور تغذیه صحیح می‌تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کند؟
یک رژیم غذایی متعادل و حاوی مواد مغذی برای استخوان‌ها علاوه بر تقویت استخوان بر کاهش سرعت پیشرفت بیماری نیز موثر است. در ادامه یک برنامه تغذیه مناسب پوکی استخوان را با هدف درمان استئوپروز آورده‌ایم:
| وعده غذایی | غذاهای پیشنهادی |
| صبحانه | – بلغور جو دوسر پرک با شیر غنی‌شده از کسیم همراه با گردو
– تخم‌مرغ پخته با نان سبوس‌دار و سبزیجات – ماست یونانی با عسل، گردو و میوه‌های خشک |
| نهار | – سالاد سبز با ماهی سالمون + روغن زیتون
– سینه مرغ گریل شده با گوجه فرنگی و سبزیجات بخارپز – عدسی یا خوراک لوبیا |
| شام | – ماهی قزل آلا با سبزیجات بخارپز و برنج قهوه‌ای
– مرغ تنوری با سبزیجات و سیب‌زمینی پخته – سالاد آووکادو و لوبیا سیاه + روغن زیتون و لیمو |
| میان وعده | – مغزها و دانه‌های مانند بادام، گردو و تخم کدو همراه با خرما
– پنیر کم‌چرب با خرما + سیب – اسموتی سبزیجات – حمص با سبزیجات تازه |
ورزش و فعالیت بدنی برای تقویت استخوان‌ها
تحرک کافی در کنار تغذیه مناسب از راهکارهای مهم در درمان قطعی پوکی استخوان شدید است. در ادامه بهترین ورزش‌های استخوان‌ساز و کم فشار را معرفی کرده و تاثیر آن‌ها بر سلامت استخوان را بررسی می‌کنیم:
- پیاده روی: بهبود استخوان‌ها، بهبود تراکم استخوانی به ویژه در نواحی پایین‌تنه، کنترل وزن و تقویت عضلات
- تمرینات مقاومتی مانند وزنه‌برداری سبک: تقویت عضلات و استخوان‌ها به ویژه استخوان‌های بلند در برابر فشار و آسیب
- یوگا: بهبود تعادل و انعطاف‌پذیری، تقویت عضلات و افزایش فشار استخوان‌ها
در تنظیم برنامه ورزشی خود از انجام تمرینات با فشار بالا مانند پریدن، دویدن و… یا خم شدن و پیچش زیاد پرهیز کنید. این اقدامات می‌توانند منجر به شکستگی‌های جزئی یا شدید در استخوان شما شوند.
سایت MayoClinic درباره ورزش برای پوکی استخوان می‌نویسد:
“قبل از شروع هر برنامه ورزشی برای پوکی استخوان با متخصص مراقبت‌های بهداشتی خود مشورت کنید. ممکن است ابتدا به چند آزمایش از جمله اندازه گیری تراکم استخوان و ارزیابی تناسب اندام نیاز داشته باشید. در این بین به این فکر کنید که از چه نوع فعالیت هایی بیشتر لذت می‌برید. اگر تمرینی را انتخاب کنید که از آن لذت می برید، به احتمال زیاد به مرور زمان به آن ادامه خواهید داد.”
درمان‌های غیر دارویی و جایگزین برای پوکی استخوان
روش‌های درمان پوکی استخوان در طب سنتی، می‌توانند به عنوان یک درمان مکمل تاثیرات زیادی داشته باشند. در ادامه بهترین روش درمان پوکی استخوان بدون دارو و جراحی را مورد بررسی قرار می‌دهیم:
طب سوزنی
طب سوزنی روشی سنتی برای درمان بیماری‌های مختلف است که با سوزن‌های ریز نقاط خاصی از بدن را تحریک می‌کنند. این روش که منشا آن کشور چین است، در کاهش درد و التهاب، تقویت استخوان و افزایش انرژی بدن نقش مهمی خواهد داشت.
اوزون تراپی
درمان با اوزون (Ozone Therapy) از روش‌های نوین درمان پوکی استخوان شدید است. در این روش اوزون به شکل موضعی یا تزریقی به نواحی خاص بدن تزریق شده و باعث تقویت بافت استخوانی، کاهش درد مفاصل و افزایش جریان خون در بدن می‌شود.
فیزیوتراپی
در درمان به روش فیزیوتراپی، بیمار با انجام تمریناتی ویژه عملکرد جسمی خود را بهبود می‌بخشد. این تمرینات با هدف تقویت عضلات و کاهش فشار بر استخوان (کاهش احتمال شکستگی)، کاهش درد، افزایش انعطاف‌پذیری، پیشگیری از افتادن سالمندان و… طراحی می‌شوند.
استفاده از داروهای گیاهی
درمان‌های گیاهی نقش مهمی در طب سنتی دارند. استفاده از دمنوش‌ها و مواد غذایی شامل کلم برگ، سویا، بادام، ریشه گیاه زنجبیل، روغن ماهی، زردچوبه،پنیرک، کرفس و… یک درمان غیردارویی و طبیعی برای استئوپروز است.
پیشگیری از پوکی استخوان و مراقبت‌های لازم
زنان یائسه، افراد مسن، نوجوانان در حال رشد و افراد با سابقه خانوادگی بیشتر در معرض پوکی استخوان قرار دارند.
به این ترتیب جلوگیری از بیماری با روش‌های پیشگیرانه مختلف باید از سنین کم توسط آن‌ها انجام شود. تا اینجا به فعالیت بدنی، رعایت رژیم غذایی، مصرف مکمل‌ها و… اشاره کردیم. در ادامه برخی از مهم‌ترین مراقبت‌های سلامتی را معرفی می‌کنیم:
- عدم مصرف سیگار و الکل
- کنترل هورمون‌ها به ویژه در زنان با مشورت دکتر روماتولوژی خوب در تهران
- مصرف داروهای پیشگیرانه در افراد پرخطر تحت نظر متخصص
- کنترل بیماری‌های زمینه‌ای و جایگزینی داروهای مضر
- انجام آزمایش‌های منظم برای بررسی تراکم استخوان به خصوص در سنین بالا
- تمرین برای حفظ تعادل و جلوگیری از افتادن یا شکستن استخوان‌ها
نتیجه‌گیری و توصیه‌های نهایی
درمان قطعی پوکی استخوان شدید تنها با ترکیبی از درمان خانگی پوکی استخوان، ورزش‌های تقویتی استخوان و استفاده از درمان پیشرفته پزشکی پوکی استخوان قابل انجام است.
در این مطلب به داروهای پوکی استخوان، رژیم غذایی و سبک زندگی مناسب، طب سنتی و… پرداختیم. اگر احتمال می‌دهید به استئوپروز مبتلا باشید، همین حالا با مراجعه به متخصص نسبت به ارزیابی سلامت استخوان خود اقدام کنید.
تشخیص زودهنگام این بیماری و رعایت توصیه‌های پزشکی برای پوکی استخوان می‌تواند از شکستگی‌های دردناک و عوارض جبران‌ناپذیر جلوگیری کند.
جهت دریافت راه‌های درمانی پوکی استخوان نوبت ویزیت حضوری، تلفنی یا آنلاین خود را با بهترین متخصص ارتوپد یا روماتولوژیست شهر خود از طریق سایت طبیبی نو ثبت کنید. اگر موضوعی در زمینه پوکی استخوان ذهن شما را درگیر کرده می‌توانید آن را به صورت رایگان در پروفایل یکی از پزشکان متخصص طبیبی نو مطرح نمایید. پاسخ این سوال توسط بهترین دکتر متخصص روماتولوژی فعال مجموعه در سراسر ایران و در زمانی کوتاه به ثبت خواهد رسید.