بهترین دارو برای استرس و افسردگی (راهنمای کامل انتخاب و مصرف دارو)
شناخت بهترین دارو برای استرس و افسردگی در دنیای پر تنش امروزه راهکاری موثر برای درمان است. عوامل متعددی در زندگی مدرن امروزه موجب افسردگی و اضطراب در مردم می‌گردد. شرایط دشوار اقتصادی، فشارهای شغلی و تحصیلی، چالش‌های روزمره تنها بخشی از بحران روانی افراد محسوب می‌شوند. افسردگی و استرس می‌تواند سلامت جسمی افراد و کیفیت زندگی آن‌ها را به شدت تحت تاثیر قرار دهد.
بر اساس آمارهای جهانی بیش از ۲۶۴ میلیون نفر در سراسر دنیا به افسردگی مبتلا هستند. همچنین تعداد قابل توجهی از مردم جهان درجات مختلفی از اضطراب و استرس را در زندگی خود تجربه می‌کنند. از این رو لازم است با راهکارهای درمان افسردگی و استرس که دارو درمانی جزو مهمی از آن است آشنا شویم.
در بین روش‌های مختلف درمان افسردگی استفاده از داروهای مناسب یکی از موثرترین روش‌های درمان محسوب می‌گردد. افسردگی و اضطراب به کمک داروهایی نظیر SSRI ها و SNRI ها و داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای قابل درمان هستند.
در صورت نیاز برخی از انواع داروهای ضد اضطراب نظیر نتزودیازپین‌ها و بوسپیرون نیز توسط پزشک تجویز می‌شود. اصلاح سبک زندگی و روان درمانی در کنار داروها بهترین نتایج درمان این اختلالات روانی را به همراه دارند. با مطالعه این مقاله اطلاعات بیشتری درباره انواع قرص ضد اضطراب و افسردگی کسب می‌کنید.
انواع داروهای ضد استرس و ضد افسردگی
بهترین دارو برای استرس و افسردگی باید توسط پزشک متخصص و بر اساس وضعیت بیمار تجویز شود. این داروها در چند گروه مختلف شامل داروهای ضد افسردگی و قرص‌های ضد اضطراب طبقه‌بندی می‌شوند. هر کدام از این دو طبقه نیز چندین زیر گروه مختلف از داروها را در بر می‌گیرند.
از سری داروهایی که در nhs مورد تایید است و پیشنهاد می شود دارو های زیر است:
- مهارکننده‌های بازجذب انتخابی سروتونین (SSRIs)
- مهارکننده‌های بازجذب سروتونین-نوراپی‌نفرین (SNRIs)
- داروهای ضدافسردگی نوراپی‌نفرین و سروتونین خاص (NASSAs)
- داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای (TCAs)
- آنتاگونیست‌ها و مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SARIs)
- مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOIs)
دسته‌بندی داروهای ضد افسردگی
داروهایی که برای درمان افسردگی تجویز می‌شوند در چند گروه اصلی جای می‌گیرند:
- مهار کننده‌های بازجذب سروتونین (SSRI) ها: این داروها با افزایش سطح سروتونین در مغز باعث کاهش علائم افسردگی می‌شوند. به همین دلیل جزو اولین داروهایی هستند که برای درمان افسردگی تجویز می‌شود. فلوکستین و سرترالین جزو این گروه از داروهای ضد افسردگی هستند.
- مهار کننده‌های بازجذب سروتونین-نوراپی‌نفرین (SNRI) ها: این گروه از داروها علاوه بر افزایش سطح سروتونین موجب بالا رفتن میزان نوراپی‌نفرین در مغز هم می‌شوند. به همین دلیل علاوه بر علائم افسردگی، دردهای مزمن و دردهای عصبی را نیز بهبود می‌دهند. دولوکستین و ونلافاکسین در این گروه از داروهای ضد افسردگی قرار دارند.
- ضد افسردگی‌های سه حلقه‌ای (TCA): این گروه از داروهای ضد افسردگی قدرمی‌ترین نوع این داروها هستند. امروزه به دلیل عوارض جانبی جدی که داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای دارند کمتر تجویز می‌شوند. تنها در مواردی که بیمار به داروهای متعارف افسردگی پاسخ مناسبی ندهد این گروه از داروها توصیه می‌شوند. آمی‌تریپتیلین‌ها از مهمترین قرص‌های ضد افسردگی این دسته هستند.
- مهار کننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOI): قرص‌هایی مانند فنلزین و بوپروپیون و میرتازاپین در این گروه از داروهای ضد افسردگی قرار دارند. این داروها نیاز به رعایت رژیم غذایی خاصی در زمان مصرف دارند. و بیشتر در شرایطی که سایر داروها موثر واقع نگردد تجویز می‌شوند.
داروهای ضد اضطراب
ضد اضطراب‌ها نیز به عنوان بهترین دارو برای استرس و افسردگی شناخته می‌شوند. قرص ضد اضطراب و افسردگی که در این گروه قرار دارد بنزودیازپین‌ها هستند. دیازپام و کلونازپام معروف‌ترین داروهای گروه بنزودیازپین‌ها می‌باشند. با وجود اثر آرام‌بخش به دلیل ایجاد وابستگی باید از این داروها به صورت کوتاه مدت و موقت استفاده کرد.
البته داروهای ضد اضطراب غیر بنزودیازپینی نظیر بوسپیرون نیز وجود دارند. برای درمان طولانی مدت بهتر است از این نوع داروهای ضد اضطراب استفاده شود. مسدود کننده‌های بتا نیز گروه دیگری از داروهای ضد اضطراب هستند که برای کنترل علائم فیزیکی اضطراب به کار می‌روند. علائمی مانند لرزش و تپش قلب به کمک این گروه از داروهای ضد اضطراب مدیریت می‌گردد. پروپرانولول از جمله مسدود کنده‌های بتا پر کاربرد به شمار می‌رود. نوع دارو و دوز و دوره مصرف آن باید به تشخیص پزشک و بر اساس وضعیت بیمار باشد.
| گروه دارویی | نمونه داروها | کاربرد اصلی | سرعت اثر | عوارض شایع | ویژگی‌های خاص |
| SSRI | فلوکستین- سرترالین | افسردگی و اضطراب | ۲ الی ۴ هفته | تهوع- بی‌خوابی- سردرد | کمترین میزان عارضه در مقایسه با دیگر داروها |
| SNRI | دولوکستین- ونلافاکسین | افسردگی و دردهای مزمن | ۲ الی ۴ هفته | تعریق- بالا رفتن فشار خون- | مناسب برای افسردگی‌های همراه با دردهای مزمن |
| TCA | آمی‌تریپتیلن | افسردگی‌های شدید | ۲ الی ۳ هفته | خشکی دهان و خواب آلودگی | عوارض جانبی بیشتر نسبت به دیگر داروها |
| بنزودیازپین‌ها | آلپرازولام- دیازپام- کلونازپام | اضطراب و حملات پانیک | ۳۰ تا ۶۰ دقیقه ( سریع الاثر) | وابستگی و خواب آلودگی | برای مصرف کوتاه مدت مناسب است. |
| مسدود کننده‌های بتا | پروپرانولول | اضطراب عملکردی | سریع الاثر ( تا ۱ ساعت) | سرگیجه و خستگی | کاهش لرزش بدن و کنترل تپش قلب |
نحوه عملکرد داروهای ضد اضطراب و افسردگی
نحوه عملکرد بهترین دارو برای استرس و افسردگی با تاثیر روی انتقال دهنده‌های عصبی و تنظیم هورمونها است. مدت زمان اثربخشی این داروها نیز به نحوه عملکرد قرص ضدافسردگی و ضد اضطراب وابسته است.
تاثیر داروهای ضد افسردگی بر انتقال دهنده‌های عصبی
این گروه از داروها عمدتا به تنظیم سطح انتقال دهنده‌های عصبی در مغز عمل می‌کنند. سروتونین، دوپامین و نوراپی‌نفرین از جمله این انتقال دهنده‌های عصبی به شمار می‌روند که نقش کلیدی در خلق و خو دارند. مهار کننده‌های بازجذب سروتونین از جذب دوباره این هورمون توسط سلول‌های عصبی جلوگیری به عمل می‌آورند. در نتیجه میزان این هورمونها در فضای بین سلولی بیشتر شده و احساس شادی و آرامش در فرد ایجاد می‌گردد. برخی از داروهای این گروه علاوه بر علائم افسردگی دردهای مزمن بیمار را نیز درمان می‌کنند.
نحوه کاهش اضطراب با داروهای آرام‌بخش
برای درمان اضطراب از داروهای مختلفی نظیر بنزودیازپین‌ها استفاده می‌کنند. این گروه از داروهای ضد اضطراب فعالیت گابا که نوعی انتقال دهنده عصبی مهار کننده است افزایش می‌دهند. در نتیجه تحریک‌پذیری در بیمار کاهش یافته و احساس آرامش بیشتری می‌کند.
چون این داروها با کاهش فعالیت سیستم عصبی مرکزی موجب آرامش می‌شوند ایجاد حس خواب آلودگی نیز می‌کنند. مزیت و نقطه قوت قرص‌های ضد اضطراب اثربخشی سریع آن‌ها می‌باشد. بعضی از داروهای ضد اضطراب ایجاد وابستگی می‌کنند و فقط برای مصرف در دوره‌های کوتاه مدت مناسب هستند. پزشکان برای درمان طولانی مدت اضطراب‌های مزمن اغلب از انواع قرص‌های ضد اضطراب که وابستگی ندارند کمک می‌گیرند.
مدت زمان تاثیرگذاری داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب
تاثیر درمانی این داروها معمولا بین ۲ تا ۴ هفته پس از شروع مصرف آن‌ها می‌باشد. به همین دلیل لازم است بیماران تا گذشت این بازه‌ی زمانی درمان صبور باشند. همچنین نباید مصرف داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب را بدون مشورت و توصیه پزشک قطع کرد.
برخی از داروهای ضداضطراب نظیر بنزودیازپین‌هاف دارای اثربخشی ۳۰ دقیقه‌ای هستند. پژوهش‌ها نشان می‌دهد افزایش سروتونین با مصرف ssri ها تا ۴۰ درصد باعث کاهش علائم افسردگی می‌شود. همچنین ssri به عنوان بهترین دارو برای استرس و افسردگی دوره اثربخشی ۶ هفته‌ای دارد. نکته مهم اینکه انتخاب قرص ضد اضطراب و افسردگی باید بر اساس فاکتورهای مختلفی مانند:
- نوع اختلال ( افسردگی خفیف یا شدید، اضطراب حاد یا مزمن)
- شدت علائم
- شرایط بیمار
باشد. به همین دلیل لازم است برای مصرف دارو به منظور بهبود افسردگی و اضطراب حتما با پزشک متخصص مشورت کنید.
عوارض جانبی داروهای ضد استرس و افسردگی
حتی بهترین قرص ضد اضطراب و افسردگی هم عوارض جانبی به همراه دارد. برخی از عارضه‌های جانبی این گروه از داروها رایج بوده و خطرات چندانی برای مصرف کننده ایجاد نمی‌کند.
عوارض جانبی رایج
هر نوع داروی ضد افسردگی و استرس عوارض مخصو به خود را دارند. با این همه برخی از عوارض جانبی در بیشتر این گروه از داروها مشاهده می‌شود. از جمله این عارضه‌های رایج می‌توان به:
- خواب آلودگی
- سرگیجه
- احساس خستگی مفرط
- تغییرات وزنی (کاهش یا افزایش شدید وزن)
- کاهش میل جنسی
- مشکلاتی در عملکرد جنسی
- مشکلات گوارشی ( اسهال، یبوست- تهوع)
اشاره کرد. بیشتر این عارضه‌های جانبی رایج در هفته اول مصرف قرص ضد افسردگی و استرس بروز می‌کنند. در صورت تشدید علائم فوق حتما پزشک معالج خود را در جریان بگذارید تا تغییری در داروها ایجاد کند.
عوارض جدی و خطرناک
عوارض جدی‌تری نیز ممکن است بر اثر مصرف حتی بهترین دارو برای استرس و افسردگی در فرد بروز کند. البته این عارضه‌های خطرناک در تعداد کمی از مصرف کنندگان داروهای افسردگی مشاهده می‌شود. مهمترین عارضه جدی برخی از این داروها خطر وابستگی به آن‌ها است.
بنزودیازپین‌ها نظیر دیازپام و آلپرازولام از جمله این داروها هستند. از دیگر عارضه‌های جدی این داروها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- احساس بی‌تفاوتی
- کندی ذهن
- اختلالات شناختی
- زوال عقل در سالمندان
توصیه می‌شود در صورت مشاهده هر کدام از عوارض غیر معمول داروهای ضد استرس به پزشک مراجعه کنید. نکته مهم بعدی اینکه بسیاری از عوارض و مشکلات مصرف این داروها با قطع ناگهانی ایجاد می‌شوند. بنابراین علاوه بر اینکه آغاز به مصرف این داروها باید با تجویز پزشک باشد قطع مصرف نیز باید زیر نظر پزشک انجام شود.
جایگزین‌های طبیعی و روش‌های مکمل برای کاهش استرس و افسردگی
روش‌های طبیعی به عنوان درمانی مکمل و گاهی جایگزین قرص‌های ضد استرس و افسردگی شناخته می‌شوند.
مکمل‌های گیاهی موثر
استفاده از مکمل‌های گیاهی به یکی از محبوب‌ترین روش‌های مکمل درمان افسردگی در سال‌های اخیر تبدیل شده است. در دسترس بودن گیاهان دارویی و کم عارضه بودن آن‌ها نسبت به داروهای شیمیایی دلیل این محبوبیت است. گیاهان دارویی موثر در درمان افسردگی و استرس عبارتند از:
- زعفران: این گیاه موجب افزایش سروتونین در مغز شده و برای درمان افسردگی‌های خفیف موثر است.
- گل راعی: اثرات ضد استرس و افسردگی این گیاه دارویی نیز در آنالیزهای پزشکی مختلفی به تایید رسیده است.
- ریشه والرین: بهبود کیفیت خواب و کاهش اضطراب از اثرات این گیاه دارویی می‌باشد.
تغییر سبک زندگی
با تغییر و اصلاح سبک زندگی امکان کاهش استرس بدون مصرف دارو وجود دارد. فعالیت‌های ورزشی منظم به ویژه تمرینات هوازی به افزایش سطح هورمون اندورفین در بدن کمکمی‌کندو این هورمون به هورمون شادی آور نیز شناخته می‌شود و علائم افسردگی را کاهش می‌دهد.
برای افسردگی‌های شدید ورزش در کنار بهترین دارو برای استرس و افسردگی نتایج شگفت انگیزی به همراه دارد. توجه به تغذیه سالم و مصرف میوه و سبزیجات، اسیدهای چرب و کاهش مصرف قند ساده نیز حائز اهمیت است.
روان درمانی و تکنیک‌های مدیریت استرس
درمان‌های شناختی- رفتاری یکی از بهترین روش‌های غیر دارویی برای بهبود استرس و افسردگی می‌باشند. در این شیون روان درمانی به فرد آموزش داده می‌شود که چطور با الگوهای ذهنی منفی خود مواجه شود. به این ترتیب بیمار می‌تواند افکار منفی و آزاردهنده را به خوبی شناسایی و اصلاح کند. تکنیک‌های مدیریت استرس نظیر:
- تنفس عمیق
- ریلکسیشن عضلانی
- نوشتن احساسات
نیز به کنترل اضطراب و بهبود افسردگی کمک می‌کنند. در اغلب موارد ترکیبی از روش‌های درمان طبیعی افسردگی با هم بهترین نتایج را به همراه دارد.
پاسخ به سوالات رایج درباره داروهای ضد استرس و افسردگی
۱- بهترین دارو برای استرس و افسردگی چیست؟
معمولا مهار کننده‌های بازجذب سروتونین نظیر سرترالین و فلوکستین به عنوان اولین و بهترین داروهای درمان افسردگی شناخته می‌شوند. با این همه نوع دارو باید بر اساس وضعیت بیمار و سابقه پزشکی وی توسط پزشک متخصص انتخاب و تجویز گردد.
۲- آیا قرص‌های ضد افسردگی اعتیاد آور هستند؟
همه داروهای ضد افسردگی ایجاد وابستگی نمی‌کنند. اما قطع ناگهانی آن‌ها می‌تواند علائم ترک نظیر تحریک‌پذیری و بی‌خوابی به همراه داشته باشد.
۳- چقدر طول می‌کشد تا داروهای ضد افسردگی اثر کنند؟
اثر اغلب داروهای ضد افسردگی و استرس بین ۲ تا ۴ هفته بعد از مصرف ظاهر می‌شود.
۴- آیا مصرف طولانی مدت این داروها خطرناک است؟
اگر نوع دارو و دوره مصرف با نظر پزشک تعیین شده باشد عموما بی‌خطر می‌باشد. با این حال احتمال بروز برخی از عوارض جانبی کم خطر نظیر اسهال یا کاهش وزن وجود دارد.
۵- تفاوت بین داروهای گیاهی و شیمیایی در درمان افسردگی چیست؟
داروهای گیاهی نسبت به بهترین دارو برای استرس و افسردگی عوارض کمتری دارند. اما اثربخشی داروهای شیمیایی بیشتر و سریع‌تر از داروهای گیاهی ضد اضطراب است.
جمع‌بندی و توصیه‌های نهایی
بهترین قرص برای درمان افسردگی باید با توجه به وضعیت بیمار انتخاب شود. به همین دلیل مشورت و تجویز پزشک در خصوص انتخاب داروهای ضدافسردگی و استرس اهمیت بالایی دارد. در کنار داروهای شیمیایی از روش‌های درمان طبیعی نظیر داروهای گیاهی نیز می‌توان برای بهبود افسردگی کمک گرفت. در موارد شدید و مزمن استرس و افسردگی باید با روان درمانگر و روانپزشک مشورت شود. از طریق سایت طبیبی نو می‌توانید با بهترین پزشکان و روانشناسان کشور در ارتباط باشید.