اختلال شخصیت وسواس جبری چیست و چرا باید جدی گرفته شود

اختلال شخصیت وسواس جبری (OCPD) نوعی از اختلال شخصیتی است که در آن فرد به صورت افراطی کمال‌گرا می‌شود. بیمار مبتلا به OCPD به شکل افراطی به نظم و کنترل امور زندگی اهمیت می‌دهد. توجه زیاد به جزئیات و برنامه‌ریزی شدید و انعطاف‌پذیری کم از مشخصه‌های شخصیتی این بیماران است. سختگیری‌های دوران کودکی برای برقراری نظم کامل ریشه این اختلال شخصیتی به حساب می‌آید. ژنتیک و وراثت نیز در ابتلا به این بیماری روانی موثر هستند. برخی اختلال شخصیت وسواسی را با اختلال وسواس فکری- عملی اشتباه می‌‌گیرند. در حالی که فرد مبتلا به OCD از افکار منفی و رفتارهای تکرار شوند خود ناراضی است. اما بیماران OCPD از اعمال و افکار وسواسی خود راضی هستند. این بیماری به شدت روی زندگی اجتماعی و کاری فرد اثرات منفی به جا می‌گذارد و چالش‌های زیادی را ایجاد می‌کند.روان درمانی، دارو درمانی و تکنیک‌های خودیاری به مدیریت علائم و درمان بیماری شخصیت وسواسی کمک زیادی می‌کنند. تعیین مرز، حفظ احترام متقابل و حمایت عاطفی مهم‌ترین کمک‌هایی است که خانواده و اطرافیان این بیماران می‌توانند بکنند. تشخیص به هنگام و شروع درمان‌های حرفه‌ای به مدیریت علائم و بهبود ایم اختلال روانی کمک زیادی می‌کند. جزئیات بیشتری از این بیماری و راه‌های درمان آن را در ادامه این مطلب مشاهده می‌کنید.

اختلال شخصیت وسواس جبری چیست؟

بر اساس گفته وب سایت msdmanuals:

اختلال شخصیت وسواسی جبری با اشتغال ذهنی فراگیر نسبت به نظم‌گرایی، کمال‌طلبی و نیاز به کنترل (بدون هیچ‌گونه انعطاف‌پذیری) شناخته می‌شود که در نهایت باعث کند شدن یا اختلال در انجام وظایف می‌گردد.
تشخیص این اختلال بر اساس معیارهای بالینی انجام می‌شود.
درمان آن شامل روان‌درمانی پویشی (تحلیلی)، رفتاردرمانی شناختی (CBT) و استفاده از مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRIs) است.

ریشه‌های روانی و تربیتی

شکل‌گیری این اختلال شخصیتی اغلب در دوران کودکی فرد می‌باشد. پژوهش‌ها نشان داده‌اند افرادی که در کودکی در محیط‌های بسیار منظم و کنترل شده بزرگ شده‌اند بیشتر در معرض OCPD قرار دارند. آن‌ها یاد می‌گیرند تنها راه پذیرفته شدن نظم کامل و بی‌نقص در کارها است. این سبک تربیت به مرور به سبک زندگی فرد و بخشی از شخصیت او تبدیل می‌گردد.

فرق OCPD با وسواس فکری- عملی (OCD) چیست؟

برخی از علائم بین اختلال شخصیت وسواس جبری و وسواس فکری و عملی به هم شبیه هستند. همین شباهت موجب شده تا برخی از افراد این دو اختلال شخصیتی را با هم اشتباه بگیرند. در حالی که ریشه و روش‌های درمان OCPD و OCD با یکدیگر متفاوت است. بیمارانی که به اختلال شخصیت وسواس جبری مبتلا هستند از افکار و رفتارهای وسواسی خود احساس رضایت دارند. آن‌ها اعمال و افکار وسواسی خود را کامل درست و لازم می‌دانند. اما بیماران مبتلا به وسواس فکری و عملی از افکار و وسواس‌های رفتاری خود احساس نارضایتی کرده و رنج می‌برند. این تفاوت مهم‌ترین وجه تمایز بین دو اختلال شخصیتی OCPD و OCD است.

علائم و نشانه‌های OCPD

تشخیص اولیه این بیماری از روی علائم شناختی-رفتاری و ویژگی‌های بین فردی و عاطفی انجام می‌شود. برای تشخیص دقیق‌تر و تعیین شدت بیماری OCPD باید به متخصص و روانپزشک مراجعه نمود.

ویژگی‌های شناختی و رفتاری

بیماران مبتلا به شخصیت وسواسی تصور می‌کنند نظم افراطی و کنترل دقیق امور تنها راه حفظ امنیت و موفقیت آن‌ها است. از این رو در این گروه از بیماران مبتلا به اختلال شخصیتی با علائمی نظیر:

• وسواس در جزئیات و قوانین مربوط به انجام کارها
• سخت‌گیری افراطی در انجام وظایف
• ناتوانی در واگذاری کارها به دیگران و کمک گرفتن از سایرین
• به تعویق انداختن کارها به دلیل کمال‌گرایی افراطی

مواجه هستیم. همچنین سختگیری‌هایی افراطی به خرج می‌دهند تا کارها بر اساس نظر آن‌ها پیش رود.

ویژگی‌های بین فردی و عاطفی

در اختلال شخصیت وسواس جبری فرد روابط اجتماعی بسیار پیچیده‌ای دارد. علائمی که در این بخش از روابط بیمار وسواس شخصیتی بروز می‌کند عبارتند از:

• سخت‌گیری و انتقادپذیری بسیار کم
• تمایل به کنترل بیش از اندازه دیگران
• دشواری در بروز احساسات خود
• پذیرش اشتباه بسیار کم
• نگرانی بیمارگونه نسبت به نظم و ترتیب محیط پیرامون

به عنوان مثال در روابط عاطفی انتقاد پذیری کمی دارند و بیش از حد طرف مقابل را کنترل می‌کنند. این ویژگی‌های عاطفی موجب می‌شود تا طرف مقابل آن‌ها احساس خستگی و دلزدگی از رابطه عاطفی خود کند. این بخش از علائم شخصیت وسواسی موجب دور شدن اطرافیان آن‌ها و ایجاد تنش‌های مکرر می‌گردد.

تفاوت OCPD با OCD و سایر اختلالات شخصیت

درک تفاوت OCPD با دیگر اختلالات شخصیتی به تشخیص و درمان اصولی و مناسب هر کدام از آن‌ها کمک می‌کند. بنابراین در کنار اطلاع از شباهت‌هایی که اختلالات شخصیتی با هم دارند باید با وجوه تمایز آن‌ها نیز آشنا بود.مقایسه اختلال شخصیت وسواس جبری با سایر اختلالات شخصیتی عبارتند از:

• مقایسه OCPD با OCD: بیمار مبتلا به OCPD از وسواس‌های فکری و عملی خود احساس رضایت دارد و آن‌ها درست می‌داند. اما در OCD بیمار از افکار منفی و رفتارهای وسواسی خود احساس ناراحتی و رنج می‌کند.
• مقایسه OCPD با اختلال شخصیت خودشیفته: بیماری که به خودشیفتگی مبتلاست به تحسین و بزرگنمایی خود نیاز دارد. هدف این بیمار کمل‌گرایی و نظم واقعی نیست و از این نظر با بیماران OCPD متفاوت هستند. خودشیفته‌ها نیاز دارند سایرین حتی برخلاف واقع به کامل بودن رفتارهای آن‌ها اذعان کنند.

مقایسه OCPD با اختلال شخصیت وابسته: افرادی که شخصیت وابسته دارند به حمایت دیگران نیاز داشته و وابستگی‌های شدیدی دارند. در حالی که اختلال شخصیت وسواسی خود تمایل به کنترل دیگران و محیط دارد.

مقایسه OCPD با اختلال شخصیت اجتنابی: کسانی به اختلال شخصیت اجتنابی مبتلا هستند از رد شدن و انتقاد به شدت می‌ترسند. در حالیکه شخصیت وسواسی جبری به کنترل‌گری و کمال‌گرایی گرایش زیادی دارد.

جدول بررسی تفاوت ها

علل و عوامل موثر در شکل‌گیری OCPD

عوامل متعددی در بروز اختلال شخصیت وسواس جبری نقش دارند. با آگاهی از علل بروز این اختلال شخصیتی می‌توان برای پیشگیری و کنترل بهتر آن اقدام کرد.

نقش ژنتیک و وراثت

برخی از حساسیت‌های عصبی خاص که به دلیل وجود برخی ژن‌ها در بدن افراد ایجاد می‌شود عامل بروز OCPD می‌باشد. نقش عامل ژنتیک در تحقیقات نوروساینس زیادی به اثبات رسیده است. ژن‌هایی خاص فرد را به سمت کمال‌گرایی افراطی و کنترل‌گری شدید سوق می‌دهند.

تاثیر سبک فرزندپروری

در خانواده‌هایی که سبک فرزندپروری سخت‌گیرانه‌ای دارند احتمال شکل‌گیری شخصیت وسواس جبری در فرزندان زیاد است. وقتی والدین تاکید بسیار زیادی روی نظم و انجام دقیق مسئولیت‌ها داشته باشند شخصیت کودک با این اختلال شکل می‌گیرد. در نتیجه فرزند به این باور می‌رسد که پذیرش اجتماعی و موفقیت تنها در گرو رفتارهای دقیق و کمال‌گرایانه است.

تجارت آسیب‌زا در کودکی

برخی از تجربیات ناخوشایند و مخرب در کودکی هم به بروز شخصیت وسواسی منجر می‌گردد. تنبیه‌های شدید و مکرر، بی‌توجهی عاطفی والدین و نادیده گرفتن کودک زمینه‌ساز این بیماری می‌باشد. چنین تجاربی موجب کاهش انعطاف‌پذیری فرد در بزرگسالی و انجام رفتارهای سخت‌گیرانه می‌شود.

تاثیر OCPD بر روابط، شغل و کیفیت زندگی

بخش مهمی از شناخت اختلال شخصیت وسواس جبری به چالش‌های مربوط به این بیماری مربوط است. چالش‌های ارتباطی، شغلی و و اجتماعی از مهم‌ترین دشواری‌های پیش روی این بیماران هستند که اطرافیان آن‌ها نیز درگیر می‌کنند.

چالش‌های ارتباطی

مبتلایان به OCPD در برقراری روابط صمیمانه خود با مشکلات جدی مواجه هستند. زیرا اطرافیان خود را به دلیل عدم رعایت نظم افراطی و دقت مورد نظر آن‌ها قضاوت و سرزنش می‌کنند. افراد مبتلا به شخصیت وسواس مجبوری به سختی احساسات خود را بروز می‌دهند. آن‌ها به دلیل کنترل‌‌گری شدید در روابط احساسی و عاطفی خود دچار تنش می‌شوند.

درگیری‌های شغلی و اجتماعی

در محیط کار، شخصیت OCPD بسیار مسئولیت‌پذیر و دقیق عمل می‌کند. اما به دلیل کمال‌گرایی با عدم توانایی به موقع کارها یا فرسودگی روانی مواجه می‌شوند. ارتباط این افراد با همکاران خود نیز با چالش‌ها و تنش‌های زیادی همراه است. عدم توانایی کافی برای انجام کار گروهی معمولا مانع از پیشرفت شغلی آن‌ها خواهد شد.

تاثیر بر عزت نفس و رضایت از زندگی

بیماران مبتلا به شخصیت وسواسی OCPD با وجود تلاش بسیار زیاد همچنان از عملکرد خود ناراضی هستند. کمال‌گرایی زیاد مانع از ایجاد حس رضایت از انجام فعالیت‌های مختلف در آن‌ها می‌گردد. ادامه یافتن این چرخه عدم رضایت از خود به شدت حس عزت نفس آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

روش‌های درمان اختلال شخصیت وسواسی جبری

برای درمان موثر اختلال وسواسی اغلب به درمان‌های ترکیبی و چند جانبه نیاز است. حضور افراد متخصص و روان درمانگر حرفه‌ای در کنار بیمار و خانواده وی برای درمان موثر ضروری است.

روان درمانی

درمان شناختی-رفتاری (CBT) اصلی‌ترین راهکار بهبود اختلال وسواسی OCPD محسوب می‌گردد. روان درمانگر در این متد به بیمار برای شناسایی باورهای کمال‌گرایانه و سختگیرانه کمک می‌کند. بعد از شناسایی رفتارهای اشتباه و غیرضروری به بیمار OCPD برای اصلاح آن‌ها راهکار ارائه می‌شود. روان درمانی پویشی نیز به بررسی و درمان ریشه‌های ناخودآگاه وسواس جبری و بازنگری به تجربیات کودکی می‌پردازد. طرحواره درمانی الگوهای فکری ناسازگار در بیمار را شناسایی کرده و کمک می‌کند انعطاف‌پذیری بیشتری از خود نشان دهد.

دارو درمانی

داروهای مهار کننده بازجذب سروتونین (SSRIs) به کاهش اضطراب در شخصیت وسواسی کمک می‌کنند. البته این اختلال شخصیتی با دارو درمان نمی‌شود و از داروها تنها برای کاهش علائم استفاده می‌شود. داروها در موارد نیاز موجب اثربخشی بیشتر روان درمانی برای بهبود اختلال شخصیت وسواس جبری می‌گردند.

تکنیک‌های خودیاری و مدیریت علائم

کاهش کنترل‌گری با تمرینات ذهن آگاهی مختلفی نظیر نوشتن افکار وسواسی امکان‌پذیر است. همچنین شرکت در گروه‌های حمایتی نیز به مدیریت و کنترل بهتر علائم اختلال وسواسی منتهی می‌شود.

چگونه با فرد مبتلا به ocpd رفتار کنیم؟

اطرافیان افراد مبتلا به ocpd نیز با چالش‌های زیادی در ارتباط با آن‌ها مواجه هستند. بنابراین باید بدانند که در محیط‌های مختلف چگونه با شخصیت‌های وسواسی رفتار کند.

رفتار با افراد مبتلا به OCPD در خانواده

صبور بودن و تعیین مرز روشن و قاطع از مهم‌ترین رفتار با این بیماران در خانواده است. از مشاجره روی جزئیات پرهیز کنید و به جای مخالف مستقیم گفتگوی همدلانه را در پیش بگیرید.

رفتار با شخصیت وسواسی در محیط کار

این افراد در محیط کار خود بسیار دقیق و سخت کوش هستند با این همه کنترل‌گری دارند. بهتر است وظایف به شکل مرحله‌ای به آن‌ها واگذار شود و تلاش هایشان نیز مورد تایید قرار گیرد.

رفتار با شخصیت وسواس جبری در روابط عاطفی

اگر با فرد مبتلا به وسواس جبری OCPD در ارتباط عاطفی قرار دارید بهتر است صادقانه حس خود را بیان کنید. در بیان احساسات خود از سرزنش کردن آن‌ها بپرهیزید. در عین حال تلاش کنید تا استقلال فردی خود را حفظ کرده و مرزبندی سالم داشته باشید.

خودیاری و سبک زندگی مناسب برای افراد OCPD

خودیاری برای بهبود وضعیت بیماران مبتلا به اختلال شخصیت وسواس جبری از اهمیت زیادی برخوردار است. با تغییر سبک زندگی و ایجاد تغییرات مثبت نظیر:

• مدیریت استرس: خواب کافی، ورزش منظم و تغذیه اصولی بهترین گام‌ها برای کاهش استرس هستند. فعالیت‌های تفریحی دلخواه بیمار ICPD نیز به کاهش اضطراب در آن‌ها کمک می‌کند.
• ذهن آگاهی و مدیتیشن: تکنیک‌های تنفسی در مدیتیشن و ذهن آگاهی به پذیرش لحظه حال به افراد کمک می‌کنند. مبتلایان به وسواس جبری می‌توانند از این طریق از افکار وسواسی فاصله بگیرند.
• خودآگاهی و تنظیم رفتارها: نوشتن افکار و ارزیابی میزان واقع‌بینی آن‌ها در امیال کمال‌گرایانه بیماران OCPD تعدیل ایجاد خواهد کرد.

امکان مدیریت هرچه بهتر افکار و رفتارهای وسواسی در آن‌ها وجود دارد.

نتیجه‌گیری

اختلال شخصیت وسواس جبری با کمال‌گرایی شدید و افراط در نظم شناخته می‌شود. با وجود چالش‌های زیادی که ابتلا به OCPD به همراه دارد اما کامل قابل مدیریت است. بهترین راه حل برای افراد جبری مشاوره شخصیت وسواسی و اقدام برای درمان اختلال شخصیت است. اطرافیان این بیماران نیز باید با اصول مدیریت روابط و رفتار با شخصیت وسواسی آشنا باشند. روان درمانی از موثرترین راه‌های درمان و کمک به OCPD می‌باشد. برای رزرو وقت مشاوره و پرسش و پاسخ آنلاین از دکترهای طبیبی نو همین الان اقدام کنید.