آمپول پوکی استخوان چه انواعی دارد و برای چه افرادی استفاده می شود؟
یکی از بیماری‌های نسبتا شایع استخوانی به ویژه در سالمندان پوکی استخوان است. برای مدیریت و بهبود این بیماری تجویز آمپول پوکی استخوان راهکاری موثر می‌باشد. هر کدام از این آمپول‌ها مکانیزم عمل و شرایط مخصوص به خود را دارند. آمپول‌های آنابولیک به ساخت استخوان‌های جدید در بدن کمک می‌کنند. در حالی که آمپول‌های ضد جذب موجب بهبود و تقویت استخوان‌های بدن خواهند شد. نکته مهم اینکه آمپول‌های آنابولیک نظیر تری‌پاراتاید برای دوره‌های درمان کوتاه (کمتر از ۲ سال) مناسبند.
کسانی که تراکم استخوانی کمتر از ۲.۵- دارند کاندیداهای اصلی تزریق آمپول هستند، این روش درمان قطعی پوکی استخوان برای این افراد است. البته برخی از عوارض جانبی احتمالی مانند بالا رفتن کلسیم خون نیز در پی این تزریق‌ها رخ می‌دهند. به همین دلیل باید با مشورت و تحت نظر پزشک متخصص از انواع داروهای تزریقی برای درمان پوکی استخوان استفاده نمود. اصلاح رژیم غذایی، انجام ورزش‌های مناسب و ترک دخانیات و الکل به عنوان مکمل تزریق آمپول شناخته میشود.
انواع آمپول‌های پوکی استخوان و مکانیسم اثر آنها
پوکی استخوان از بیماری‌های استخوانی شایع بین افراد میانسال و سالمند است. برای درمان این بیماری استخوانی از آمپول‌های مخصوصی استفاده میشود. انواع آمپول پوکی استخوان به لحاظ مکانیسم عمل به اثر متفاوتی دارد. آمپول‌های آنابولیک و آمپول‌های ضد جذب استخوان دو گروه اصلی از این آمپول‌ها هستند.
آمپول‌های آنابولیک
این گروه از آمپول‌های مخصوص پوکی استخوان باعث تحریک ساخت استخوان‌های جدید می‌گردد. در واقع مکانیسم عمل این گروه از آمپول‌ها مشابه بخشی از هورمون پاراتیروئید عمل می‌کند. تری پاراتاید که با نام تجاری فورتئو یا سینوپار نیز شناخته میشود از جمله اصلی‌ترین آمپول‌های این گروه می‌باشد. به کمک تری پاراتاید سلول‌های استخوان ساز (استئوبلاست‌ها) فعال خواهند شد. در نتیجه استخوان جدیدی با کیفیت بهتر در بدن ساخته خواهد شد. این آمپول تراکم استخوان را به شکل مثبت و مستقیم بهبود می‌بخشد. نکته مهم اینکه این آمپول بیشتر برای دوره‌های درمان کوتاه (حداکثر تا دو سال) توصیه می‌گردد. همچنین بیشتر در موارد شدید پوکی استخوان یا بعد از شکستگی‌های پیاپی تجویز میشود.
آمپول‌های ضد جذب
این گروه از آمپول‌های بر خلاف گروه قبلی در ساخت استخوان جدید نقشی ندارند. آمپول‌های ضد جذب مانع تحلیل رفتن استخوان‌های موجود در بدن خواهند شد. اصلی‌ترین آمپول‌های این گروه عبارتند از:
- دنوزوماب (پرولیا): این آمپول نوعی آنتی بادی به نام مونوکلونال است که به گیرنده rankl در بدن متصل میشود. در نتیجه از فعال سازی سلول‌های استخوان خوار (استئوکلاسیت‌ها) پیشگیری می‌کند.
- زولدرونیک اسید: این آمپول پوکی استخوان در گروه بیس‌فسفونات‌ها قرار دارد. زولدرونیک اسید به سطح استخوان‌های بدن می‌چسبد و از فعالیت استئوکلاست‌ها جلوگیری می‌کند. اثرات این دارو بلند مدت بوده و حتی تا مدتی بعد از قطع نیز در بدن باقی می‌ماند.
دوره تزریق دنوزوماب‌ها هر ۶ ماه یکبار است و بیشتر برای کسانی متاسبند که تحمل بیس‌فسفونات را ندارند. اما بیس‌فوسفونات‌هایی مانند زولدرونیک اسید اغلب به صورت سالیانه تجویز و تزریق می‌شوند. این گروه از آمپول‌های مخصوص پوکی استخوان اغلب به عنوان انتخاب اول برای درمان بیماران به شمار می‌روند.
| نوع آمپول | نام تجاری | مکانیسم عمل | دوره تزریق | علت تجویز |
| تری‌پاراتاید | فورتئو- سینوپار | تحریک ساخت استخوان | روزانه یا هفتگی | پوکی استخوان شدید |
| دنوزوماب | پرولیا | مهار جذب استخوان | هر ۶ ماه | در موارد ناتوانی تحمل بی‌فسفونات |
| زولدرونیک اسید | – | مهار جذب استخوان | سالانه | درمان استاندارد |
توجه داشته باشید که انتخاب آمپول پوکی استخوان باید با توجه به وضعیت بالینی بیمار و تشخیص پزشک انجام گیرد.
چرا درمان تزریقی برای پوکی استخوان اهمیت دارد؟
درمان تزریقی برای بهبود پوکی استخوان علاوه بر کنترل بیماری از ناتوانی و شکستگی‌های دردناک نیز جلوگیری می‌کند. نکته مهم اینکه تشخیص زودهنگام و آغاز به موقع درمان به نتایج موثر و حفظ کیفیت زندگی بیمار کمک زیادی می‌کند.
معرفی کوتاهی از پوکی استخوان
پوکی استخوان با نام علمی استئوپروز نوعی بیماری خاموش به شمار می‌رود. در این بیماری با کاهش تراکم استخوان و کیفیت استخوان‌های بیمار مواجه هستیم. در نتیجه خطر شکستگی‌های ناگهانی به ویژه در استخان‌های:
- ستون فقرات
- لگن
- مچ دست
افزایش پیدا می‌کند. این بیماری در اغلب موارد نشانه‌ای به همراه ندارد تا اولین شکستگی بروز کند.
آمار جهانی و وضعیت پوکی استخوان در ایران
بر اساس گزارش‌های سازمان جهانی بهداشت بیش از ۲۰۰ میلیون نفر در جهان به پوکی استخوان مبتلا هستند. در ایران نیز بر اساس آمارهای وزارت بهداشت در حدود ۳۰ درصد از زنان است که نشانه های پوکی استخوان در زنان جوان نیز مشاهده می شود و ۲۰ درصد از مردان بالای ۵۰ سال به این بیماری مبتلا هستند. شکستگی‌های ناشی از این بیماری موجب ناتوانی بیمار و کاهش کیفیت زندگی وی می‌گردد.
چرا درمان تزریقی موثر است؟
تزریق آمپول پوکی استخوان از روش‌های اصلی درمان این بیماری می‌باشد. داروهای تزریقی به ویژه در بیمارانی که به داروهای خوراکی پاسخ نداده‌اند راهکاری مثبت ارزیابی میشود. برخی از آمپول‌ها مانع از تحلیل رفتن استخوان می‌شوند. ساخت استخوان‌های جدید نیز از اثرات دیگر آمپول‌های مخصوص پوکی استخوان است. از جمله مهم‌ترین مزیت‌های این آمپول‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اثرگذاری طولانی‌تر ( آمپول دنوزوماب هر ۶ ماه یکبار نیاز به تزریق دارد. زولدرونیک اسید نیز سالانه تزریق میشود.)
- کاهش خطر خطای مصرف به ویژه در مقایسه با سایر داروهای پوکی استخوان
- جلوگیری از شکستگی استخوان و ناتوانی‌های حرکتی در بیمار
با تزریق آمپول کیفیت زندگی بیماران به ویژه در دوره سالمندی افزایش پیدا می‌کند.
چه کسانی به آمپول پوکی استخوان نیاز دارند؟
از آمپول پوکی استخوان به عنوان روشی موثر برای پیشگیری از شکستگی‌های خطرناک یاد میشود و درصد پوکی استخوان خطرناک استفاده میشود. اما اثربخشی این آمپول‌ها به تشخیص زودهنگام از طریق تراکم سنجی DEXA و ارزیابی بالینی بیمار وابسته است. پزشک متخصص بر اساس داده‌های به دست آمده تعیین می‌کند آیا درمان تزریقی گزینه‌ای مناسب هست یا خیر.
تشخیص پوکی استخوان با تست تراکم استخوان (DEXA)
اصلی‌ترین روش برای تشخیص پوکی استخوان سنجش تراکم با دستگاه DEXA می‌باشد. اسکن استخوان از این طریق کاملا بدون درد و سریع انجام میشود. در تست تراکم استخوان مقدار مواد معدنی موجود در استخوان‌ها اندازه‌گیری شده و نتیجه به صورت عددی اعلام می‌گردد. تفسیر عدد T-SCORE به شرح زیر است:
- عدد بالاتر از ۱-: نشان دهنده تراکم طبیعی استخوان‌ها است.
- عدد بین ۲.۵- تا ۱- : نشان دهنده کاهش میزان تراکم استخوانی می‌باشد.
- عدد کمتر از ۲.۵-: این اعداد نشان دهنده پوکی استخوان (استئوپروز هستند.)
کسانی که نتیجه تست تراکم استخوان آنها زیر ۲.۵- است نیاز به آمپول پوکی استخوان برای کنترل بیماری دارند.
چه کسانی در اولویت دریافت آمپول قرار دارند؟
درمان‌های تزریقی همچون آمپول‌های ضد جذب یا آنابولیک باید بر اساس وضعیت تراکم استخوان و وضعیت بالینی بیمار صورت گیرد. کسانی که در اولویت این نوع درمان پوکی استخوان قرار دارند عبارتند از:
- زنان یائسه و مردان بالای ۶۵ سال: افزایش سن از عوامل مهم کاهش هورمون‌های جنسی و تحلیل سریع استخوان‌ها می‌باشد. به همین دلیل زنان یائسه و مردان بالای ۶۵ سال با کاهش شدیدتر تراکم استخوان خود مواجه هستند. در صورت سابقه شکستگی این افراد کاندید مناسبی برای درمان تزریقی پوکی استخوان به شمار می‌روند.
- افراد دارای سابقه شکستگی: شکستگی‌های ناشی از ضربات خفیف به ویژه در نواحی ستون فقرات، لگن و مچ دست نشانه‌ی هشدار برای پوکی استخوان است. این گروه از بیماران اغلب به دریافت فوری درمان‌های تزریقی نیاز دارند.
- افرادی با بیماری‌های زمینه‌ای: کسانی که به بیماری‌های التهابی دچار هستند بیشتر در معرض تحلیل استخوان قرار دارند. به ویژه اگر برای مدت طولانی کورتون دریافت کرده باشند.
تزریق آمپول پوکی استخوان برای این گروه از افراد به عنوان گزینه‌ای ایده‌آل محسوب میشود. فراموش نکنید که درمان تزریقی پوکی استخوان باید تحت نظر پزشک متخصص انجام گیرد.
قبل از مصرف این دارو به تیم درمان خود چه چیزی بگویید؟
آنها باید بدانند اگر هر یک از شرایط زیر را دارید:
بیماری دندانی
انجام جراحی یا کشیدن دندان
عفونت
بیماری کلیوی
سطح پایین کلسیم یا ویتامین D در خون
سوءتغذیه
در حال انجام همودیالیز
بیماری‌های پوستی یا حساسیت
بیماری تیروئید یا پاراتیروئید
واکنش غیرمعمول به دِنوزوماب، داروهای دیگر، غذاها، رنگ‌ها یا نگهدارنده‌ها
باردار هستید یا قصد بارداری دارید
در حال شیردهی
منبع:clevelandclinic
مقایسه علمی بین آمپول‌ها: کدام بهتر است؟
انتخاب بین آمپول‌های مختلف پوکی استخوان یکی از بخش‌های مهم و البته چالشی در درمان بیماری است. هر کدام از آمپول‌های موجود علاوه بر تاثیر به خصوص خود عوارض جانبی و هزینه‌هایی برای بیمار به همراه دارند. مقایسه علمی بین آمپول‌های پوکی استخوان به انتخاب بهتر آنها کمک می‌کند.
مقایسه اثربخشی درمان
از نظر میزان اثربخشی همه این آمپول‌ها در یک سطح قرار ندارند. میزان اثربخشی آمپول‌های مختلف پوکی استخوان به شرح زیر می‌باشد:
- فورتئو (تری پاراتاید) این آمپول بالاترین میزان اثربخشی را دارند و برای پوکی استخوان‌های دید به کار می‌رود. این آمپول بالای ۳۰ درصد اثربخشی دارد.
- پرولیا (دنوزوماب): اثربخشی بالای این آمپول پوکی استخوان در جلوگیری از شکستگی می‌باشد. به ویژه از شکستگی در استخوان ستون فقرات به خوبی پیشگیری خواهد کرد. اثربخشی این آمپول بیشتر از ۲۰ درصد است.
- زولدرونیک اسید: از نظر میزان اثربخشی این آمپول در حد متوسط بوده و برای پیشگیری بلند مدت کاربرد دارد. در حدود ۱۵ درصد اثربخشی از این آمپول انتظار می‌رود.
مدت اثر و نحوه تزریق
آمپول فورتئو به صورت روزانه یا هفتگی تزریق میشود.دوره درمان با این داروی تزریقی نیز در بین ۱۸ تا ۲۴ ماه تخمین زده میشود. اما پرولیا را باید هر ۶ ماه یکبار تزریق کرد و در نتیجه پایبندی بیمار در آن بیشتر است. آمپول زولدرونیک اسید نیز باید به صورت وریدی و سالانه تزریق گردد. این آمپول بیشتر برای بیمارانی که با مشکلات گوارشی مواجه هستند توصیه میشود.
عوارض جانبی آمپول پوکی استخوان
هر کدام از آمپول‌های مخصوص پوکی استخوان عوارض جانبی مخصوص به خود را دارند. از جمله این عوارض می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- فورتئو: اصلی‌ترین عوارض جانبی این آمپول شامل تهوع، دردهای عضلانی و بالا رفتن سطح کلسیم خون میشود.
- پرولیا: عفونت‌های ادراری یا پوستی و درد مفاصل و کاهش کلسیم خون از اصلی‌ترین عارضه‌های این آمپول هستند.
- زولدرونیک اسید: درد استخوان، تب و در موارد نادر مشکلات کلیوی از عوارض جانبی این آمپول‌ها به شمار می‌روند.
هزینه و پوشش بیمه‌ای
در بین انواع آمپول‌هایی که برای پوکی استخوان تجویز میشود زولدرونیک اسید کمترین هزینه را دارد. زیرا معمولا تحت پوشش‌های بیمه‌ای قرار می‌گیرد. پرولیا هم به عنوان آمپولی نسبتا گران شناخته میشود. اما فورتئو گران‌ترین آمپول پوکی استخوان است که محدودیت‌های بیمه‌ای زیادی دارد.
انتخاب بهترین آمپول باید بر اساس شرایط بیمار از جمله سن و سابقه شکستگی وی انجام شود. در افرادی که شکستگی‌های مکرر و تراکم استخوان پایین دارند فورتئو بهترین گزینه پیش رو است. در موارد خفیف‌تر از پوکی استخوان پرولیا یا زولدرونیک اسید گزینه‌های بهتری به شمار می‌روند.
عوارض جانبی آمپول‌ها و نحوه مقابله با آنها
آمپول‌هایی که برای درمان پوکی استخوان تجویز می‌شوند اغلب عوارض جانبی به همراه دارند. شناخت عوارض جانبی احتمالی و روش مقابله با آن می‌تواند درمان را ایمن‌تر کند.
عوارض شایع
برخی از عوارض و مشکلات در درمان تزریقی پوکی استخوان شایع‌تر هستند. از جمله عوارض رایج این آمپول‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- درد در محل تزریق آمپول
- درد در مفاصل یا عضلات بدن
- سرگیجه
- تهوع خفیف
اغلب این عارضه‌های جانبی چند روز بعد از تزریق بهبود پیدا می‌کنند. نوشیدن آب، استراحت کافی و مصرف داروهای مسکن راهکار مقابله‌ای مناسب هستند.
عوارض نادر آمپول پوکی استخوان
عارضه‌هایی هستند که با وجود نادر بودن بسیار جدی و هشدار دهنده می‌باشند. این عارضه‌ها عبارتند از:
- کاهش سطح کلسیم خون (هیپوکلسمی): این عارضه بیشتر بعد از تزریق آمپول دنوزوماب در بیماران مشاهده می‌گردد.
- استئونکروز فک: این عارضه که به مرگ بافت فک شناخته میشود نادر اما بسیار مهم است. اغلب در بیمارانی که مشکلات دندانی درمان نشده دارند شاهد این عارضه هستیم.
مدیریت و پیشگیری از عوارض آمپول‌ها
برای مدیریت بهتر عارضه‌های جانبی این آمپول‌ها باید به چند نکته مهم توجه کرد:
- پیش از آغاز درمان، آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح کلسیم انجام گیرد.
- طبق نظر پزشک از مکمل‌ها به ویژه مکمل‌های حاوی کلسیم استفاده شود.
- در صورت احساس درد در ناحیه فک و تورم‌های غیرعادی فورا به پزشک متخصص مراجعه نمایید.
درمان و روند پیشرفت در آن باید کاملا زیر نظر پزشک متخصص انجام شود.
نحوه تزریق، زمان‌بندی، مراقبت‌های قبل و بعد
اولین نکته مهم در تزریق آمپول پوکی استخوان توجه به دوره تزریق آن است. برای سینوپار و فورتئو باید برنامه روزانه یا هفتگی رعایت شود. اما تزریق زولدرونیک اسید در دوره‌های سالانه تزریق میشود.پرولیا نیز به عنوان آمپولی در دوره تزریق ۶ ماه استفاده می‌گردد. این آمپول‌ها اغلب به صورت زیر جلدی در ناحیه ران، بازو یا شکم بیمار تزریق می‌شوند. سینوپار و فورتئو امکان تزریق خانگی هم دارند. نوشیدن آب، استراحت کافی و پایش واکنش‌های بدن، بعد از تزریق توصیه میشود.
هزینه‌ها و پوشش بیمه‌ای آمپول‌های پوکی استخوان
هزینه درمان‌های تزریقی به فاکتورهای مختلفی مانند:
- نوع امپول
- برند دارو
- وضعیت پوشش‌های بیمه‌ای
بستگی دارد.زولدرونیک اسید در ایران تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی و بیمه سلامت قرار دارد.همچنین در برخی از بیمارستان‌ها نیز امکان خرید این آمپول‌ها با قیمت پایین‌تر از بازار آزاد وجود دارد. توجه داشته باشید که برای خرید بسیاری از این داروهای تزریقی پوکی استخوان به معرفی نامه از پزشک متخصص نیاز دارید.
توصیه‌های تکمیلی برای تقویت استخوان
در کنار تزریق آمپول پوکی استخوان، اصلاح سبک زندگی نیز به تقویت استخوان‌ها کمک می‌کند. از جمله اقدامات تکمیلی برای بهبود وضعیت سلامت استخوان‌ها عبارتند از:
- تغذیه و مصرف مکمل‌ها: برای بهبود سلامت استخوانی باید روزانه در حدود ۱۲۰۰ میلی‌گرم کلسیم مصرف کرد. همچنین بدن برای جذب کلسیم به حدود ۸۰۰ میلی‌گرم ویتامین D نیزا دارد. شیر، ماست و کلم بروکلی در یک رژیم غذایی استخوان ساز ضروری هستند.
- وزرش‌های مناسب: یوگا، پیاده‌روی روزانه و تمرین با کش‌های ورزشی توصیه می‌گردد.
- ترک سیگار و الکل: با ترک الکل و دخانیات سرعت تحلیل استخوان‌ها کاهش پیدا می‌کند.
جمع‌بندی
آمپول پوکی استخوان درمان تزریقی و موثر برای بهبود و مدیریت این بیماری است. انواع مختلفی از داروهای تزریقی از جمله آمپول‌های ضد جذب و آنابولیک‌ها تجویز می‌شوند. بعضی از این داروهای تزریقی به ساخت استخوان‌های جدید در بدن کمک می‌کنند. اما سایر آمپول‌ها در تقویت استخوان‌ها موثرند. سن، سابقه شکستگی و تراکم استخوانی از فاکتورهای مهم در انتخاب بهترین آمپول‌ها برای پوکی استخوان هستند. برای دریافت مشاوره رایگان یا رزرو نوبت ویزیت با بهترین کلینیک پوکی استخوان کشور از طریق سایت طبیبی نو اقدام کنید. داشتن برنامه درمانی و راهنمای درمان پوکی استخوان روند بهبود را تسریع خواهد کرد.