چه چیزی برای سنگ کلیه خوب است؟ رژیم غذایی و سبک زندگی بهینه
برای پیشگیری و کمک به درمان سنگ کلیه، نوشیدن آب کافی (۲٫۵ تا ۳ لیتر در روز)، مصرف مایعات حاوی سیترات مثل آب‌لیمو، خوردن میوه و سبزیجات تازه، لبنیات کم‌چرب و منابع مناسب کلسیم مفید هستند. در مقابل، مصرف زیاد نمک، گوشت قرمز و پروتئین حیوانی، مواد پر اگزالات (مثل اسفناج و آجیل‌ها)، نوشیدنی‌های شیرین و الکل می‌تواند خطر تشکیل یا رشد سنگ کلیه را افزایش دهد. تعادل در رژیم غذایی و هیدراته ماندن کلید اصلی حفظ سلامت کلیه‌هاست. در این راستا می‌توان از مکمل‌ها و دمنوش‌های گیاهی نیز استفاده کرد.
نقش تغذیه در درمان و پیشگیری سنگ کلیه
تغذیه مناسب نقش مهمی در پیشگیری و درمان سنگ کلیه دارد. در برنامه‌ریزی غذایی باید غذاهای سنگ‌ساز را به حداقل رسانده و غذاهای مفید برای کلیه را جایگزین آنها کرد. مواد غذایی قادر هستند ترکیبات شیمیایی ادرار را تغییر داده و از تشکیل یا رشد سنگ جلوگیری کنند. در ادامه با هدف آشنایی با تنظیم یک برنامه متعادل، رژیم غذایی سنگ کلیه را دقیق‌تر بررسی می‌کنیم.
چرا آب مهم‌ترین عامل پیشگیری است؟
معمولا اولین پیشنهاد به افرادی که دچار سنگ کلیه می‌شوند، افزایش میزان مصرف آب در روز است. اما چرا؟ آب کافی با رقیق کردن ادرار، غلظت مواد معدنی سنگ‌ساز را کم می‌کند. اگر بدن کم آب بماند، کریستال‌های سنگ در کلیه تشکیل شده و به مرور رشد خواهند کرد. طبق تحقیقات، مصرف آب برای بیماران دچار سنگ کلیه باید به شکلی باشد که در روز حداقل ۲ تا ۲.۵ لیتر ادرار تشکیل شود. در این شرایط شفاف یا زرد خیلی روشن خواهد شد. بهتر است مصرف مایعات و آب را در طول شبانه‌روز پخش کرد چرا که در این شرایط تاثیرگذاری بیشتری را نسبت به مصرف یکجای آن شاهد خواهید بود.
نوشیدنی‌هایی که سنگ کلیه را دفع می‌کنند
نوشیدنی برای سنگ کلیه تنها به آب خلاصه نمی‌شود. سایر مایعات ادرارآور به خصوص موارد زیر بهتر است در طول روز مصرف شود:
- آب مرکبات مانند لیمو، پرتقال یا گریپ فروت حاوی سیترات است که با کلسیم ترکیب شده و از رسوب آن جلوگیری می‌کند.
- سرکه سیب حاوی استیک اسید بوده و با متعادل کردن pH ادرار سنگ‌های کوچک را در آن حل می‌کند.
- آب انار سرشار از آنتی اکسیدان بوده و برای کاهش التهاب مجاری ادراری مفید است.
- ماءالشعیر خاصیت ادرارآوری دارد و با شستشوی کلیه، رفع سنگ‌های کوچک را تسریع می‌کند.
- آب هندوانه نیز ادرارآور است و بدن را هیدراته می‌کند. پیشنهاد می‌شود هندوانه را پخته و آن را میکس کرده و بنوشید.
در لیست نوشیدنی بالا گفتیم که چه چیزی برای سنگ کلیه خوب است. اما لازم به ذکر است که نوشیدنی‌های گازدار و شیرین، نوشیدنی‌های انرژی‌ها و نوشیدنی‌های الکلی بهتر است در دوران درمان مصرف نشوند. فکر کنید دیابت بیمزه دارید و مرتبا آب بخورید تا سنگ کلیه دفع شود!
غذاهای مفید و غذاهای ممنوع برای کلیه‌ها
همان‌طور که یک فرد دیابتی باید به لیست رژیم غذایی مناسب افراد دیابتی تسلط داشته باشد، بیماران سنگ کلیه نیز باید غذاهای مفید و مضر برای اختلال خود را بشناسند. در جدول زیر بر اساس توصیه‌های علمی معتبر جدول مربوط به رژیم غذایی سنگ کلیه را تهیه کرده‌ایم:
| گروه غذایی | مواد مفید | محدودیت‌ها |
| پروتئین‌ها | مرغ بدون پوست، ماهی، حبوبات | گوشت قرمز چرب، سوسیس و کالباس، جگر |
| لبنیات | شیر کم‌چرب، پنیر کم‌نمک | لبنیات پرچرب (حاوی کلسیم) |
| میوه‌ها | مرکبات، سیب، انگور، توت‌فرنگی، هندوانه | میوه‌های خشک و پرشکر |
| سبزیجات | کلم، کدو، هویج، خیار | اسفناج، چغندر، ریواس، بامیه |
| غلات و نان | نان سبوس‌دار، برنج قهوه‌ای، جو دوسر | نان سفید، برنج سفید (مقادیر زیاد) |
| میان وعده‌ها | مغزها، سبزیجات تازه | چیپس، پفک، آجیل شور، شکلات |
| چاشنی‌ها و ادویه‌ها | سبزی خشک، زعفران، زردچوبه و دارچین | نمک زیاد، سس سویا، چاشنی‌های صنعتی |
لازم به ذکر است که تعیین مواد غذایی مجاز و غیرمجاز برای سنگ کلیه به سوابق بیماری و نوع سنگ نیز بستگی دارد. به همین دلیل پیشنهاد می‌شود قبل از هر اقدامی ابتدا به متخصص نفرولوژیست یا اورولوژیست مراجعه نمایید.
داروهای مفید در درمان سنگ کلیه
اگر پزشک تشخیص دهد که رعایت رژیم غذایی برای دفع سنگ کلیه کافی نیست ممکن است داروهایی را برای بیمار تجویز کند. در ادامه چند مورد را معرفی می‌کنیم:
- تیازیدها: کاهش دفع کلسیم در ادرار.
- سیترات پتاسیم: افزایش سیترات و جلوگیری از رسوب کلسیم.
- آللوپورینول: کاهش اسید اوریک برای سنگ‌های اوراتی.
- قرص یا داروهای گیاهی مانند سنگکُل برای باز شدن مجاری ادراری و تسریع دفع
علاوه‌بر این موارد، داروهای مسکن مختلف برای کنترل درد ناشی از دفع سنگ کلیه نیز برای بیماران تجویز می‌شود.
درمان‌های خانگی و طبیعی برای دفع سنگ کلیه
درمان خانگی سنگ کلیه و روش‌های سنتی می‌توانند به عنوان یک روش مکمل روند درمان را تسریع کنند. طبق گزارشات و تجربیات بیماران، بسیاری روش‌های طبیعی دفع سنگ را بسیار موثر ارزیابی کرده‌اند. در همین راستا چند پیشنهاد ساده خانگی را در ادامه بررسی می‌کنیم:
استفاده از دمنوش و گیاهان موثر
- دمنوش خارخاسک: افزایش‌دهنده ادرار و دارای خواص ضد التهابی
- گیاه خارشتر: کاهش درد و دفع سنگ با کاهش التهاب و افزایش ادرار
- کاسنی: تصفیه‌کننده طبیعی بدن و پاکسازی کلیه‌ها
- گیاه خرفه: خاصیت ضدالتهابی و مدر بودن و حاوی آنتی اکسیدان
- نعناع فلفلی: تسکین درد، آرام‌بخش و تسریع دفع سنگ
- عناب: موثر بر کاهش اندازه سنگ‌ها، محافظت از کلیه و جلوگیری از تشکیل سنگ جدید
- کاکل ذرت: خاصیت ادرار آوری و کاهش اندازه سنگ‌ها
- زنجبیل: ضدالتهاب و تسکین‌دهنده درد
- سرکه سیب: حاوی استیک اسید و حل سنگ‌های کلیه در ادرار
شما می‌توانید از مکمل‌های گیاهی آماده موجود در عطاری و داروخانه‌ها نیز استفاده کنید. این مکمل‌ها که در قالب عرقیات، قطره، قرص و… عرضه می‌شوند ترکیبی مناسب از مواد گیاهی بالا را دارند و اثربخشی بیشتری خواهند داشت. البته برای انتخاب گیاهان دارویی کلیه یا دمنوش سنگ کلیه بهتر است با متخصص اورولوژیست مشورت نمایید.
سایت معتبر cleveland clinic به نقل از دکتر کال نوشته است:
“مهم است به یاد داشته باشید که سنگ کلیه یک بیماری مزمن محسوب می‌شود و بنابراین نیاز به نظارت و مدیریت مداوم دارد. وقتی بیماران با تشکیل سنگ دوم مواجه می‌شوند، تقریباً همیشه به آنها توصیه می‌کنم که به یک متخصص نفرولوژی مراجعه کنند تا مطمئن شوند که هیچ بیماری مرتبط دیگری عامل ایجاد کننده یا پیچیده کننده آن نیست.”
رژیم غذایی پیشنهادی برای افراد مستعد سنگ کلیه
پیروی از رژیم غذایی علمی نه تنها خطر تشکیل سنگ را کاهش می‌دهد، بلکه به بهبود عملکرد کلیه‌ها و سلامت عمومی کمک می‌کند. به طور کل بهتر است رژیم غذایی تحت نظر پزشک و با توجه به شرایط ویژه بیمار تنظیم شود. با این حال دو رژیم غذایی معروف که طبق تحقیقات بر بهبود سنگ کلیه نیز موثر بودند را معرفی می‌کنیم:
رژیم غذایی DASH برای بهبود سنگ کلیه
رژیم دش در اصل برای کنترل فشار خون و بیماری‌های قلبی طراحی شده اما طبق تحقیقات تاثیر مفیدی بر کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه نیز دارد. این رژیم غنی از میوه، سبزی، غلات کامل و لبنیات کم‌چرب، با محدودیت در گوشت قرمز و نمک است. به این ترتیب از رسوب کلسیم جلوگیری و اسید اوریک را کنترل می‌کند.
رژیم غذایی مدیترانه‌ای برای سنگ کلیه
این رژیم برگرفته از عادات غذایی کشورهای حاشیه مدیترانه است و ارتباط نزدیکی با سلامت قلب، مغز و کلیه دارد. رژیم مدیترانه‌ای غنی از روغن زیتون بکر، ماهی (۲–۳ وعده در هفته)، مغزها و دانه‌ها، سبزی و میوه تازه، حبوبات و غلات کامل است. از طرفی مصرف گوشت قرمز، غذاهای سرخ‌کردنی و قند افزوده با محدودیت همراه خواهد بود. به کمک این تغذیه ضد سنگ التهاب کلیه کم و از تشکیل سنگ جلوگیری می‌شود.
فاکتور‌های خطر و رفتار‌های پرخطر
برای پیشگیری از ابتلا یا عود سنگ کلیه و تعیین اینکه چه چیزی برای سنگ کلیه خوب است، اولین قدم شناخت عوامل خطر و اصلاح سبک زندگی ناسالم با توجه به آنها است. موارد زیر از دلایل تشکیل سنگ کلیه هستند:
عوامل غذایی
- نمک زیاد: دفع کلسیم ادرار و افزایش خطر رسوب
- پروتئین حیوانی: تولید اسید اوریک و افزایش دفع کلسیم
- مواد پراگزالات: ترکیب با کلسیم و تشکیل بلورهای سنگ‌ساز
- قند و نوشیدنی شیرین: حاوی اسید اوریک و افزایش کلسیم ادرار
- کمبود کلسیم غذایی: افزایش جذب اگزالات در روده
عامل‌های مرتبط با سبک زندگی
- کم آبی: غلظت ادرار و تسهیل تشکیل سنگ
- بی‌تحرکی: تغییر متابولیسم استخوان و افزایش کلسیم ادرار
- چاقی: کاهش pH ادرار و افزایش اسید اوریک
- مصرف الکل: کم‌آبی بدن و افزایش اسید اوریک
عوامل پزشکی
- سابقه خانوادگی: افزایش تشکیل سنگ تا ۲ الی ۳ برابر
- نقرس: ادرار و اسیدی و تولید اسید اوریک
- دیابت: تغییر ترکیب شیمیایی ادرار به نفع تشکیل سنگ
- مصرف داروها: افزایش اگزالات ادرار و…
جمع‌بندی و سخن آخر
تشکیل سنگ کلیه نتیجه ترکیب عوامل تغذیه‌ای، سبک زندگی و شرایط پزشکی است. با اصلاح این عوامل خطر می‌توان تا حد زیادی از بروز یا عود این اختلال دردآور جلوگیری کرد. همان‌طور که در پاسخ به سوال چه چیزی برای سنگ کلیه خوب است گفتیم، نوشیدن آب کافی، مصرف متعادل کلسیم، افزایش میوه و سبزیجات و کاهش نمک و پروتئین حیوانی تاثیر زیادی خواهند داشت. در صورت احساس درد در کلیه‌ها یا سایر علائم سنگ کلیه، بهتر است هرچه زودتر به متخصص اورولوژیست تهران یا شهر محل سکونت خود مراجعه نمایید تا از بزرگ شدن آن جلوگیری شده و دفع تسهیل یابد.
برای اخذ نوبت از بهترین متخصص اورولوژیست یا متخصصین کلیه از سامانه نوبت دهی اینترنتی طبیبی نو استفاده کنید. با اتکا بر هوش مصنوعی بهترین خدمات نوبت دهی را به شما ارائه خواهیم کرد. راستی، اگر در زمینه درمان سنگ کلیه نکته مفیدی را می‌دانید، در بخش نظرات با سایرین در میان بگذارید.
سوالات متداول چه چیزی برای سنگ کلیه خوب است
کدام میوه‌ها برای دفع سنگ کلیه مفید هستند؟
لیمو، پرتقال، نارنگی، کیوی و سایر مرکبات به دلیل داشتن سیترات مفیدند. همچنین هندوانه به خاطر آب زیاد می‌تواند به دفع سنگ کمک کند.
کدام غذاها برای سنگ کلیه مضر هستند؟
غذاهای پرنمک، پرچرب و دارای پروتئین حیوانی زیاد (مثل گوشت قرمز و سوسیس) و همچنین مصرف زیاد اسفناج، ریواس و آجیل‌ها می‌تواند خطر تشکیل سنگ را افزایش دهد.
آیا مصرف لبنیات باعث سنگ کلیه می‌شود؟
خیر، مصرف متعادل لبنیات (ماست، شیر، پنیر) نه تنها مضر نیست بلکه به پیشگیری از برخی انواع سنگ کمک می‌کند.
چه دمنوشی برای سنگ کلیه مفید است؟
دمنوش گزنه، خارخاسک، چای سبز و دم‌کرده تخم خیار یا هندوانه به طور سنتی برای دفع سنگ توصیه شده‌اند، اما همیشه باید با نظر پزشک مصرف شوند.
ورزش کردن به دفع سنگ کلیه کمک می‌کند؟
بله، فعالیت بدنی سبک مثل پیاده‌روی می‌تواند حرکت سنگ‌های کوچک را تسهیل کند.
. آیا آب معدنی بهتر از آب لوله‌کشی برای جلوگیری از سنگ کلیه است؟
نه لزوماً. مهم‌تر از نوع آب، مقدار مصرف آن است. آب سالم و کافی بهترین راه پیشگیری است.
مصرف نمک چه تأثیری بر سنگ کلیه دارد؟
نمک زیاد باعث افزایش دفع کلسیم در ادرار و در نتیجه افزایش احتمال تشکیل سنگ می‌شود.
آیا مصرف ویتامین C زیاد باعث سنگ کلیه می‌شود؟
بله، مصرف بیش از حد مکمل ویتامین C می‌تواند احتمال تشکیل سنگ اگزالاتی را بالا ببرد.
آیا رژیم گیاهی می‌تواند از سنگ کلیه جلوگیری کند؟
بله، رژیم غذایی با سبزیجات و میوه‌های تازه، آب کافی و پروتئین گیاهی کمتر باعث کاهش ریسک تشکیل سنگ می‌شود.
