همه چیز درباره سرطان مغز استخوان

در سرطان مغز استخوان در چرخه تولید سلول‌های داخل مغز استخوان تغییراتی ایجاد می‌شود. علت این بیماری که بافت نرم و اسفنجی استخوان را هدف قرار می‌دهد هنوز به صورت قطعی مشخص نیست. البته برخی دیگر از انواع سرطان‌ها امکان گسترش تا مغز استخوان را دارند اما در این دسته جای نمی‌گیرند. از آنجایی که سلول‌های خونی در مغز استخوان ساخته می‌شوند برخی این بیماری را با سرطان خون اشتباه می‌گیرند.

در حالی که سرطان خون یکی از زیر مجموعه‌های سرطان‌های مغز استخوان محسوب می‌شود. این نوع سرطان زمانی رخ می‌دهد که تومورهایی به دلیل رسد غیرعادی و سریع مغز استخوان ایجاد شود.

سابقه داشتن شیمی درمانی و به صورت مداوم در معرض مواد شیمیایی قرار گرفتن از دلایل احتمالی این بیماری است. خوشبختانه در زمینه درمان سرطان مغز استخوان پیشرفته‌های پزشکی زیادی حاصل شده است. در پروسه درمان این بیماری، تشخیص به موقع و دسترسی به درمان‌های موجود از اهمیت بالایی برخوردار است.

به طوریکه هر چه در مراحل اولیه سرطان و بیماری‌های مغز استخوان شناسایی شود درمان آن موثرتر خواهد بود. بنابراین برای افزایش طول عمر بیماران سرطان مغز استخوان باید نشانه‌های اولیه بیماری را جدی گرفت.

سرطان مغز استخوان چیست؟

مغز استخوان بافتی نرم است که وظیفه تولید سلول‌های خونی در بدن را بر عهده دارد. این بافت اسفنجی شکل در استخوان‌های متعددی در بدن از جمله:

• استخوان لگن
• استخوان شانه
• استخوان دنده
• استخوان ران
• استخوان ستون فقرات
• استخوان جمجمه

وجود درد. در نتیجه همه این استخوان‌ها امکان درگیر شدن با این بیماری  را دارند. توجه داشته باشید که سرطان مغز استخوان بدخیم در بدن گسترش پیدا می‌کند و مخاطرات بیشتری به همراه دارد. سلول‌ای بنیادین زیادی در مغز استخوان تولید می‌شوند که ممکن است دچار جهش و تغییر شوند.

از جمله این سلول‌های بنیادین می‌توان به:

• گلبول‌های سفید (WBC)
• گلبول‌های قرمز (RBC)
• پلاکت‌ها

اشاره نمود. ایجاد تغییر در عملکرد مغز استخوان و رشد غیرطبیعی هر کدام از این سلول‌ها به معنای ابتلا به سرطان مذکور است. شناخت کافی از این بیماری و نشانه‌ها و درمان‌های آن به تسریع روند بهبود کمک زیادی می‌کند. به بیان ساده‌تر طول عمر بیمارانی که به ناهنجاری‌های مغز استخوان مبتلا هستند به تشخیص زودهنگام بیماری بستگی دارد.

به این نکته نیز دقت کنید که سرطان استخوان مغز استخوان دو بیماری مجزا از هم هستند. در حالی که سرطان خون یکی از زیرشاخه‌های این نوع سرطان به شمار می‌رود. بنابراین لازم است با انواع این نوع سرطان و علائم بروز آن آشنا باشید. به ویژه اگر سابقه ابتلا به سرطان در خانواده فرد وجود دارد باید به صورت دوره‌ای مورد ارزیابی قرار گیرد.

علت ایجاد سرطان مغز و استخوان چیست؟

میلوم متعدد نوعی سرطان است که در نوعی از سلول‌های سفید خون به نام سلول‌های پلاسما ایجاد می‌شود. سلول‌های پلاسما در حالت سالم به مبارزه با عفونت‌ها کمک می‌کنند و پروتئین‌هایی به نام آنتی‌بادی تولید می‌کنند. آنتی‌بادی‌ها میکروب‌ها را شناسایی کرده و به آن‌ها حمله می‌کنند.

در بیماری میلوم متعدد، سلول‌های پلاسما سرطانی در مغز استخوان تجمع پیدا می‌کنند. مغز استخوان ماده‌ای نرم درون استخوان‌هاست که سلول‌های خونی در آن ساخته می‌شوند. در مغز استخوان، سلول‌های سرطانی جای سلول‌های خونی سالم را می‌گیرند. این سلول‌های سرطانی به‌جای تولید آنتی‌بادی‌های مفید، پروتئین‌هایی تولید می‌کنند که عملکرد درستی ندارند. این موضوع منجر به بروز عوارض بیماری میلوم متعدد می‌شود.

منبع:mayoclinic

انواع سرطان مغز استخوان

این نوع سرطان بسته به اینکه کدام سلول خونی به طور غیرطبیعی تکثیر می‌شود انواع مختلفی پیدا می‌کند. هر کدام از انواع این بیماری نیز می‌تواند در وضعیت حاد، بدخیم یا خوش خیم باشد.

با توجه به ۳ نوع سلول بنیادینی که در مغز استخوان تولید می‌گردد این بیماری به سه نوع تقسیم می‌شود.

مولتیپل میلوما ( Multiple Myeloma)

این نوع از سرطان مغز استخوان از شایع‌ترین انواع این بیماری  محسوب می‌شود. علت بروز این نوع از سرطان مغز استخوان تولید بیش از اندازه سلول‌های بنیادین پلاسما (پلاسماسل) است. این سلول‌ها بخش مهمی از لنفوسیت‌ها که جزو گلبول‌های سفید هستند را شامل می‌شوند.

گلبول‌های سفید وظیفه دفاع در برابر عوامل بیگانه از طریق تولید آنتی بادی را بر عهده دارند. با پیشرفت کردن مولتیپل میلوما ساختار استخوان تحلیل رفته و توان بدن در برابر عفونت‌ها به شدت کاهش می‌یابد. در نتیجه بیمار قادر به مقابله با بیماری‌های عفونی بوده و به سرعت آسیب می‌بیند.

لوسمی یا لوکمیا (Leukemia)

اگر در مغز استخوان به شکل غیر طبیعی گلبول‌های سفید تولید شود فرد به لوسمی مبتلا شده است. افزایش بی‌رویه تعداد گلبول‌های سفید در عملکرد گلبول‌های قرمز و پلاکت‌ها اختلال ایجاد می‌کند. این بیماری می‌تواند در دو وضعیت حاد و مزمن در بیمار بروز کند.

اگر رشد سلول‌های خونی نابالغ به نام بلاست سریع باشد لوسمی حاد است. اما شکل کندتر رشد بلاست به معنای درگیر شدن با لوسمی مزمن است. به همین دلیل کسانی که به لوسمی مزمن مبتلا هستند اغلب با چند سال متوجه بیماری خود نمی‌شود. لوسمی مزمن بیشتر در افراد مسن و نوع حاد آن در کودکان شایع‌تر از بزرگسالان می‌باشد.

لنفوم (Lymphoma)

اگر لنفوسیت‌ها رشد خارج از کنترل و غیر طبیعی داشته باشند تومورهایی را ایجاد می‌کنند. لنفوسیت‌های تولید شده در این نوع سرطان مغز استخوان می‌تواند وارد گردش خون و بافت لنفاوی شوند.

به همین دلیل لنفوم به راحتی و سرعت در همه بدن پخش شده و نقاط مختلفی را درگیر می‌کند. اختلال در عملکرد سیستم ایمنی بدن از مهم‌ترین مشکلاتی است که در اثر لنفوم برای بیمار ایجاد می‌گردد. این بیماری دارای دو نوع:

• لنفوم هوچکین: با رشد غیر عادی نوع خاصی از لنفوست‌های b بروز پیدا می‌کند.
• لنفوم غیر هوچکین: با تکثیر بی‌ویه و زیاد لنفوسیت‌های b و t ایجاد می‌شود.

می‌باشد.

علت سرطان مغز استخوان چیست؟

هنوز علت اصلی و قطعی ابتلای افراد به انواع سرطان‌های مغز استخوان شناسایی نشده است. با این حال متخصص مغز و اعصاب خوب در تهران برخی از دلایل را در ابتلا به این نوع از سرطان دخیل می‌دانند.

اصلی‌ترین دلایل احتمالی ابتلا به سرطان مغز استخوان عبارتند از:

• عوامل ژنتیکی و وراثتی در بروز سرطان: یکی از مهم‌ترین فاکتورهای ابتلا به این بیماری قطعا عامل ژنتیک است. آمارهای جهانی نشان می‌دهند انواع سرطان از جمله سرطان مغز استخوان در افرادی که سابقه خانوادگی دارند بیشتر است. بنابراین در صورت وجود سابقه بیماری سرطان در خانواده باید تحت نظارت‌های پزشکی مداوم و منظم قرار بگیرید.
• مواد شیمیایی و تشعشعات: قرار گرفتن مداوم و طولانی مدت در معرض مواد شیمیایی و تشعشعات می‌تواند ریسک ابتلا را افزایش دهد. سوخت‌ها، حلال‌ها و محصولات پاک کننده و سموم شیمیایی از جمله این مواد خطرناک محسوب می‌شوند.
• ویروس‌هایی مانند هپاتیت و HIV: این ویروس‌ها ریسک جهش ژنتیکی و تکثیر غیر طبیعی سلول‌ای مغز استخوان را بالا می‌برند.
• ضعف سیستم ایمنی: سیستم ایمنی سرکوب شده و ضعیف نیز از دیگر علت‌های ابتلا به سرطان مغز استخوان به شمار می‌رود.
• سبک زندگی: رژم غذایی نامناسب و نامتعادل، استعمال دخانیات و بی‌تحرکی از دیگر دلایل ابتلا به این بیماری هستند. کسانی که سبک زندگی ناسالم و غیر اصولی داشته باشند بیشتر در معرض ابتلا به انواع سرطان مغز استخوان قرار دارند.

آگاهی از علل احتمالی این بیماری می‌تواند مدیریت و پیشگیری از آن را امکان‌پذیر کند.

علائم سرطان مغز استخوان در مراحل مختلف

این نوع سرطان در مراحل مختلف آن با علامت و نشانه‌های متعددی قابل شناسایی است. شناخت این علائم به ویژه برای کسانی که ریسک بیشتری در ابتلا دارند حائز اهمیت است.

علائم اولیه

این بیماری در مراحل اولیه با علائم مختلفی از جمله:

• خستگی
• رنگ پریدگی
• درد در استخوان‌ها
• تب
• کاهش ناگهانی وزن
• کم خونی
• کبودی
• خونریزی‌های غیر معمول

بروز می‌کند. این نشانه‌ها به دلیل عدم تولید سلول‌های سالم خونی به مقدار کافی ایجاد می‌گردد. با جدی گرفتن نشانه‌های اولیه سرطان شانس بهبود و مدیریت بیماری را افزایش خواهید داد.

علائم پیشرفته

اگر سرطان مغز استخوان از کنترل خارج شود بیماری در وضعیت پیشرفته قرار می‌گیرد. همچنین درمان در این مرحله دشوارتر و کم اثرتر از مرحله اولیه است. بیمار با علائم مختلفی از جمله:

• کاهش شدید وزن
• سرگیجه و سردرد
• تاری دید
• دردهای متناوب استخوان‌ها
• خونریزی در لثه
• خون دماغ‌های مکرر
• عفونت‌های شدید
• تنگینفس
• ضعف و خستگی زیاد
• یبوست
• درد معده
• تشنگی ناشی از هیپرکلسمی
• بی‌حسی و گزگز در پاها
• اختلالات کلیوی

در مراحل پیشرفته بیماری مبتلا می‌شود.

علائم در کودکان و سالمندان

احتمال ابتلای به این بیماری هم برای بزرگسالان و هم کودکان وجود دارد. علائمی که نشان دهنده سرطان مغز استخوان در بزرگسالان است شامل موارد زیر می‌باشد:

• کم خونی
• کاهش سلول‌های خون
• کبودی
• تشنگی
• تنگی نفس
• دردهای شکمی
• کم آبی

اما در کودکان با علامت‌هایی از قبیل:

• خستگی
• رنگ پریدگی
• کبود شدن
• درد در هنگام خواب
• نداشتن انرژی کافی
• بی‌حال

این نوع سرطان بروز پیدا می‌کند.

تشخیص سرطان مغز استخوان

اگر علائم اولیه این بیماری در فرد دیده شود از روش‌های پزشکی پیشرفته دیگری برای تشخیص قطعی کمک می‌گیرند. این روش‌های تشخیصی نشان می‌دهند که سرطان تا چه مغز استخوان و بدن بیمار را درگیر کرده است.

آزمایش خون برای سرطان

در این روش از آزمایش خون به منظور شمارش کامل سلول‌ها خونی (CBC) کمک می‌گیند. همچنین برای تشخیص ناهنجاری‌های خونی و متابولیک بدن ( ESR) و (CRP) استفاده می‌شود. وجود تومور از طریق آزمایش خون تا  حد زیادی قابل تشخیص است.

بیوپسی مغز

بیوپسی مغز از دیگر شیوه‌های تشخیص این نوع سرطان می‌باشد. در این روش از مغز و غدد لنفاوی بزرگ شده بیمار نمونه‌برداری می‌شود تا وجود سلول‌ها سرطانی بررسی شود.

تصویربرداری پزشکی

به کمک تصویربرداری پزشکی نشانه‌ها وجود تومور در مغز استخوان بیمار مورد بررسی قرار می‌گیرد. در این شیوه تشخیصی میزان پیشرفت سرطان مغز استخوان نیز قابل مشاهده است.

از جمله روش‌های تصویربرداری پزشکی برای تشخیص این سرطان عبارتند از:

• CT SCAN
• MIR
• PET SCAN

می‌باشد. برای بررسی سلول‌های مغز استخوان جمجمه از MRI اسپکتروسکوپی کمک می‌گیرند. روش درمان مناسب بر اساس وضعیت و شدت سرطان توسط متخصص مغز و اعصاب تعیین می‌شود.

درمان سرطان مغز استخوان

امروزه با پیشرفت علم و تکنولوژی شیوه‌های درمانی مختلفی برای بهبود سرطان مغز استخوان استفاده می‌شود.

روش‌های درمانی اصلی

درمان‌های اصلی و رایج برای این بیماری عبارتند از:

• شیمی درمانی: در این روش از داروهای به خصوصی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی در بدن بیمار کمک می‌گیرند.
• پرتودرمانی: با تابش پرتوهای پر انرژی در محل تومورهای سرطانی اندازه و درد آن‌ها را تا حدی کاهش می‌دهند.
• پیوند سلول‌های بنیادین: از این روش درمان بیشتر در مراحل پیشرفته سرطان استفاده می‌شود. مغز استخوان سالم فرد اهداکننده جایگزین مغز استخوان آسیب دیده در بیمار می‌گردد. افراد خانواده نظیر خواهر و برادر بهترین گزینه‌ها برای اهدا مغز استخوان محسوب می‌شوند.

روش‌های درمانی هدفمند و نوین

در کنار روش‌های اصلی درمان سرطان مغز استخوان متدهای پیشرفته و هدفمند دیگری هم وجود دارند. از جمله این شیوه‌های نوین و پیشرفته درمان سرطان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ایمونوتراپی و درمان بیولوژیکی که برای بهبود عملکرد سیستم ایمنی در بدن بیمار کاربرد دارد.
• درمان‌های ژنتیکی و CAR-T CELL THERAPY که از مدرن‌ترین متدهای درمان این نوع سرطان است.
• داروهای جدید با حمله به سلول‌های سرطانی در طول عمر بیماران مبتلا به سرطان مغز استخوان نقش زیادی دارند. این داروها بر خلاف شیمی درمانی که هم سلول‌های سالم و هم سرطانی را هدف قرار می‌دهد، به سلول‌های سالم آسیبی وارد نمی‌کنند.

مراقبت‌های پس از درمان و افزایش کیفیت زندگی

درمان‌های سرطان به ویژه شیمی درمانی عوارض جدی زیادی در بیمار ایجاد می‌کنند. بنابراین بخش مهمی از مراقبت‌های بعد از درمان سرطان باید معطوف به کاهش این عارضه‌ها باشد. داشتن رژیم غذایی مناسب، دوری از دخانیات و الکل و فعالیت‌های بدنی مناسب از جمله این مراقبت‌ها هستند.

در کنار این اقدامات لازم است برای بهبود افسردگی و اضطراب پس از درمان نیز اقداماتی مناسب صورت گیرد. کمک گرفتن از مشاورهای متخصص و روانشناسان بالینی در کنار همدلی اعضای خانواده تاثیرگذار است.

فراموش نکنید که سلامت روانی بیماران سرطانی به اندازه سلامت جسمانی آن‌ها اهمیت دارد. زندگی پس از سرطان نیاز به آگاهی کافی در زمینه‌های مختلف دارد.

پیشگیری از سرطان مغز استخوان

برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری با مدیریت ریسک‌های احتمالی می‌توان اقدام نمود. تغییر سبک زندگی اولین و مهم‌ترین اقدام عملی برای پیشگیری ازاین بیماری است.  تغذیه سالم به تقویت سیستم ایمنی بدن و مقابله با انواع بیماری‌ها کمک می‌کند.

ورزش نیز می‌تواند به کاهش ریسک ابتلا به سرطان مغز استخوان منجر شود. علاوه بر این موارد باید مصرف برخی از مکمل‌ها و آنتی‌بادی‌ها را نیز در برنامه روتین زندگی خود جای داد. چرا که به این روش می‌توان کمبودهای احتمالی بدن و نقض‌های رژیم غذایی را پوشش داد.

توجه داشته باشید که این سرطان حتی بعد از درمان نیز امکان بازگشت مجدد دارد. بنابراین لازم است به صورت مداوم و منظم تحت نظر متخصص داخلی معالج و متخصص قرار بگیرید.

نتیجه‌گیری و جمع‌بندی

رشد غیر طبیعی و سریع سلول‌های مغز استخوان اختلالات زیادی به همراه دارد. این اختلالات را با نام سرطان مغز استخوان و ناهنجاری‌های مغز استخوان می‌شناسند. میلوما- لوسمی و لنفوم از جمله انواع این بیماری هستند و می‌توانند در وضعیت حاد یا مزمن قرار داشته باشند.

کم خونی، درد و شکستگی استخوان و نارسایی کلیه از جمله علائم این بیماری می‌باشد که در مراحل مختلف آن بروز پیدا می‌کند. با تشخیص به موقع بیماری به کمک آزمایش خون، تصویربرداری و بیوپسی مغز می‌توان اثربخشی درمان را افزایش داد.

شیمی درمان، پرتو درمانی و پیوند مغز استخوان از اصلی‌ترین متدهای درمان این سرطان هستند. نکته مهم اینکه تشخیص به موقع و زودهنگام بیماری در درمان موثر و سریع‌تر آن نقش کلیدی ایفا می‌کند.

در صورت نیاز به مشاوره و پرسش و پاسخ با بهترین دکترهای کشور از طریق سایت طبیبی نو اقدام کنید. طبیبی نو امکان رزرو آنلاین وقت ویزیت و معرفی بهترین پزشکان متخصص کشور را فراهم کرده است.