درصد موفقیت پیوند مغز استخوان
پیوند مغز استخوان یک روش درمانی برای برخی از بیماری‌ها است. در این فرآیند مغز استخوان سالم را جایگزین مغز استخوان آسیب دیده بیمار می‌کنند. این پیوند می‌تواند از بخش‌های سالم مغز استخوان خود بیمار یا فرد دیگری دریافت گردد.
بیماران تالاسمی و افرادی که دچار سرطان مغز استخوان هستند با این روش بهبود می‌یابند. اما این سوال مهم مطرح است که درصد موفقیت پیوند مغز استخوان چقدر است؟
بیمارانی که نیاز به پیوند مغز استخوان دارند و خانواده‌های آن‌ها به دنبال پاسخی روشن و مشخص هستند. اما آیا می‌توان عدد و آمار مشخصی را برای تعیین میزان موفقیت پیوند مغز استخوان در افراد مختلف بیان کرد. موفقیت پیوند مغز استخوان به فاکتورهای مختلفی مانند سن و وضعیت جسمی بیمار بستگی دارد.
آمارها نشان می‌دهند که بین ۵۰ تا ۸۵ درصد از پیوندهای مغز استخوان بسته به شرایط بیمار موفقیت آمیز هستند. این اطلاعات به افراد کمک می‌کند برای انتخاب بهترین روش درمان تصمیم گیری کنند. مشاوره با متخصص مغز و اعصاب کرج در این زمینه نیز برای انجام موفقیت آمیز پیوند مغز استخوان نقش مهمی دارد.
چقدر می‌توان پس از پیوند مغز استخوان زندگی کرد؟
قابل‌درک است که پیوند برای بیمارانی که دچار بیماری‌های غیرسرطانی (غیر بدخیم) هستند، نرخ موفقیت بسیار بالاتری دارد؛ به‌طوری که میزان بقا با اهداکننده خواهر یا برادر هماهنگ بین ۷۰٪ تا ۹۰٪ است و با اهداکننده نامرتبط بین ۳۶٪ تا ۶۵٪ گزارش شده است.منبع:medicinenet
عوامل تعیین کننده درصد موفقیت پیوند مغز استخوان
برای اینکه درصد موفقیت برای بیمارانی که نیاز به پیوند مغز استخوان دارند مشخص شود چندین فاکتور دخیل است. متخصص مغز و اعصاب با در نظر گرفتن همه این عوامل برای انجام یا عدم انجام پیوند مغز استخوان نظر می‌دهند.
نوع پیوند و تاثیر آن بر موفقیت
سیکی از مهم‌ترین فاکتورهایی که روی موفقیت پیوند مغز استخوان اثرگذار است نوع پیوند می‌باشد. دو نوع پیوند مغز استخوان وجود دارد که عبارتند از:
- پیوند اتولوگ: در این نوع پیوند، مغز استخوان سالم از خود شخص گرفته می‌شود. از آنجایی که تطابق ژنتیکی در این پیوند بیشتر است احتمال موفقیت آن بالاتر است. البته پیوند اتولوگ با خطرات و مشکلاتی نیز همراه است. از مهم‌ترین این مخاطرات احتمال وجود تعدادی از سلول‌های سرطانی بین سلول‌های بنیادین جمع شده است. البته در روش‌های مدرن و پیشرفته سلول‌های جمع شه را دوباره پاکسازی می‌کنند تا سلول سرطانی در آن وجود نداشته باشد.
- پیوند آلوژنیک: در این روش فرد دیگری به عنوان اهدا کننده سلول‌های بنیادین و مغز استخوان حضور دارد. درصد موفقیت پیوند مغز استخوان در این شیوه به دلیل احتمال رد شدن پیوند کمتر است.
نقش تطابق ژنتیکی و سیستم ایمنی
برای موفقیت پیوند لازم است تطابق ژنتیکی بین دهنده مغز استخوان و گیرنده آن وجود داشته باشد. اگر دهنده مغز استخوان نزدیکی ژنتیکی با گیرنده داشته باشد شانس موفقیت پیوند بیشتر می‌شود.
به همین دلیل بهترین افراد برای اهدا پیوند خواهر و برادر بیمار هستند. خطر GVHD در شرایطی که دهنده پیوند نامرتبط و غیرفامیلی باشد بالا است. همین امر درصد موفقیت پیوند را به طور محسوسی کاهش می‌دهد.
وضعیت سلامتی بیمار قبل از پیوند
برای پذیرش بهتر پیوند مغز استخوان لازم است بدن بیمار از سلامت کافی برخوردار باشد. از جمله فاکتورهای بدنی مهم سلامت کامل قلب، کبد و کلیه‌های دریافت کننده پیوند است.
ابتلا به عفونت‌های مختلف به دلیل تضعیف سیستم ایمنی، ریسک عدم موفقیت پیوند را افزایش می‌دهد. بیماری‌های مزمن نیز از دیگر عوامل تضعیف نتیجه پیوند مغز استخوان می‌باشند. بنابراین هر چه بیمار از وضعیت بدنی سالم‌تری برخوردار باشد احتمال موفقیت پیوند مغز استخوان بالاتر می‌روند.
آمار و داده‌های به روز درباره موفقیت پیوند مغز استخوان
برای اینکه درک بهتری از درصد موفقیت پیوند مغز استخوان داشته باشیم از آمارهای مختلف کمک گرفته‌ایم. در این ارقام و اعداد می‌توانیم بر اساس فاکتورهای مختلفی مانند نوع بیماری درصد موفقیت پیوند را تخمین بزنیم.
درصد موفقیت در گروه‌های سنی مختلف
یکی از فاکتورهای مهم در موفقیت پیوند مغز استخوان، سن بیمار است. معمولا پیوند روی بیمارانی که کمتر از ۴۰ سال دارند نتایج موفق‌تری به همراه دارد. افزایش سن با مشکلاتی همچون عوارض بیشتر پیوند و کاهش تحمل بدن همراه است.
به همین دلیل پیوند مغز استخوان در کودکان نتایج بسیار موفق‌تر و موثرتری ایجاد می‌کند. دلایل موفقیت بالاتر پیوند در کودکان شامل موارد زیر است:
- انعطاف پذیری و سازگاری بهتر بدن کودکان
- کمتر بودن ریسک ابتلا به عوارض مزمن ناشی از پیوند
- سلامت بدنی بیشتر در کودکان نسبت به بزرگسالان
موفقیت پیوند در کودکانی با مشکل لوسمی حاد در حدود ۷۰ الی ۸۰ درصد و با مشکل تالاسمی ماژور ۸۵ تا ۹۰ درصد است. به شرط آنکه پیش از بروز عوارض جدی بیماری نسبت به پیوند مغز استخوان اقدام گردد.
درصد موفقیت بر اساس نوع بیماری
نوع بیماری نیز تا حدی زیادی تعیین کننده درصد موفقیت پیوند است. اگر پیوند مغز استخوان با هدف بهبود لوسمی حاد انجام شود در مراحل اولیه نتایج خوبی به دست می‌آید. درصد موفقیت پیوند مغز استخوان در بیماری‌های مختلف عبارتند از:
- لوسمی در فاز اول ۷۰ تا ۸۰ درصد و در فاز دوم ۳۰ تا ۵۰ درصد
- تالاسمی ماژور در مراحل اولیه تا ۹۰ درصد و در مراحل پیشرفته بیماری ۵۰ تا ۷۰ درصد
- کم خونی آپلاستیک در صورتی سازگاری ژنتیکی تا ۹۵ درصد و در صورت غیر خویشاوند بود اهدا کننده ۶۰ الی ۷۵ درصد
- نقص سیستم ایمنی در مراحل اولیه ۷۵ تا ۹۰ درصد و در مراحل پیشرفته ۵۰ تا ۷۰ درصد
مقایسه موفقیت پیوند در ایران و سایر کشورها
مراکز پیوند مغز استخوان در ایران به عنوان بهترین مراکز خاورمیانه شناخته می‌شوند. درصد موفقیت این پیوند در کشور ما در حدود ۶۰ الی ۸۰ درصد است که نشان دهنده موفقیت بالا است. این آمار در کشورهای پیشرفته جهان نظیر آمریکا و آلمان و ژاپن در حدود ۷۰ الی ۹۰ درصد می‌باشد.
چالش‌ها و مشکلات بیماران پس از پیوند مغز استخوان
پیوند مغز استخوان با چالش‌ها و مشکلات متعددی همراه است که روی درصد موفقیت آن اثر می‌گذارد. برخی این چالش‌ها در کوتاه مدت و برخی دیگر در بلند مدت بیمار را درگیر می‌کنند.
خطر رد شدن پیوند و بیماری پیوند علیه میزبان (GVHD)
بی‌شک مهم‌ترین و اصلی‌ترین چالش پیش رو در پیوند مغز استخوان خطر پیوند علیه میزبان است. به این معنا که سلول‌های جدید پیوند به بدن میزبان خود حمله کرده و عوارض متعددی را به جا می‌گذارند. رد پیوند در این وضعیت محتمل بوده و نتایج را به شدت تضعیف می‌کند.
تب، التهاب کبد و اسهال و راش پوستی برخی از این عارضه‌های بعد از پیوند هستند. البته روش‌های پیشگیری از خطر GVHD نیز وجود دارند که با مصرف برخی از داروهای سرکوب کننده ایمنی است. با این همه تضعیف و مشکلات سیستم ایمنی نیز برای بیمار به وجود می‌آید.
عوارض کوتاه مدت و بلند مدت پیوند
از دیگر عوارض پیوند که درصد موفقیت پیوند مغز استخوان را کاهش می‌دهد خطر عفونت است. سیستم ایمنی بعد از دریافت پیوند تضعیف شده و ریسک ابتلا به عفونت‌های باکتریایی، قارچی و ویروسی بسیار افزایش می‌یابد.
در نتیجه بیمار باید مراقبت‌های زیای برای پیشگیری از این مشکلات داشته باشد. بازگشت بیماری اصلی نیز از دیگر چالش‌های بلند مدت پیوند مغز استخوان محسوب می‌شود. بررسی‌های دوره‌ای و آغاز درمان ثانویه کمک زیادی به بهبود شرایط بیمار می‌کند. سایر عوارض پیوند عبارتند از:
- خستگی و ضعف طولانی مدت به دلیل ضعف سیستم ایمنی و تاثیر داروها می‌تواند تا سال‌ها باقی بماند.
- اختلال در ارگان‌های مختلف بدن از جمله قلب و کبد و ریه نیز از دیگر مشکلات احتمالی پیش رو است.
- مشکلات گوارشی اعم از بی‌اشتهایی و کاهش زن نیز برای فرد بعد از پیوند ایجاد می‌شود.
- عوارض روحی و روانی و اختلالات خواب هم از چالش‌هایی است که افراد بعد از پیوند به آن مبتلا می‌شوند.
توصیه‌های عملی برای بهبود درصد موفقیت پیوند
برای افزایش درصد موفقیت پیوند مغز استخوان راه‌کارهایی عملی وجود دارد که قبل و بعد از پیوند باید انجام شوند.
اقدامات قبل از پیوند برای افزایش شانس موفقیت
اقداماتی که باید قبل از پیوند مغز استخوان انجام گیرد عبارتند از:
- توجه به تغذیه قبل پیوند
- انجام ورزش‌های سبک و مناسب با توصیه متخصص مغز و اعصاب خوب در تهران
- دریافت مشاوره‌های روانشناسی با متخصصین برای کاهش اضطراب و آمادگی برای پیوند
با رعایت این موارد شانس موفقیت پیوند مغز استخوان بالا می‌رود.
مراقبت‌های پس از پیوند برای افزایش طول عمر بیمار
بعد از پیوند باید مراقبت‌های مناسبی صورت گیرد تا درمان موفقیت آمیز باشد. از جمله این اقدامات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پیگیری‌های منظم پزشکی: چکاپ‌های مختلفی برای بررسی پس زدگی یا وضعیت جسمی بیمار تجویز می‌شود. ای بررسی‌ها عملکرد ارگان‌های مختل بدن بعد از پیوند مغز استخوان را ارزیابی می‌کنند.
- تغذیه مناسب: داشتن رژیم غذایی متعادل و نیازهای بدن را برطرف کند بعد از پیوند مغز استخوان لازم است. تویه می‌شود بیماران بعد از پیوند از خوردن مواد غذایی خام و نپخته پرهیز کنند. مصرف مایعات کافی نیز در دفع سموم و پیشگیری از یبوست موثر است.
- رعایت بهداشت فردی: خطر ابتلا به عفونت از چالش‌های مهم بعد از پیوند است. بنابراین لازم است گیرنده پیوند همه موازین بهداشتی را به دقت رعایت کند.
اهمیت حمایت روحی و روانی بیماران پیوندی
بخش مهمی از مراقبت‌های بعد از پیوند مربوط به حمایت روانی بیماران می‌شود. اضطراب و افسردگی می‌تواند درصد موفقیت پیوند مغز استخوان را کاهش دهد.
حضور در انجمن بیماران پیوندی و حمایت روحی بیماران توسط خانواده از درجه اهمیت بالایی برخوردار است. در ایران چندین نهاد و انجمن برای حمایت از بیماران پیوند مغز استخوان وجود دارد. از جمله این انجمن‌ها می‌توان به:
- انجمن خیریه حمایت از بیماران مبتلا به سرطان ( محک)
- انجمن اهدای سلول‌های بنیادین خون‌ساز
- انجمن حمایت از بیماران مبتلا به سرطان تسکین
اشاره نمود.
نتیجه‌گیری
درصد موفقیت پیوند مغز استخوان با توجه به پیشرفت‌های پزشکی در سال‌های اخیر افزایش یافته است. با این همه فاکتورهای مختلفی مانند نوع بیماری نوع پیوند و سن و وضعیت سلامت فرد روی موفقیت آمیز بودن آن اثرگذار هستند.
از دیگر فاکتورهای مهم در موفقیت پیوند دسترسی به درمان‌های مورد نیاز و مشاوره با پزشکان مجرب است. برای پرسش و پاسخ آنلاین با بهترین دکترهای کشور می‌توانید از طریق سایت طبیبی نو اقدام کنید. این وبسایت امکان دریافت وقت مشاوره به صورت اینترنتی را نیز فراهم کرده است.