ارتباط درد لگن در بارداری و جنسیت جنین (علمی یا عامیانه؟)
یکی از رایج‌ترین مشکلات خانم‌های حامله، درد لگن در بارداری است که در تمامی دوره بارداری، خصوصا سه ماهه سوم، مادران را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. در بسیاری از افکار به شکل غلط درد لگن در بارداری و جنسیت جنین با یکدیگر مرتبط دانسته می‌شوند. باورهای نادرست در بارداری بر این مسئله تاکید دارند که درد ناحیه لگنی یا هر نوع درد استخوان در بارداری می‌تواند به نوعی پیش‌بینی‌کننده جنسیت بچه باشد. در این مطلب قصد داریم غلط بودن این باورهای قدیمی در مورد علائم بارداری و دردهای مفصلی را اثبات کنیم و به بررسی مشکلات لگنی در بارداری بپردازیم.
علل درد لگن در دوران بارداری: هورمونی یا فیزیکی؟
وبسایت معتبر rcog در مورد حاملگی و مشکلات ارتوپدی می‌گوید:
“کمربند لگنی حلقه‌ای از استخوان‌ها در اطراف بدن شما در پایه ستون فقرات است. PGP دردی در جلو و/یا پشت لگن است که می‌تواند نواحی دیگر مانند باسن یا ران را نیز تحت تاثیر قرار دهد. همچنین می‌تواند مفاصل ساکروایلیاک در پشت و/یا مفصل سمفیز پوبیس در جلو را تحت تاثیر قرار دهد.”
از مهم‌ترین علل تغییرات فیزیکی در بارداری، آمادگی بدن زن برای زایمان است. بنابراین به ندرت می‌توان درد در نیمه دوم بارداری را نشان‌دهنده آسیب‌های لگنی دانست.
| عامل | نوع (هورمونی/فیزیکی/پزشکی) | توضیح کوتاه | شدت اثر بر درد لگن |
|---|---|---|---|
| افزایش ریلکسین | هورمونی | شل شدن رباط‌ها و آمادگی لگن برای زایمان | زیاد |
| افزایش وزن و فشار | فیزیکی | افزایش فشار روی مفاصل و رباط‌های لگن با رشد جنین و مادر | متوسط تا زیاد |
| تغییر ساختار لگن و مرکز ثقل | فیزیکی | جابجایی استخوان‌ها، تغییر مرکز ثقل و شل شدن مفصل سمفیز پوبیس | متوسط |
| فشار به عصب سیاتیک | فیزیکی | فشرده شدن عصب سیاتیک توسط رحم و ایجاد درد تیرکشنده به باسن یا پا | متوسط تا زیاد |
| درد کمربند لگنی | فیزیکی | ناپایداری یا شل شدن مفاصل لگن و محدودیت در فعالیت‌های روزمره | زیاد |
| انقباضات براکستون هیکس | فیزیکی | انقباضات کاذب رحم در اواخر بارداری، معمولاً با درد خفیف یا ناخوشایندی نسبی | کم تا متوسط |
| عفونت مجاری ادراری (UTI) | پزشکی | التهاب و درد به علت عفونت، همراه با علائم ادراری | متوسط تا زیاد |
| سابقه آسیب یا جراحی لگن | فیزیکی | افزایش ریسک درد لگن در زنان با سابقه آسیب یا سن بالاتر | متوسط |
به طور کلی مجموعه‌ای از عوامل مختلف سبب ایجاد درد لگن و عضلات در مادران باردار می‌شوند که در ادامه مهم‌ترین موارد ایجاد درد در ناحیه پایین شکم را بررسی می‌کنیم:
۱. تغییرات هورمونی
در دوران بارداری، ترشح هورمون ریلکسین به طور چشمگیری افزایش می‌یابد. این هورمون با شل کردن رباط‌ها و مفاصل لگنی، بدن را برای زایمان آماده می‌کند. بیشترین میزان ترشح ریلکسین در سه‌ماهه دوم بارداری است؛ به همین دلیل، درد لگن در این دوره ممکن است شدت بیشتری داشته باشد.
۲. افزایش وزن و فشار بر لگن
افزایش وزن مادر و رشد جنین، فشار بیشتری را بر مفاصل لگن و رباط‌ها وارد می‌کند. این موضوع به ویژه در بارداری‌های چندقلویی یا با افزایش سن بارداری، می‌تواند درد کمر و لگن را تشدید کند.
فعالیت‌هایی مانند راه رفتن سریع یا بالا رفتن از پله‌ها، فشار را بیشتر کرده و منجر به دردهای عضلانی می‌شوند.
۳. تغییر ساختار لگن و مرکز ثقل بدن
برای آمادگی جهت زایمان، بدن دچار تغییراتی در ساختار لگن می‌شود. تغییر موقعیت استخوان ساکروم و شل شدن مفصل سمفیز پوبیس می‌تواند باعث احساس درد در پایین شکم یا اطراف رحم شود. همچنین با بزرگ‌تر شدن شکم، مرکز ثقل بدن تغییر می‌کند و فشار بیشتری به نواحی لگن و کمر وارد می‌شود.
۴. فشار به عصب سیاتیک
رشد رحم ممکن است روی عصب سیاتیک فشار وارد کند و درد در ناحیه باسن، لگن یا حتی پاها به وجود بیاورد که به آن سیاتیک می‌گویند.
۵. درد کمربند لگنی (Pelvic Girdle Pain)
درد کمربند لگنی یکی از شایع‌ترین مشکلات مادران باردار است و حدود یک‌سوم آن‌ها را درگیر می‌کند. این درد معمولاً ناشی از شل شدن و حرکات مفاصل لگن است و می‌تواند فعالیت روزمره را محدود کند. برای اطلاعات بیشتر، مقاله Medical News Today را بخوانید.
۶. انقباضات براکستون هیکس (Braxton Hicks)
این انقباضات که به «انقباضات کاذب» معروف‌اند، در سه‌ماهه سوم بارداری بیشتر می‌شوند و معمولاً با درد شدید همراه نیستند، اما می‌توانند حس ناخوشایندی ایجاد کنند. اگر درد غیرعادی یا حساسیت مفاصل داشتید، بهتر است با پزشک مشورت کنید.
۷. عفونت مجاری ادراری (UTI)
گاهی درد لگن می‌تواند نشانه عفونت ادراری باشد که نیاز به درمان جدی دارد. عدم درمان عفونت ادراری در بارداری می‌تواند منجر به عفونت کلیه یا عوارض دیگر شود.
بررسی سریع علائم عفونت ادراری در بارداری
| علامت | آیا نیاز به مراجعه به پزشک هست؟ | توضیح اقدام سریع |
|---|---|---|
| ادرار خونی | بله | فوراً به متخصص مراجعه کنید |
| سوزش یا تکرر ادرار | بله | پیگیری تخصصی لازم است |
| درد کمر همراه با ادرار غیرطبیعی | بله | بررسی اورژانسی |
| بدون علامت خاص | خیر | رعایت بهداشت و مراقبت |
بنابراین با مشاهده علائمی مثل ادرار خونی، کدر، تکرر و سوزش ادرار یا حتی درد کمر در بارداری به پزشک زنان معتبر در تهران و یا سایر شهرها مراجعه کنید.
۸. سابقه آسیب یا سن بالاتر مادر
مطالعات جدید نشان می‌دهد زنانی که سابقه آسیب یا جراحی لگن دارند یا سن‌شان بالاتر است، بیشتر در معرض درد لگن در بارداری قرار دارند. حتی طبق یک تحقیق جدید در سال ۲۰۲۴، حدود ۴۰٪ زنان هنگام ورزش یا دویدن در بارداری این درد را تجربه می‌کنند.
آیا درد لگن به جنسیت جنین ارتباط دارد؟ بررسی علمی و پزشکی
یافته‌های علمی نشان می‌دهند که درد مفصل لگن هیچ ارتباطی با جنسیت جنین ندارد و پیش بینی جنسیت از درد لگن کاری عبث است. این باور عامیانه نسبت به علائم درد بارداری می‌تواند مشکلات بزرگی را برای زنان باردار به وجود بیاورد. در واقع قطعی‌ترین راه تشخیص دادن جنسیت جنین، استفاده از سونوگرافی جنسیت جنین است.
| باور عامیانه (نباید) | واقعیت علمی (باید) |
|---|---|
| درد لگن نشانه دختر بودن جنین است | درد لگن به جنسیت جنین ربطی ندارد |
| شدت درد لگن می‌تواند جنسیت را پیش‌بینی کند | تنها راه قطعی تشخیص جنسیت، سونوگرافی است |
| هر مادری که درد لگن دارد، پسر به دنیا می‌آورد | درد لگن به عوامل هورمونی و فیزیکی وابسته است |
آشنا شدن با بررسی علمی درد لگن و شواهد پزشکی در بارداری سبب می‌شود که آگاهی بیشتری نسبت به غلط بودن این دیدگاه به دست بیاورید.
چگونه می‌توانید از درد لگن در بارداری راحت‌تر عبور کنید؟
خبر خوب این است که بیشتر دردهای لگن در بارداری با روش‌های ساده و خانگی قابل کنترل هستند:
- ورزش ملایم: فعالیت‌هایی مثل پیاده‌روی، شنا یا یوگای بارداری می‌تواند عضلات لگن و کمر را تقویت و درد را کاهش دهد. تحقیقات ACOG نشان داده ورزش در بارداری برای بیشتر خانم‌ها بی‌خطر و مفید است.
- استفاده از کمربند حمایتی بارداری: این کمربندها فشار را از روی لگن برمی‌دارند و کمک می‌کنند مفاصل لگن ثابت‌تر بمانند.
- خوابیدن به پهلو و قرار دادن بالش بین زانوها: این حالت فشار روی لگن را کمتر می‌کند.
- فیزیوتراپی تخصصی: فیزیوتراپیست می‌تواند تمرینات مخصوص یا درمان‌های دستی برای کاهش درد تجویز کند.
- کمپرس سرد یا گرم: بسته یخ یا پد گرم‌کننده را چند بار در روز روی ناحیه دردناک قرار دهید.
- اجتناب از ایستادن یا نشستن طولانی: سعی کنید مرتباً موقعیت خود را تغییر دهید.
اگر درد خیلی شدید است یا با خونریزی، تب، یا اختلال در راه رفتن همراه شد، حتماً با پزشک مشورت کنید.
سوالات متداول در مورد درد لگن در بارداری
آیا وضعیت خوابیدن می‌تواند شدت درد لگن را بیشتر کند؟
بله، وضعیت نادرست خوابیدن (مثلاً خوابیدن به پشت) ممکن است فشار بیشتری به لگن وارد کند و باعث تشدید درد شود. خوابیدن به پهلو و استفاده از بالش بین زانوها می‌تواند به کاهش درد کمک کند.
چه تفاوتی بین درد لگن ناشی از بارداری و درد ناشی از عفونت یا مشکلات دیگر وجود دارد؟
درد لگن در بارداری معمولاً با تغییرات فیزیکی و هورمونی مرتبط است و تدریجی ایجاد می‌شود. اما اگر درد شدید، همراه با تب، سوزش ادرار یا خونریزی باشد، می‌تواند نشانه‌ای از عفونت یا مشکل جدی‌تر باشد و باید سریعاً به پزشک مراجعه کرد.
آیا استفاده از کمربندهای مخصوص بارداری می‌تواند به کاهش درد لگن کمک کند؟
بله، کمربندهای مخصوص بارداری که برای حمایت از کمر و لگن طراحی شده‌اند می‌توانند فشار وارده بر لگن را کاهش داده و به راحتی بیشتر مادر کمک کنند.
ورزش‌های مناسب برای کاهش درد لگن در بارداری چیست؟
ورزش‌های ملایم مثل پیاده‌روی، یوگا مخصوص بارداری و تمرینات کششی با مشورت پزشک می‌توانند به تقویت عضلات لگن و کاهش درد کمک کنند.
آیا درد لگن می‌تواند نشانه زایمان زودرس باشد؟
در برخی موارد، درد شدید یا همراه با علائمی مانند خونریزی یا خروج مایع از واژن می‌تواند نشانه زایمان زودرس باشد و نیاز به ارزیابی فوری توسط پزشک دارد.
آیا درد لگن در بارداری می‌تواند باعث محدودیت حرکتی شود؟
در موارد شدید، درد لگن می‌تواند حرکت مادر را محدود کند و انجام فعالیت‌های روزمره را دشوار سازد. مراجعه به فیزیوتراپیست یا پزشک برای مدیریت درد توصیه می‌شود.
آیا تغذیه نقش مهمی در شدت یا پیشگیری از درد لگن دارد؟
تغذیه سالم، تامین کلسیم و ویتامین D کافی می‌تواند به تقویت استخوان‌ها و عضلات کمک کند و احتمال بروز دردهای عضلانی و استخوانی را کاهش دهد.
آیا مصرف دارو برای درد لگن در بارداری مجاز است؟
مصرف هرگونه دارو باید تحت نظر پزشک انجام شود. برخی مسکن‌های بی‌ضرر برای مادر و جنین وجود دارد، اما هرگز نباید خودسرانه دارو مصرف کرد.
مصرف هرگونه دارو باید تحت نظر پزشک انجام شود. برخی مسکن‌های بی‌ضرر برای مادر و جنین وجود دارد، اما هرگز نباید خودسرانه دارو مصرف کرد.
در اغلب موارد، با کاهش هورمون‌ها و بازگشت بدن به وضعیت پیش از بارداری، درد لگن طی چند هفته تا چند ماه بعد از زایمان کاهش می‌یابد. در صورت ادامه درد، نیاز به بررسی بیشتر توسط پزشک وجود دارد.
