راهنمای کامل درمان بی حوصلگی و افسردگی بعد از ترک اعتیاد
برای ترک اعتیاد باید مسیری دشوار و با چالش‌های متعدد را پشت سر گذاشت. عوامل متعددی وجود دارند که موجب بازگشت فرد به سوی مواد مخدر و اعتیاد دوباره می‌گردند. یکی از مهم‌ترین چالش‌های مهم بعد از ترک اعتیاد دست و پنجه نرم کردن با افسردگی است. به طوریکه که اگر درمان بی حوصلگی و افسردگی بعد از ترک اعتیاد جدی گرفته نشود احتمال بازگشت فرد به سمت مواد مخدر زیاد خواهد بود.
یکی از تغییرات مهم در بدن بعد از ترک اعتیاد کاهش ناگهانی سطح دوپامین و سروتونین می‌باشد. در نتیجه کاهش سطح این هورمون‌ها احساساتی نظیر بی‌حوصلگی و ناامیدی و افسردگی در فرد بروز پیدا می‌کنند. به همین دلیل حل مشکلات روحی و روانی بعد از ترک از عوامل موفقیت ترک اعتیاد هستند.
گزارش‌های رسمی نیز موید اهمیت بالای درمان افسردگی بعد از ترک هستند. آمارها نشان می‌دهد ۶۰ درصد از افرادی که موفق به ترک می‌شوند در هفته‌های اول به افسردگی مبتلا می‌گردند. افسردگی بعد از ترک مواد مخدر درجات مختلفی دارد و همه به یک شدت به آن مبتلا نمی‌شوند. متاسفانه بیش از ۴۰ درصد افراد درگیر با افسردگی بعد از ترک مجددا به سمت مواد مخدر روی می‌آورند. در گزارشی که از طرف دانشگاه علوم پزشکی تهران منتشر شده به ارتباط افسردگی ترک شیشه و مصرف دوباره آن پرداخته‌اند. در این گزارش ذکر شده مشکلات روحی بعد از ترک احتمال بازگشت به مواد مخدر را افزایش می‌دهد.
چرا افسردگی بعد از ترک اعتیاد رخ می‌دهد؟
احساس بی‌حوصلگی یک مشکل رایج برای افرادی است که در حال بهبود از اعتیاد هستند و اگرچه این مشکل ممکن است به نظر بی‌خطر برسد، اما می‌تواند به بهبودی آسیب بزند و منجر به بازگشت به اعتیاد شود.
زمانی که فردی تازه وارد روند ترک اعتیاد می‌شود، به طور مداوم با افراد، مکان‌ها و چیزهایی روبه‌رو می‌شود که با استفاده قبلی مرتبط هستند. این محرک‌ها می‌توانند ایجاد تمایل به مصرف الکل و سایر مواد مخدر کنند که ممکن است منجر به بازگشت به اعتیاد و ادامه آن شود.اگرچه بسیاری از افراد ممکن است ابتدا به آن فکر نکنند، بی‌حوصلگی یک محرک قدرتمند در اختلالات مصرف مواد است. اگر فردی تازه از اعتیاد رهایی یافته باشد و احساس بی‌حوصلگی کند، ممکن است به مصرف مواد به عنوان روشی برای درمان بی‌حوصلگی و افزایش هیجان در زندگی خود نگاه کند.
منبع:therecoveryvillage
برای درمان بی حوصلگی و افسردگی بعد از ترک اعتیاد باید به طور دقیق بدانیم چرا این وضعیت ایجاد می‌گردد. افرادی زیادی بعد از ترک مواد مخدر دچار تغییرات خلق و خو و احساس ناامیدی و بی انگیزگی می‌شوند. تغییرات شیمیایی مغز، عوامل اجتماعی و نوع ماده مخدر از اصلی‌ترین عوامل تاثیرگذار روی افسردگی بعد از ترک هستند.
تغییرات شیمیایی مغز پس از ترک مواد
از دلایل اصلی و بسیار مهم بروز افسردگی بعد از ترک اعتیاد تغییرات شیمیایی مغز است. مصرف مواد مخدر به ویژه شیشه موجب افزایش غیر طبیعی سطح برخی از هورمون‌ها در مغز می‌گردد. دوپامین و سروتونین از جمله این هورمون‌ها هستند که روی انگیزه و انرژی و احساس شادی موثر می‌باشند. بعد از اینکه فرد مواد مخدر را ترک می‌کند این انتقال دهنده‌های عصبی به سرعت کاهش پیدا می‌کنند. در نتیجه علائمی نظیر:
- خستگی
- بی حوصلگی
- بی انگیزگی
- گریه‌های بدون علت
در فرد مشاهده می‌شود. عوارض تغییرات شیمیایی در مغز حتی ممکن است تا ماه‌ها بعد از ترک نیز ادامه یابد. به همین دلیل بسیاری از کسانی که موفق به ترک مواد مخدر شده‌اند دوباره به سمت آن روی می‌آورند.
عوامل روانی و اجتماعی موثر در افسردگی پس از ترک
در کنار عوامل بیولوژیک باید به عوامل روانی و اجتماعی در بروز افسردگی بعد از ترک مواد مخدر توجه کرد. علت افسردگی بعد از ترک در بسیاری از افراد احساس پوچی و بی‌هدفی می‌باشد. به ویژه اگر بخشی از هویت روزانه آن‌ها با مصرف مواد مخدر گره خورده باشد این وضعیت شدیدتر خواهد بود.
قطع ارتباط با دوستانی که مواد مخدر مصرف می‌کنند یکی از عوامل روانی افسردگی ترک محسوب می‌شود. این گروه از افراد با اضطراب اجتماعی شدیدی بعد از ترک مواجه هستند و احساس ترک شدگی دارند. سایر عوامل اجتماعی و روانی که موجب افسردگی بعد از ترک مواد مخدر می‌گردد عبارتند از:
- جدایی از محیط‌های قبلی و شکل‌گیری انزوا
- نگرانی‌های مالی
- نبود موقعیت شغلی
- فقدان حمایت عاطفی از سمت خانواده
بنابراین برای درمان بی حوصلگی و افسردگی بعد از ترک اعتیاد باید از برنامه‌های جامع بازتوانی کمک گرفت.
ارتباط بین نوع ماده مصرفی و شدت افسردگی
بین نوع مواد مخدر و افسردگی نیز ارتباط معناداری وجود دارد. نوع ماده مخدری که فرد مصرف کرده حتی روی شدت افسردگی بعد از ترک نیز اثرگذار است. بر طبق آمارها کسانی که به شیشه مصرف کرده‌اند بعد از ترک، افسردگی‌های شدیدتری را تجربه می‌کنند. زیرا این نوع ماده مخدر، باعث تخریب وسیع گیرنده‌های دوپامین در مغز شده و در نتیجه دوره بهبودی طولانی‌تری نیاز می‌باشد.
افسردگی ترک متادون نیز اغلب به صورت افت خلق بروز پیدا می‌کند و در قیاس با شیشه خفیف‌تر است. کسانی که تریاک و الکل را ترک کرده‌اند بیشتر احساس خمودگی و بی حوصلگی بعد از ترک را تجربه می‌کنند. به همین دلیل نوع ماده مخدر تعیین می‌کند که افسردگی بعد از ترک اعتیاد چقدر طول می‌کشد.
علائم و نشانه‌های افسردگی بعد از ترک اعتیاد
علائم افسردگی بعد از ترک به تشخیص و درمان به موقع آن کمک زیادی می‌کنند. این نشانه‌ها در افسردگی حاد بعد از ترک و افسردگی طولانی مدت ترک کمی با هم متفاوت هستند.
نشانه‌های جسمی و روانی افسردگی پس از ترک
علائم جسمی و روانی افسردگی بعد از ترک گاهی می‌توان باعث سردرگمی فرد و اطرافیان می‌گردد. زیرا فرد از نظر جسمی و به ظاهر کاملا سالم است اما از درون احساس پوچی و بی‌ارزشی می‌کند، افسردگی یکی از بیماری های شایع در افراد در حال ترک یا پس از ترک است و در این نشانه افسردگی شدید در زنان بیشتر است. مهم‌ترین نشانه‌های جسمی و روانی افسردگی بعد از ترک اعتیاد عبارتند از:
- کاهش شدید سطح انرژی فرد
- بی‌خوابی و پرخوابی ( در افراد مختلف به دو شکل متفاوت بروز پیدا می‌کند.)
- کاهش سطح تمرکز
- کاهش انگیزه
- بی حوصلگی
- کاهش میل جنسی
- تغییر در میزان اشتهای فرد (به صورت پرخوری یا کم خوری شدید و افراطی)
- واکنش‌های احساسی غیر عادی (گریه کردن‌های بی دلیل و پرخاشگری‌های بدون علت)
این نشانه‌ها بیشتر در روزها و هفته‌های اول ترک اعتیاد در فرد مشاهده می‌گردد. به همین دلیل لازم است درمان درمان مشکلات روانی ترک مواد با آغاز فرآیند ترک شروع شود.
تفاوت افسردگی پس از ترک با افسردگی بالینی
یکی از مهم‌ترین معضلات درمان بی حوصلگی و افسردگی بعد از ترک اعتیاد تشخیص تفاوت آن با افسردگی بالینی است. به همین خاطر توصیه می‌شود حتما از حضور مشاورین روانشناسی مجرب در کنار فرد بعد از ترک بهره ببرید. افسردگی حاد بعد از ترک اعتیاد به دلیل تغییرات شیمیایی مغز ایجاد می‌گردد. بنابراین در طول هفته‌های اول بروز پیدا کرده و سپس بهبود می‌یابد.
اما اگر نشانه‌های افسردگی ترک بیشتر از چند ماه در فرد باقی بماند با اختلال افسردگی اساسی یا مزمن مواجه هستیم. ارزیابی فرد بعد از ترک توسط روان درمانگر به هدایت درست مسیر درمان افسردگی کمک زیادی می‌کند. توجه داشته باشید که برخی از نشانه‌های بعد از ترک می‌توانند به علت بیماری‌های روانی دیگری بروز کنند. این موضوع نیاز به کمک حرفه‌ای برای تشخیص و درمان افسردگی بعد از ترک را دو چندان می‌کند.
افسردگی کوتاه مدت در برابر افسردگی مزمن بعد از ترک
وقتی فرد مواد مخدر را ترک می‌کند سطح هورمون دوپامین در مغز به سرعت کاهش پیدا می‌کند. تطبیق مغز با شرایط جدید مدتی زمان نیاز دارد. به همین دلیل در اغلب موارد افسردگی بعد از ترک کوتاه مدت (حاد) بروز کرده و طی چند هفته بهبود می‌یابد. اما اگر مشکلات جانبی دیگری مانند:
- سابقه اختلالات روانی
- فقدان حمایت اجتماعی و عاطفی
- شرایط اقتصادی نامناسب
- نوع ماده مصرفی (شیشه و متادون)
وجود داشته باشد فرد وارد فاز افسردگی طولانی مدت ترک می‌گردد. در چنین شرایطی نیاز به درمان‌های تخصصی مانند دارو درمانی و برنامه‌های توانبخشی به صورت همزمان وجود دارد.
بهترین روش‌های درمان افسردگی بعد از ترک اعتیاد
اگر درمان بی حوصلگی و افسردگی بعد از ترک اعتیاد نادیده گرفته شود فرد دوباره به سمت مصرف جذب می‌شود. برای بهبود افسردگی بعد از ترک مواد مخدر باید رویکردی چند جانبه در پیش گرفت. به همین دلیل برای درمان افسردگی ترک نیاز به دارو درمانی، حمایت اجتماعی و تغییر سبک زندگی در کنار هم وجود دارد. بی‌توجهی به هر یک از جنبه‌های درمان می‌تواند دلیلی برای بازگشت فرد به سمت مواد مخدر باشد.
دارو درمانی برای کنترل افسردگی ترک
استفاده از داروهای ضد افسردگی از اصلی‌ترین و رایج‌ترین متدهای درمان افسردگی به شمار می‌رود. مهم‌ترین داروهای ضد افسردگی برای ترک عبارتند از:
- فلوکستین
- سرترالین
- ونلافاکسین
این داروها کمک می‌کنند سطح سروتونین و دوپامین در مغز بعد از ترک اعتیاد تنظیم گردد. مصرف این داروها باید با تجویز و نظارت پزشک متخصص انجام گیرد. در غیر این صورت امکان وابستگی به داروها یا تداخل با داروهای ترک اعتیاد وجود دارد. به همین دلیل مصرف خودسرانه این داروها به شدت ممنوع بوده و توصیه نمی‌گردد.
روش‌های طبیعی برای کاهش افسردگی پس از ترک
در کنار دارو درمانی، تکنیک‌های درمان افسردگی ترک نیز می‌توانند به بهبود وضعیت فرد کمک زیادی بکنند. تغذیه مناسب از عوامل اصلی تنظیم کننده مواد شیمیایی مغز به شمار می‌رود. از این رو توصیه می‌شود فرد بعد از ترک اعتیاد رژیم غذایی خود را نیز اصلاح نماید. بهترین رژیم غذایی بعد از ترک باید شامل موارد زیر باشد:
- منابع سرشار از امگا ۳
- ویتامین‌های گروه B
- منیزیوم
- پروتئین‌های باکیفیت نظیر ماهی، تخم مرغ و آجیل
- گیاهان دارویی و نشاط آور مانند زعفران
در کنار اصلاح رژیم غذایی و ایجاد تعادل در آن از ورزش و فعالیت بدنی بعد از ترک نیز نباید غافل شد. درمان بی حوصلگی و افسردگی بعد از ترک اعتیاد با ورزش به دلیل ترشح اندورفین تسریع می‌گردد. مدیتیشن و ذهن آگاهی از بهترین روش‌های درمان افسردگی ترک به شمار می‌روند.
نقش حمایت اجتماعی در بهبود افسردگی ترک
یکی از عوامل تشدید کننده افسردگی بعد از ترک انزوا و احساس طردشدگی می‌باشد. از این رو برای پیشگیری و درمان افسردگی بعد از ترک به حمایت عاطفی خانواده، دوستان و جامعه نیاز می‌باشد. در این خصوص حضور در گروه‌های حمایتی نظیر جلسات معتادان گمنام یا گروه درمانی به شدت توصیه می‌شود.
حضور یک روان درمانگر به صورت فردی یا گروهی نیز روی روند درمان افسردگی ترک اثر بسیار زیادی به جا می‌گذارد. استفاده از روش‌های رفتار درمانی شناختی (GBT) در بهبود وضعیت افراد بعد از ترک اعتیاد تاثیر به سزایی دارد. در این متد روانشناختی به فرد آموزش داده می‌شود افکار منفی را از خود دور کرده و الگوهای رفتاری جدیدی را جایگزین نماید.
تغییر سبک زندگی برای پیشگیری از افسردگی مزمن
هدف‌گذاری مجدد و بازسازی زندگی فرد بعد از ترک از دیگر عوامل مهم در درمان افسردگی می‌باشد. تغییر سبک زندگی برای ترک به پیشگیری از افسردگی مزمن ترک کمک می‌کند. حضور در فعالیت‌های جدیدی نظیر کارهای خیریه و داوطلبانه به عنوان جایگزین فعالیت‌های قبلی حس ارزشمندی به فرد القا می‌کنند. همچنین توصیه می‌شود فرد در دوران ترک مواد مخدر به سراغ یادگیری مهارت‌های جدید نظیر موسیقی و نقاشی برود. با این کار هدف‌گذاری‌های مثبت در زندگی وی ایجاد شده و به فرد برای شروع مسیری جدید در زندگی کمک می‌کند.
مدت زمان افسردگی بعد از ترک و پیش‌بینی بهبودی
با توجه به اینکه فاکتورهای متعددی روی روند درمان افسردگی ترک موثر هستند نمی‌توان بازه‌ی زمان دقیقی را تعیین کرد. پیش‌بینی روند بهبود افسردگی هر فرد بعد از ترک باید بر اساس وضعیت وی انجام گیرد.
افسردگی بعد از ترک چقدر طول می‌کشد؟
طول دوره درمان بی حوصلگی و افسردگی بعد از ترک اعتیاد به عوامل مختلفی از جمله نوع ماده مخدر وابسته است. بعلاوه وضعیت روانی فرد نیز روی دوره بهبود افسردگی بعد از ترک موثر است. در اغلب موارد درمان فاز حاد افسردگی ترک در حدود ۲ تا ۴ هفته و فاز زیر حاد بین ۱ تا ۳ ماه طول می‌کشد. کسانی که در محیطی سالم‌تر و دور از استرس دوران ترک را سپری می‌کنند معمولا سریع‌تر این روند را طی می‌کنند.
عوامل موثر بر سرعت بهبودی از افسردگی ترک
اینکه چه زمانی افسردگی ترک تمام می‌شود به عوامل مختلفی از جمله:
- داشتن حمایت عاطفی از سمت خانواده و جامعه
- تغذیه سالم
- خواب منظم و باکیفیت
- فعالیت بدنی
- وجود آرامش در محیط زندگی
بستگی دارد. بنابراین نمی‌توان به طور دقیق مدت زمان افسردگی ترک را برای همه افراد تعیین نمود.
چطور متوجه شویم افسردگی ترک در حال بهبود است؟
نشانه‌های بهبود از افسردگی بعد از ترک اعتیاد عبارتند از:
- بهبود کیفیت خواب
- افزایش سطح انرژی
- بازگشت انگیزه زندگی
- کاهش سطح افکار منفی
- افزایش تمرکز
البته این علائم معمولا تدریجی در فرد ظاهر می‌شود و نشان دهنده بازسازی مغز بعد از ترک است.
نتیجه‌گیری و اقدامات بعدی
درمان بی حوصلگی و افسردگی بعد از ترک اعتیاد به دلیل افزایش احتمال بازگشت فرد به مصرف اهمیت زیادی دارد. در اغلب موارد درمان‌های ترکیبی نظیر استفاده از داروهای ضدافسردگی و اصلاح سبک زندگی و روان درمانی برای بهبود نیاز می‌باشد. حضور روانشناس مجرب و با تجربه در کنار افراد در دوره ترک و بعد از آن کمک بسیار زیادی به روند درمان می‌کند.
برای آشنایی با بهترین مشاورین ترک اعتیاد و درمان افسردگی بعد از ترک از طریق سایت طبیبی نو اقدام کنید. در طریق این وبسایت می‌توانید به صورت آنلاین جلسات پرسش و پاسخ با درمانگر مورد نظر خود برگزار نمایید.