بچه دار شدن در بیماران دوقطبی چه عوارضی برای بچه و بیمار دارد؟
از اختلال دوقطبی به عنوان یک بیماری روانی پیچیده با نوسانات شدید خلقی یاد می‌شود. این بیماری جنبه‌های مختلفی از زندگی شخص از سلامت فردی گرفته تا عملکرد اجتماعی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بچه دار شدن بیماران دوقطبی یکی دیگر از چالش‌هایی است که این بیماران با آن مواجه می‌شوند. چرا که این اختلال روانی زمینه ژنتیکی داشته و می‌تواند سلامت جنین را تحت تاثیر قرار دهد. نرخ ابتلا به این بیماری بر اساس آمارهای سازمان بهداشت جهان در حدود ۱ تا ۲ درصد تخمین زده می‌شود.
زنانی که به این بیماری روانی مبتلا هستند بیشتر از سایر مادران در دوران بارداری دچار نوسانات خلقی می‌شوند. زیرا شدت تغییرات هورمونی و فشارهای روانی بر این گروه از مادران باردار مضاعف است.
بارداری زنانی که به افسردگی شیدایی مبتلا هستند نیازمند برنامه‌های مراقبتی دقیق و همه جانبه‌ای می‌باشد. تشخیص به موقع علائم و نظارت روانپزشک و مشاور در دوران بارداری از خطرات جدی برای مادر و جنین جلوگیری می‌کند.
با افزایش آگاهی از چالش‌های بارداری در اختلال دوقطبی می‌توان از این دوره حساس به سلامت عبور کرد. کنترل منظم روانی و بهره‌مندی از روش‌های درمانی مورد نیاز برای حفظ سلامت روان در بارداری مادران دوقطبی ضروری است.
تاریخچه خانوادگی اختلال دوقطبی
اختلال دوقطبی به طور کلی به عنوان یکی از قابل وراثت‌ترین اختلالات روانی در نظر گرفته می‌شود، بر اساس بررسی سوابق تاریخچه خانوادگی. تحقیقات نشان می‌دهند که:
یک کودک از یک والد مبتلا به اختلال دوقطبی و یک والد غیر مبتلا، ۱۵٪ تا ۳۰٪ شانس ابتلا به اختلال دوقطبی دارد.
اگر هر دو والد مبتلا به اختلال دوقطبی باشند، شانس ابتلای کودک آن‌ها به اختلال دوقطبی بین ۵۰٪ تا ۷۵٪ است.
اگر قبلاً یک کودک مبتلا به اختلال دوقطبی دارید، احتمال اینکه کودک دیگری نیز به این اختلال مبتلا شود، بین ۱۵٪ تا ۲۵٪ است.
اگر یکی از دوقلوهای همسان به اختلال دوقطبی مبتلا باشد، احتمال اینکه دوقلوی دیگر نیز مبتلا شود، حدود ۸۵٪ است. مطالعات نشان می‌دهند که شانس ابتلا به اختلال دوقطبی در دوقلوهای همسان بین ۳۸٪ تا ۴۳٪ و در دوقلوهای غیر همسان بین ۴.۵٪ تا ۵.۶٪ است.
منبع:verywellmind
چالش‌ها و مشکلات اصلی برای مادران مبتلا به دوقطبی در دوران بارداری
بچه دار شدن بیماران دوقطبی فرآیند حساس و پیچیده با چالش‌های روانی و جسمی متعدد می‌باشد. هرگونه بی‌توجهی به وضعیت مادران مبتلا به اختلال دوقطبی می‌تواند سلامت مادر و جنین را به خطر بیندازد. در بارداری بیماران دوقطبی باید افسردگی و نوسانات خلقی به نحوی تثبیت گردد. پزشکان برای این منظور اغلب از داروهای ضدافسردگی و تثبیت کننده خلق استفاده می‌کنند. اما این گروه از داروها که برای بیماران روانی دوقطبی تجویز می‌شود، روی جنین تاثیرات به جا می‌گذارد.
البته پزشکان اغلب داروهایی که برای جنین ایمن‌تر هستند در دوران بارداری تجویز می‌کنند. یا این همه نمی‌توان از مخاطراتی که مصرف داروهای ضدافسردگی به همراه دارد چشم‌پوشی نمود. از سوی دیگر قطع ناگهانی دارو نیز موجب تشدید علائم افسردگی و بروز حملات شیدایی می‌گرد. از این رو پزشکان باید تنظیم دارویی دقیقی برای حفظ سلامت جنین و کنترل علائم بیماری مادر داشته باشند. علاوه بر عوارض داروها، تغییرات خلقی در بارداری برای مادران دوقطبی یک مشکل اساسی و مهم تلقی می‌شود.
چرا که افزایش سطح هورمون‌های بارداری در زنان باردار دوقطبی بسیار شدیدتر است. مطالعات نشان داده‌اند احتمال اضطراب شدید و بازگشت اختلال دوقطبی در دوران بارداری تا ۷۰ درصد افزایش می‌یاد. مخاطرات و چالش‌های بارداری مادران دوقطبی به موارد گفته شده محدود نمی‌باشد. بلکه مشکلات دیگری نظیر:
- زایمان زودرس
- کم وزنی نوزاد
- عوارض بارداری نظیر پره اکلامپسی
نیز برای مادران دوقطبی محتمل است.
راهکارهای مدیریت اختلال دوقطبی در دوران بارداری
بچه دار شدن بیماران دوقطبی نیاز به رویکردهایی چند جانبه برای مدیریت این اختلال روانی دارد. مدیریت اختلال دوقطبی از طریق تعدیل داروها، نظارت دقیق پزشکی و روان درمانی امکان‌پذیر می‌باشد. به همین دلیل باید در گام نخست مشاوره‌های پیش از بارداری را برای مادران دوقطبی برنامه‌ریزی نمود. در این مرحله وضعیت روانی مادر به دقت ارزیابی شده و طرحی مناسب برای طی کردن دوران بارداری ارائه می‌شود.
یکی دیگر از اقدامات بسیار مهم انتخاب داروهای جایگزین برای دوقطبی در دوران بارداری است. داروهایی باید توسط پزشک متخصص انتخاب شوند که مخاطرات کمتری برای جنین به همراه داشته باشد. از جمله داروهایی که باید تحت نظارت پزشک تغییر پیدا کنند لیتیوم و والپروات می‌باشند.
روان درمانی در دوران بارداری نیز از روش‌های موثر و کارآمد برای مدیریت چالش‌های پیش رو است. درمان‌های شناختی-رفتاری (CBT) و درمان بین فردی (IPT) از بهترین متدهای روانشناسی برای مدیریت احساسات و پیشگیری از استرس هستند.
در نتیجه از عود کردن علائم بیماری دوقطبی در مادران باردار جلوگیری می‌گردد. توجه داشته باشید که حضور منظم در جلسات روان درمانی برای پیشگیری از بروز اپیزودهای شیدایی و افسردگی ضروری است. در موارد خاص نیز می‌توان از شوک درمانی (ECT) به عنوان یک راهکار ایمن برای درمان اختلال دوقطبی کمک گرفت.
آخرین حلقه‌ی مدیریت مشکلات بارداری مادران دوقطبی تعامل نزدیک پزشک زنان با روانپزشک است. در واقع تیم درمان مادر دوقطبی در دوران بارداری باید کاملا همسو با هم عمل کنند تا درمان‌ها اثربخش باشند.
| راهکار درمانی | توضیحات | مزایا |
| تنظیم داروها | تعدیل و تغییر داروهای تثبیت کننده خلق با تجویز پزشک | کاهش خطر برای جنین و مدیریت علائم دوقطبی در مادر |
| روان درمانی | کنترل احساسات از طریق گفت و گو با مشاور | بدون عارضه برای جنین- کنترل افکار منفی و کاهش استرس |
| مشاوره پیش از بارداری | بررسی وضعیت روانی مادر و تنظیم برنامه درمانی | پیشگیری از تشدید علائم بیماری دوقطبی |
| شوک درمانی | استفاده از الکتروشوک برای موارد مقاوم با درمان | در شرایط بحرانی بسیار موثر- ایمن در دوران بارداری |
| حمایت عاطفی خانواده | حمایت عاطفی همسر و خانواده در کاهش استرس مادر | افزایش حس امنیت و ایجاد ثبات روانی |
تاثیر اختلال دوقطبی بر فرزند در صورت باردار مادر مبتلا
بچه دار شدن بیماران دوقطبی می‌تواند روی فرزند آن‌ها نیز تاثیراتی داشته باشد. زیرا این اختلال روانی روی سلامت جسم و روان مادر اثر مستقیمی دارد. از این رو به صورت بالقوه روی سلامت جنین نیز اثر گذار خواهد بود. تاثیر اختلال دوقطبی بر فرزند از دو جنبه ژنتیکی و محیطی قابل بررسی است.
تاثیر ژنتیکی اختلال دو قطبی بر فرزند
پژوهش‌ها نشان داده‌اند خطر ابتلای فرزند به اختلالات روانی وقتی یکی از والدین دوقطبی باشد بالاتر است. بر اساس تحقیقات موسسه سلامت روان آمریکا ریسک ابتلای فرزندان به دوقطبی وقتی یکی از والدین مبتلا باشد ۱۵ تا ۳۰ درصد بیشتر است.
این عدد در صورت ابتلای هر دو والد به بیماری دوقطبی تا ۷۰ درصد افزایش پیدا می‌کند. بنابراین نی‌توان از ژنتیک به عنوان یک عامل خطر مهم در ابتلای فرزندان به بیماری دوقطبی نام برد.
تاثیر عوامل محیطی در اختلال دوقطبی فرزندان
علاوه بر عامل ژنتیک عوامل محیطی نظیر ناپایداری مادر دوقطبی در دوران بارداری نیز می‌تواند به فرزند آسیب وارد کند. افسردگی شدید، شیدایی، بی‌خوابی و استرس مزمن مادر در دوران بارداری موجب اختلال در رشد عصبی جنین می‌شود. مصرف برخی از داروها بدون تجویز و نظارت پزشک در اینم دوران ریسک‌های متعددی برای جنین به همراه دارد.
برای بارداری ایمن مادران دوقطبی لازم است تحت نظارت تیمی متشکل از روانپزشک و متخصص زنان قرار گیرند. آگاهی از وضعیت مادران باردار دوقطبی، پیگیری روند درمان و اصلاح سبک زندگی از مهم‌ترین رویکردهای داشتن فرزندی سالم است.
نقش مشاوره پیش از بارداری در مدیریت اختلال دوقطبی
در پروسه بچه دار شدن بیماران دوقطبی مشاوره‌های پیش از بارداری اهمیت زیادی دارد. در این مرحله برای مدیریت علائم بیماری و کاهش خطراتی که جنین با آن‌ها مواجه است برنامه‌ریزی دقیقی صورت می‌گیرد. در جلساتی که با روانپزشک برگزار می‌گردد ارزیابی کاملی از وضعیت روان بیمار صورت می‌گیرد.
سپس درباره نوع و دوز داروهایی که بیمار برای تثبیت خلقی مصرف می‌کند تصمیم‌گیری می‌شود. توجه داشته باشید که مصرف برخی از داروهای ضدافسردگی باید قبل از لقاح متوقف شود. مشاوره با روانشناس در این مرحله نیز اثرات مثبت زیادی همچون:
- آموزش مکانیزم مقابله با استرس
- تنظیم خواب
- تقویت روابط خانوادگی
- کنترل رژیم غذایی
به همراه دارد. پژوهش‌ها نشان می‌دهد بیماری دوقطبی در مادران که قبل از بارداری تحت مشاوره تخصصی قرار می‌گیرند تا ۴۰ درصد کمتر عود می‌کند. اهمیت این جلسات برای مادرانی که سابقه بستری به علت دوقطبی و اپیزودهای شدید را دارند دو چندان می‌باشد.
برای کسب اطلاعات دقیق‌تر در این باره به بخش مشاوره پیش از بارداری سایت طبیبی نو سر بزنید.
پشتیبانی اجتماعی و حمایت‌های روانی در دوران بارداری برای بیماران دوقطبی
حمایت روانی و پشتیبانی اجتماعی در بارداری یکی از جنبه‌های مهم در بچه دار شدن بیماران دوقطبی با کمترین چالش است. همسر و خانواده مادر باردار نقش مهمی در کاهش استرس‌های روزانه و برقراری ثبات روانی او دارند. حمایت روانی در اختلال دوقطبی از مادران باردار به شکل‌های مختلفی از جمله:
- تعامل خانوادگی
- پشتیبانی همسر
- مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی
- دریافت کمک از مشاور های روانشناسی مجرب
- حضور روانپزشک و درمانگر در کنار مادر باردار
ضروری می‌باشد. با این رویکرد بیماران دوقطبی می‌توانند با کمترین نوسانات خلقی و علائم بیماری دوران بارداری خود را سپری کنند.
آینده‌نگری و پیش‌بینی مشکلات احتمالی در بارداری بعدی بیماران دوقطبی
بارداری‌های آینده بیماران دوقطبی می‌تواند با چالش‌های و پیچیدگی‌های بیشتری همراه باشد. در نتیجه نیاز به تنظیم مجدد داروهای مصرفی مادر برای پیشگیری از آسیب جنین است. افزایش خودآگاهی بیمار درباره ریسک‌های پیش رو و نشانه‌های هشداردهنده، در مدیریت بحران بارداری مادران دوقطبی اهمیت دارد.
به خصوص اگر بارداری قبلی به عود دوقطبی و شیدایی در مادر منجر شده باشد لزوم ارزیابی ریسک دو چندان می‌شود. تنظیم خواب، کاهش استرس و حفظ تعاملات خانوادگی-اجتماعی از مهم‌ترین اقدامات مورد نیاز در بارداری بعدی مادران دوقطبی است.
نتیجه‌گیری و پیشنهادات نهایی
بچه دار شدن بیماران دوقطبی با وجود پیچیدگی‌های پیش رو همچنان عملی و امکان‌پذیر است. تاثیر داروها روی جنین، تشدید علائم بیماری و یدایی مادر در این دوران از مهم‌ترین چالش‌ها محسوب می‌شود. با این همه با برنامه‌ریزی دقیق و اتخاذ رویکردی چند جانبه بارداری ایمن در بیماران دوقطبی متصور است.
شرکت در جلسات مشاوره قبل و در دوران بارداری و هماهنگی روانپزشک و متخصص زنان از جمله این رویکردها می‌باشند. حمایت خانواده و همسر نیز نقش تعیین کننده در مدیریت اختلال دوقطبی در بارداری ایفا می‌کند. برای ارتباط با بهترین روانپزشکان کشور با تخصص درمان اختلال دوقطبی از طریق سایت طبیبی نو اقدام کنید.