آیا فلوراید برای دندان ضرر دارد؟
فلوراید نوعی ترکیب معدنی است که برای مراقبت و حفظ بهداشت دهان و دندان به کار می‌رود و در آب، خاک، گیاهان و هوا وجود دارد. همچنین از فلوراید در تهیه خمیر دندان‌ها و دهانشویه‌ها نیز استفاده می‌شود و این ماده نقش موثری در پیشگیری از پوسیدگی دندان داشته و باعث قوی‌تر شدن دندان‌ها می‌شود. طی سال‌های اخیر بحث‌هایی در رابطه با اثرات جانبی فلوراید بر سلامت دندان‌ها شده است و این شبهه به وجود آمده که آیا فلوراید برای دندان ضرر دارد؟ درادامه به بررسی فواید و مضرات فلوراید و تاثیر آن بر سلامت دندان‌ها پرداخته ایم.
فلوراید برای دندان ضرر دارد؟
فلوراید به‌عنوان یکی از موثرترین عوامل پیشگیری پوسیدگی دندان در صورت مصرف بیش از حد منجر به ایجاد عوارض جانبی می‌شود. اگر حجم بالایی از فلوراید مصرف شود منجر به مسمومیت می‌گردد و مشکلاتی مانند حالت تهوع، استفراغ، اسهال و ناراحتی معده به وجود می‌آورد. مصرف فلوراید برای عده بسیار کمی با واکنش‌های آلرژیک یا حساسیت‌های پوستی همراه بوده که این مورد بسیار نادر است. افزایش بزاق، کهیر، ضعف، لرزش و احساس طعم شوری در دهان از دیگر عوارض مصرف بیش از حد فلوراید هستند و کودکان را بیشتر درگیر می‌کنند.
فلورزیس دندانی
فلورزیس یکی از رایج‌ترین مضرات استفاده از فلوراید است که بر روی دندان لکه‌های سفید یا قهوه‌ای ایجاد می‌کند. این عارضه معمولا باعث پوسیدگی دندان در کودکان شده و به دلیل مصرف فلوراید طبیعی مانند فلورایدی که در آب وجود دارد یا بلعیدن خمیردندان فلوراید دار به وجود می‌آید، همچنین این عارضه باعث آسیب‌هایی در دندان و لثه می‌شود. در صورتی که فلورزیس شدت بگیرد لکه‌ها قهوه‌ای می‌شوند و به مرور فرورفتگی ایجاد می‌شود. در موارد بسیار شدیدتر بخش‌هایی از مینای دندان از بین می‌روند و آسیب جدی به دندان وارد می‌شود. برای مقابله با این مشکل باید به دندانپزشکی مراجعه کنید و با استفاده از روش‌های سفیدکننده لکه‌ها را از بین ببرید، همچنین باندینگ دندان یا ونیرها راه دیگری برای رفع فلورزیس هستند.
تاثیرات فلوراید بر استخوان‌ها و سیستم عصبی
از دیگر اثرات فلوراید پوکی استخوان است، با توجه به این که فلوراید به‌عنوان یک ماده معدنی برای افزایش استحکام استخوان‌ها و دندان به شمار می‌رود؛ اما مصرف بیش از اندازه آن باعث کلسیم زدایی شده و ناهنجاری‌های استخوان شکل می‌گیرند. فلورزیس استخوانی که منجر به تغییرات در ساختار استخوان می‌شود از دیگر تاثیرات منفی فلوراید بر استخوان‌ها است که با درد و ناراحتی همراه خواهد بود.
یکی از مهمترین خطرات فلوراید برای کودکان تاثیرات منفی بر سیستم عصبی و کاهش IQ است. همچنین مصرف فلوراید در کودکان زیر ۳ سال باید با احتیاط و تحت‌نظر والدین انجام شود. مصرف بیش از اندازه فلوراید عملکرد مغز را تحت تاثیر قرار می‌دهد و مشکلات عصبی مانند اختلالات توجه و تمرکز در کودکان به وجود می‌آورد. برای رفع این مشکل در کودکان به آنها استفاده صحیح از خمیر دندان را آموزش دهید و مصرف آب در مناطقی که آب آشامیدنی حاوی فلوراید زیادی است را کنترل کنید.
فلوراید چیست و چگونه عمل می‌کند؟
فلوراید نوعی ماده معدنی طبیعی است که مقدار فراوانی از آن در پوسته زمین وجود دارد. این ماده به شکل قرص، ژل و داروهای دیگر موجود است و مصرف آن برای سنین مختلف فواید متعددی دارد. با توجه به توضیحات گفته شده درباره مضرات و این که فلوراید برای دندان ضرر دارد باید گفت مصرف صحیح و به اندازه آن خطرات پوسیدگی را کاهش می‌دهد و از حملات اسیدی به مینای دندان جلوگیری می‌کند. این ماده معدنی در بهداشت دهان و دندان کاربردهای فراوانی دارد و در تولید محصولات بهداشتی مانند خمیر دندان و دهانشویه به مقدار بسیار کم استفاده می‌شود.
فلوراید تراپی یکی از راهکارهای درمانی برای پیشگیری از پوسیدگی دندان‌ها و افزایش مقاومت دندان‌ها در برابر پوسیدگی است. طی تراپی دندان با فلوراید دندانپزشک با استفاده از برس و خمیر مخصوص دندان‌ها را شست‌وشو می‌دهد و روی آنها ژل یا وارنیش فلوراید می‌گذارد. پس از چند دقیقه بیمار دهان خود را با آب شستشو می‌دهد و به مدت ۳۰ دقیقه از خوردن و آشامیدن جلوگیری می‌کند. اما آیا فلوراید برای دندان ضرر دارد؟
فواید استفاده از فلوراید
طی تحقیقات و مطالعات احتمال پوسیدگی دندان‌ها در افرادی که آب فلوراید دار در سنین رشد مصرف می‌کنند در مقایسه با سایر افراد یک سوم است. محافظت از دندان با فلوراید برای تمام افراد سودمند است و به طور روزانه در مقادیر بسیار کم باید استفاده شود. مطابق همین تحقیقات:
فلوراید، مانند بسیاری از مواد مغذی دیگر، زمانی که به میزان مناسب استفاده یا مصرف شود، ایمن و مؤثر است. این ماده می‌تواند از پوسیدگی دندان‌ها جلوگیری کند، اما مصرف بیش از حد آن، به‌ویژه از طریق آب آشامیدنی یا منابع دیگر، ممکن است منجر به مشکلات جدی سلامتی شود. این موضوع بیشتر در کشورهایی با سطوح طبیعی بالای فلوراید در آب، مانند هند، مشکل‌ساز است. در کشورهایی که فلوراید به آب آشامیدنی اضافه می‌شود، میزان آن به دقت کنترل می‌شود. با این حال، شواهدی وجود دارد که حتی سطوح کنترل‌شده فلوراید ممکن است بر رشد مغزی نوزادان تأثیر بگذارد. اگرچه آب‌های حاوی فلوراید به‌طور کلی ایمن به نظر می‌رسند، تحقیقات جدید برای ارزیابی اثربخشی و ایمنی آن ضروری است.
نقش فلوراید در پیشگیری از پوسیدگی دندان
فلوراید به افزایش استحکام و مقاوم‌سازی استخوان‌ها و دندان کمک می‌کند و با کاهش اسید تولید شده میکروب‌ها در دهان منجر به جلوگیری از پوسیدگی مینای دندان‌ها می‌شود. اسیدهای تولید شده توسط باکتری‌ها در دهان باعث حمله به مینای دندان و از دست رفتن مواد معدنی شده که به آن دمبینرالیزاسیون گفته می‌شود. در نهایت با مصرف محصولات بهداشتی و آب حاوی فلوراید مینای دندان به طور مجدد تقویت می‌شود و در برابر حملات اسیدی مقاوم می‌گردد.
کاربرد فلوراید در کودکان و بزرگسالان
برخلاف این که بسیاری از افراد به ویژه کودکان که تصور می‌کنند فلوراید برای دندان ضرر دارد، باید گفت این ماده با مصرف صحیح، تاثیرات مثبتی بر رشد دندان کودکان می‌گذارد و به رشد دندان‌های دائمی در آنها کمک می‌کند. همچنین احتمال بروز پوسیدگی دندان با بالا رفتن سن افزایش پیدا می‌کند و بزرگسالان برای جلوگیری از این مشکل باید روزانه فلوراید مصرف کنند. این ماده علاوه بر پیشگیری از پوسیدگی باعث حفظ بهداشت دهان و دندان نیز می‌شود.
آیا باید نگرانفلوراید در آب آشامیدنی باشیم ؟
آب یکی از مهمترین منابع فلوراید شناخته می‌شود که مقدار کمی از این ماده به طور طبیعی در آن وجود دارد. حدود ۷۰ سال از اضافه کردن فلوراید به آب آشامیدنی می‌گذرد؛ اما همچنان نگرانی‌هایی وجود دارد که آیا در آب، فلوراید برای دندان ضرر دارد؟ و اضافه کردن آن به آب خطر دارد یا خیر.
تاریخچه فلوراید در آب آشامیدنی
در سال ۱۹۴۵ میلادی و در شهر گرند ریپدز واقع در ایالت میشیگان برای اولین بار فلوراید به آب اضافه شد و پس از آن سایر شهر‌های آمریکا و کانادا با اطلاع از ترکیبات فلوراید و فواید آن را به آب آشامیدنی اضافه کردند. در رابطه با این اقدام تحقیقات زیادی به عمل آمد که نشان‌دهنده مزایایی همچون کاهش آمار پوسیدگی دندان بود. گروهی از محققان وابسته به دانشکده دندانپزشکی چپل هیل تحقیقاتی بر روی گروهی از کودکان و نوجوانان ایالات متحده آمریکا انجام دادند. نتایج حاصل نشان‌دهنده کاهش ۳۰ درصدی پوسیدگی در دندان‌های شیری و ۱۲ درصد پوسیدگی در دندان‌های دائمی در افرادی بود که از آب‌های حاوی فلوراید استفاده می‌کردند.
اثرات بهداشتی فلوراید در آب
کاهش پوسیدگی دندان با فلوراید از مهمترین مزایای مصرف آب‌های حاوی فلوراید شناخته می‌شود. محافظت از دندان‌ها در برابر حفره‌ها و صرفه‌جویی در هزینه درمان دندان نیز از دیگر فواید فلوراید هستند. مصرف بیش از حد فلوراید در آب باعث بروز نگرانی‌هایی شده و مشکلات جدی در رشد دندان، استخوان، مفاصل و سیستم عصبی به وجود آورده است. تاثیر منفی بر عملکرد غده پاراتیروئید، افزایش بیش از حد میزان کلسیم در خون و بروز مشکلات استخوانی نیز از عوارض فلوراید بر دندان ناشی از مصرف بیش از حد آن در آب هستند.
آیا فلوراید برای همه مناسب است؟
درمان فلوراید محدودیت سنی ندارد و افراد در هر سنی می‌توانند جهت جلوگیری از پوسیدگی دندان از فواید فلوراید بهره‌مند شوند. با این حال میزان فلوراید برای تمام افراد یکسان نیست و کسانی که در شرایط خاص بهداشتی مانند خشکی دهان به سر می‌برند یا داروهای خاص مصرف می‌کنند باید در مصرف فلوراید احتیاط کنند. برخی افراد به فلوراید حساسیت دارند و مصرف آن برای آنها مناسب نیست. به طوری که مصرف هیدروکسید منیزیم یا آلومینیوم به طور همزمان با فلوراید باعث کاهش جذب این ماده معدنی می‌شود. افراد مبتلا به بیماریهای کلیوی به خصوص سنگ کلیه برای مصرف فلوراید باید با پزشک مشورت کنند.
فلوراید و بیماران با شرایط خاص دهان و دندان
تاثیرات فلوراید و سلامت دندان برای افرادی که دارای شرایط خاص دهان و دندان هستند به شکل زیر است:
- خشکی دهان: پرتودرمانی، سندروم شوگرن، مصرف داروهای آلرژی و داروهای ضداضطراب باعث خشکی دهان می‌شوند و احتمال پوسیدگی دندان را در این افراد افزایش می‌دهند. با مصرف فلوراید از پوسیدگی ناشی از اثر کمبود بزاق در افراد مبتلا به خشکی دهان جلوگیری خواهد شد.
- بیماری لثه: در بیماریهای لثه دندان و ریشه دندان بیشتر در معرض باکتری قرار می‌گیرند و احتمال پوسیدگی دندان افزایش پیدا می‌کند. مصرف فلوراید از حملات اسیدی ناشی از باکتری‌ها به دندان و پوسیدگی جلوگیری می‌کند.
- پوسیدگی‌های مکرر: افرادی که دارای سابقه پوسیدگی و حفره‌های مکرر هستند باید از فلوراید بیشتری استفاده کنند. به این منظور هر ساله به دندانپزک مراجعه کنید و بسته به نیاز خود فلوراید تراپی انجام دهید.
نتیجه‌گیری
فلوراید از مواد معدنی طبیعی برای محافظت دندان‌ها در برابر باکتری‌های مضر و پوسیدگی است. فلوراید در آب، مواد غذایی و محصولات بهداشتی مانند خمیر دندان و دهانشویه به مقادیر استاندارد وجود دارد که به افزایش استحکام و تقویت دندان‌ها کمک می‌کند. مصرف فلوراید در مقادیر مناسب فواید زیادی به دنبال دارد و باعث مقاوم‌سازی استخوان‌ها و دندان تقویت مینای دندان و جلوگیری از پوسیدگی دندان در کودکان و بزرگسالان می‌شود. با این حال مصرف بیش از حد فلوراید برای دندان ضرر دارد و باعث فلورزیس دندانی، پوکی استخوان و تاثیرات منفی بر سیستم عصبی و کاهش یادگیری کودکان می‌شود. اگر بیماری خاصی دارید یا داروی خاصی مصرف می‌کنید در رابطه با مصرف فلوراید با پزشک خود مشورت نمایید و متناسب با نیاز خود از فواید آن بهره‌مند شوید.