بیماری ام اس چیست و علائم آن

تیم تحریریه طبیبی نودی ۱۹, ۱۴۰۳آخرین بروزرسانی: بهمن ۱, ۱۴۰۳

۰ زمان تقریبی مطالعه 11 دقیقه

ام اس چیست؟ اگر شما نیز به دنبال جواب این سوال هستید، به خواندن ادامه دهید. بیماری ام اس یکی از شایع‌ترین بیماری‎‌های مزمن نخاعی است که بزرگسالان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این بیماری اغلب بین سنین ۲۰ تا ۴۰ سال تشخیص داده می‌شود و زنان را سه برابر بیشتر از مردان مبتلا می‌کند. هنوز هیچ درمان قطعی و علت مشخصی برای ابتلا به این بیماری وجود ندارد. در بیماری ام اس، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به غلاف میلین در اطراف اعصاب حمله می‌کند و به آن آسیب می‌زند. این اتفاق منجر به طیف وسیعی از علائم بیماری می‎شود اما جالب است بدانید که هیچ دو نفری ام اس را به صورت مشابه تجربه نمی‌کنند.

بیماری ام اس (MS) چیست؟

بیماری ام اس چیست؟ این سوالی متداول میان بسیاری از افراد است. بیماری ام اس که با نام علمی مالتیپل اسکلروز (MS) شناخته می‌شود، یک بیماری خودایمنی به حساب می‌آید و حالتی است که مغز و نخاع را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری باعث بروز طیف گسترده‌ای از علائم مربوط به مشکلات بینایی، حرکت بازو یا پا، بی‌حسی و عدم تعادل می‌شود. باید به یاد داشته باشید که علائم MS مادام العمر است و گاهی اوقات می‌تواند باعث ناتوانی شدید یا خفیف شود.

علائم بیماری MS بیشتر در افراد بیست تا چهل سال دیده می‌شود؛ اما ممکن است در هر سنی ایجاد شوند. جالب توجه است بدانید این بیماری در زنان دو تا سه برابر بیشتر از مردان بروز پیدا می‌کند. نکته دیگر آن است که یکی از شایع‌ترین علت‌های ناتوانی جسمی در بزرگسالان بیماری ام اس است در حالی که بسیاری از آن‎ها به درستی نمی‎دانند ام اس چیست.

ام اس چه علائمی دارد؟

ما در بخش قبلی به سوال بیماری ام اس چیست پاسخ دادیم. باید بدانیم که علائم بیماری MS می‌تواند در زنان و مردان و همینطور فرد به فرد، متفاوت باشد. ممکن است این علائم در طیف گسترده‎ای از خفیف تا شدید بروز پیدا می‎کند. برخی از علائم بیماری MS عبارتند از:

خستگی شدید
مشکلات راه رفتن
مشکلات بینایی (تاری دید)
مشکلات کنترل مثانه
بی‌حسی و گزگز در قسمت‌های مختلف بدن
مشکلات تعادل و هماهنگی دست‌ها و پاها
مشکلات شناختی (تفکر، یادگیری و برنامه‌ریزی)

علائم ام اس در زنان

از آنجایی که بیماری ام اس در زنان دو الی سه برابر مردان بروز پیدا می‌کند، بهتر است به این موضوع به طور واضح‌تری بپردازیم. همانطور که گفته شد این علائم فرد به فرد متفاوت است پس اگر به درستی نمی‎دانید ام اس چیست، حتماً با پزشک متخصص خود در این باره صحبت کنید. برخی از علائم MS در زنان عبارتند از:

افسردگی و اضطراب
درد
مشکلات جنسی
خستگی
اسپاسم، سفتی و ضعف عضلات
مشکلات حرکتی
خشکی واژن
اختلال عملکرد جنسی
عدم وجود دوره ماهیانه
مشکلات روده
مشکلات گفتاری و بلع

علائم ام اس در مردان

علاوه‌ بر علائم MS گفته شده در قسمت بالا، مشکلاتی که عمدتاً برای مردان در بیماری MS پیش می‌آید عبارتند از:

اختلال در نعوظ
کاهش میل جنسی
ارگاسمی غایب (شدت کمتری داشته و با تاخیر همراه است)
از دست دادن هماهنگی
تعادل ضعیف
اختلالات شناختی (مانند مشکلات حافظه، یادگیری، تمرکز یا تصمیم‌گیری)

انواع بیماری ام اس

زمانی که متوجه شدید ام اس چیست، باید انواع آن را نیز بشناسید. همانطور که گفته شد، ام اس در افراد متفاوت علائم متفاوتی دارد. حتی اگر دو فرد را پیدا کنید که از یک نوع بیماری ام اس رنج ببرند، آن‎ها باز هم علائم متفاوتی خواهند داشت. انواع بیماری MS به شرح زیر است:

RRMS یا ام اس عودکننده بهبود یابنده

در این نوع از MS افراد طی حملات علاوه بر علائم قدیمی، علائم جدیدی نیز تجربه می‌کنند که به آن «عود» می‌گویند. طی این بیماری، علائم قدیمی ام اس بدتر و شدیدتر می‌شوند. حدود ۸۵ درصد از افراد مبتلا به مولتیپل اسکلروز (یا همان ام اس)، با RRMS درگیر هستند.

SPMS یا ام اس پیشرونده ثانویه

این نوع از بیماری، مرحله دوم یا فاز جدید ام اس عودکنندۀ بهبود یابنده است. در این شرایط ناتوانی به طور پیوسته بدتر می‌شود. بسیاری از پزشکان، این را بهتر از عود کنندۀ بهبود یابنده می‌دانند زیرا در صورت بهتر شدن علائم، دیگر به احتمال زیاد عود وجود نخواهد داشت.

PPMS یا ام اس پیشرونده اولیه

ام اس پیشرونده اولیه حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از افراد مبتلا به ام اس را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این نوع از ام اس با علائم اولیه ام اس عود کننده بهبود یابنده شروع شده و علائم به تدریج در طول زمان بدتر می‌شوند اما عود نمی‎کنند. نکته‌ای که باید بدانید این است که این بیماری معمولا در حدود ۴۰ سالگی بروز می‎یابد. بسیاری از افراد اطلاعی ندارند که این نوع ام اس چیست و آن را با بقیه انواع، اشتباه می‎گیرند.

PRMS یا عود کننده پیشرونده

این نوع از ام اس بدترین نوع آن است چرا که این بیماری همواره در حال بدتر شدن بوده و سیری پیشرونده دارد. در عین حال که بیماری در حال پیشرفت است، حملاتی نیز رخ می‌دهند. به این ترتیب، این نوع بیماری ترکیبی از ام اس پیشرونده اولیه و عود کننده بهبود یابنده است. شیوع ام اس عود کننده پیشرونده بسیار اندک می‌باشد.

چرا به ام اس مبتلا می‌شویم؟

ام اس یک اختلال خودایمنی است، به این معنا که سیستم ایمنی بدن بخشی از بدن را با یک ماده خارجی (ویروس و مانند آن) اشتباه می‌گیرد و به آن حمله می‌کند. در ام اس، به غلاف میلین آکسون‌ها در نورون‌های مغز و نخاع حمله می‌شود. غلاف میلین لایه‌ای است که آکسون سلول‌های عصبی بدن را احاطه کرده و از آنها محافظت می‌کند. هدف آن سرعت بخشیدن به سیگنال‌های الکتریکی بوده تا پیام‌ها از مغز به بقیه بدن منتقل شوند.

حملات ام اس باعث می‌شود غلاف میلین به صورت تکه‌های کوچک ملتهب در اسکن MRI قابل مشاهده باشند. این تکه‌های التهابی می‌توانند باعث اختلال در پیام‌هایی شوند که در امتداد آکسون نورون‌ها حرکت می‌کنند. می‌توانند آن‎ها را «کند» کرده، بهم بریزند، به راه اشتباه بفرستند یا از عبور آنها جلوگیری کنند. این اختلال منجر به علائم و نشانه‌های ام اس می‌شود. هنگامی که التهاب از بین می‌رود، می‌تواند زخم (اسکار) غلاف میلین (اسکلروز) را به جا بگذارد.

ام اس چیست و چرا به آن مبتلا می‌شویم؟ اگر بخواهیم به طور دقیق بگوییم، علت آن مشخص نیست. به نظر می‌رسد که این بیماری، تا حدی ناشی از ژن‌هایی می‌باشد که از والدین به ارث می‎رسد (طبیعت) و همچنین به دلیل عوامل خارجی (محیط) است. با این حال، برخی از عواملی که به عنوان علل احتمالی ام اس مطرح شده‌اند، عبارتند از:

ژن‌ها: ام اس مستقیماً به ارث نمی‌رسد و یک بیماری ژنتیکی نیست. با این حال افرادی که در خانواده خود فرد مبتلا دارند، بیشتر به آن دچار می‌شوند.
کمبود نور خورشید و ویتامین D: ام اس در کشورهای دور از خط استوا شایع‌تر است. این می‌تواند به این معنی باشد که کمبود نور خورشید و سطوح پایین ویتامین D در این وضعیت نقش دارند.
سیگار کشیدن: احتمال ابتلا به ام اس در افرادی که سیگار می‌کشند در مقایسه با افرادی که سیگار نمی‌کشند، دو برابر است.
چاقی: افرادی که در سال‌های نوجوانی چاق بودند در معرض خطر ابتلا به ام اس هستند.
عفونت‌های ویروسی: برخی عفونت‌های ویروسی عامل بیماری ام اس می‌باشند.
زنان: زنان ۲ تا ۳ برابر بیشتر از مردان در معرض ابتلا به ام اس هستند.

چرا خطر ابتلا به ام اس در بانوان بیشتر است؟

چرا زنان بیشتر از مردان به ام اس دچار می‌شوند؟ همانطور که احتمالاً می‌دانید، احتمال ابتلا به ام اس در زنان دو الی سه برابر بیشتر است. این احتمال علت دقیق و مشخصی ندارد. اما داده‌ها حاکی از آن می‌باشد که برخی هورمون‌های زنانه مانند استروژن، پروژسترون و پرولاکتین در طول چرخه قاعدگی زنان و همینطور کروموزوم X می‌توانند احتمالاً خطر ابتلا به ام اس را افزایش دهند. با این حال فرضیه گفته شده همچنان در حال بررسی است و نمی‌توان دلیلی قطعی برای این بیماری پیدا کرد. بهتر است تا زنان آموزش لازم را در رابطه با این که ام اس چیست بگذارند تا احتمال وقوع این مشکل کاهش یابد.

شناسایی بیماری ام اس

تشخیص اینکه آیا علائم شما در ابتدا ناشی از ام اس باشد یا خیر، دشوار است. چرا که برخی از علائم می‌توانند کاملا مبهم یا مشابه سایر بیماری‎ها به نظر بیایند. اگر فکر می‌کنید علائم ام اس را دارید، حتماً با پزشکان متخصص مغز و اعصاب طبیبی نو در این رابطه مشورت کنید.

شناسایی ام اس پیچیده است؛ زیرا هیچ آزمایشی نمی‌تواند آن را مثبت تشخیص دهد. به این ترتیب تشخیص تنها زمانی با اطمینان تایید می‌شود که شواهدی مبنی بر حداقل دو حمله ام اس وجود داشته باشد. این حملات باید بعد از MRI مورد تایید پزشک متخصص قرار گیرند. برخی از راه‌هایی که می‌توانند به تشخیص و شناسایی بیماری ام اس کمک کنند؛ عبارت است از:

معاینه عصبی

متخصص مغز و اعصاب به دنبال ناهنجاری‌ها، تغییرات یا ضعف در بینایی، حرکات چشم، قدرت دست یا پا، تعادل و هماهنگی، گفتار و رفلکس‌ها می‌گردد.

اسکن MRI

اسکن MRI یک اسکن بدون درد است که از میدان‌های مغناطیسی قوی و امواج رادیویی برای تولید تصاویر دقیق از داخل بدن استفاده می‌کند.

تست پتانسیل برانگیخته

انواع مختلفی از تست پتانسیل برانگیخته وجود دارد. رایج‌ترین نوع آن میزان عملکرد چشم را ارزیابی می‌کند.

مایع نخاعی

پونکسیون کمری روشی برای برداشتن نمونه‌ از مایع نخاعی با فرو کردن یک سوزن در قسمت پایین کمر است.

آزمایشات خون

آزمایش خون معمولاً برای رد سایر علت علائم شما، مانند کمبود ویتامین یا یک بیماری بسیار نادر به نام نورومیلیت اپتیکا، انجام می‌شود.

درمان ام اس چیست؟

آیا ام اس درمان دارد؟ یا بهتر بگوییم، آیا بیماری ام اس درمان قطعی دارد؟ متاسفانه در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای بیماری ام اس وجود ندارد، اما داروها می توانند به کنترل و کاهش علائم این بیماری کمک کنند. معالجه ام اس به مرحله بیماری و علائم خاصی که فرد دارد وابسته است. روند درمان ام اس ممکن است شامل موارد زیر باشد:

درمان عود علائم MS (با استروئیدها)
درمان علائم خاص MS
درمان برای کاهش تعداد عود بیماری

چه زمانی باید به دکتر مراجعه کرد؟

برای درمان بیماری ام اس باید به چه پزشکی مراجعه شود؟ تیم طبیبی نو پیشنهاد می‌کند بلافاصله و با مشاهده اولین علائم به مراکز بهداشتی مراجعه کنید و از متخصصین مغز و اعصاب کمک بگیرید. آن‎ها به شما توضیح می‎دهند که ام اس چیست و چگونه می‎توان آن را کنترل کرد. توجه داشته باشید که تیم متخصصین باید متشکل از یک پزشک متخصص مغز و اعصاب، یک فیزیوتراپیست، یک درمانگر گفتار و زبان و یک پرستار متخصص و آموزش دیده در زمینه علائم MS باشد.

اقدامات پیش از مراجعه به دکتر

فراموش نکنید که علائم خود را یادداشت کنید (حتی بی‌اهمیت‌ترین موارد).
تمام داروهای خود را بردارید تا به پزشک خود نشان دهید.
همۀ برگه آزمایش‎های را همراه خود در یک پوشه بزرگ داشته باشید.
عوامل استرس‌زا را بنویسید.
سوالاتتان را در یک دفترچه کوچک بنویسید.
از یک نفر از دوستان یا خانواده بخواهید که شما را همراهی کند.

سوالاتی که باید از دکتر بپرسید

ما برخی سوالاتی که ممکن است برای شما پیش بیاید را در ادامه مطرح کردیم. به یاد داشته باشید که لازم است هر گونه ابهام و سوالی که دارید را با پزشک و پرستار متخصص خود در میان بگذارید؛ چرا که این عمل موجب آرامش خاطر بیشتر شما هم می‌شود. برخی از سوالات به شرح زیر هستند:

در من نوع بیماری ام اس چیست؟
علت علائم من ممکن است چه باشد؟
چه آزمایش‌هایی باید بدهم؟
چه درمان‌هایی برای من وجود دارد؟
چگونه می‌توانم علائم را کنترل کنم؟

رژیم غذایی مناسب برای بیماران ام اس

چیزهایی که باید مصرف کنید:

میوه‌ها و سبزیجات
غلات: جو، برنج
مغزها و دانه‌ها
ماهی (همه ماهی‌های سرشار از اسیدهای چرب امگا ۳ و ویتامین D)
گوشت
تخم مرغ
محصولات لبنی (شیر، پنیر، ماست و کره)
چربی‌ها (چربی‌های سالم مانند روغن زیتون، بذر کتان، نارگیل و آووکادو)
غذاهای غنی از پروبیوتیک (ماست و کلم ترشی)
نوشیدنی‌ها (آب، دمنوش‌های گیاهی)

چیزهایی که نباید مصرف کنید:

گوشت‌های فرآوری شده (سوسیس)
کربوهیدرات‌های تصفیه شده (نان سفید، ماکارونی و بیسکویت)
غذاهای سرخ شده (سیب‌زمینی سرخ کرده و مرغ سوخاری)
غذاهای بسیار فرآوری شده (فست فود)
چربی‌های ترانس (مانند مارگارین، شورتنینگ و روغن‌های گیاهی هیدروژنه)
نوشیدنی‌های شیرین شده با قند (نوشابه)
الکل

مقابله با ام اس در خانه

می‌توانید با دریافت دستورات خاص مراقبتی از پزشک، به راحتی با ام اس در خانه مقابله کنید. نکاتی که باید برای مقابله با ام اس در خانه بدانید ساده است و قطعاً پزشک نیز در این زمینه به شما پیشنهاداتی می‌دهد. برخی از این نکات عبارتند از:

از افراد نزدیکتان بخواهید تا به شما دلگرمی بدهند.
روحیه خود را نبازید چرا که یکی از عوارض MS همین است.
همواره با پرستار خود در تماس باشید.
از دوش آب گرم پرهیز کنید.
ورزش‌های سبک انجام دهید.
تا حد امکان دست و پاهای خود را ماساژ دهید.
از دست دادن تعادل طبیعی است؛ بنابراین از عصا یا واکر استفاده کنید.
سعی کنید در شرایط پیش رو آرامش خود را حفظ کنید.
از طرفی لباس بپوشید که ضعف حرکتی بیشتری دارید.
نسبت به خواب خود حساس باشید.

عوارض بیماری ام اس

برخی عوارض MS ممکن است دلخراش و استرس‌زا باشند. بنابراین توصیه می‌شود اگر نزدیکانتان یا خودتان درگیر ام اس هستید، با احتیاط این بخش را مطالعه فرمایید. برخی از علائم ام اس عبارتند از:

از دست دادن بینایی در یک چشم
درد در چشم، به خصوص زمانی که آن را حرکت می‌دهید.
خستگی مفرط
مشکل در راه رفتن
مشکل کنترل ادرار یا مدفوع
فلج بدن
ضعف در عضلات پا
مشکل در حفظ تعادل
تغییر در نحوه راه رفتن
بی‌حسی
سرگیجه
حساسیت به گرما
لرزش
عفونت‌های دستگاه ادراری (به این دلیل که نمی‌توانید مثانه خود را به طور کامل تخلیه کنید)
ضعف ماهیچه‌ها و استخوان‌ها یا مشکل در تنفس به دلیل ورزش نکردن کافی
زخم بستر
ذات الریه (زیرا غذا و مایعات در هنگام بلع به ریه‌های شما وارد می‌شوند.)
از دست دادن شغل
مشکل در روابط نزدیک به دلیل استرس بالا
افسردگی

چطور از ابتلا به بیماری ام اس جلوگیری کنیم؟

ام اس یک اختلال مزمن است که درمانی ندارد، اما راه‌هایی برای کاهش علائم آن توصیه می‎شوند. متخصصان پس از آن که فهمیدند ام اس چیست،به این موضوع پی بردند که متاسفانه نمی توان به طور کامل از بیماری ام اس پیشگیری کرد. علت آن است که برخی از عوامل این وضعیت مانند سن، ژنتیک و جنسیت را نمی‌توان تغییر داد. با این حال، ایجاد برخی تغییرات در سبک زندگی می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به ام اس کمک کند. برای مثال، اطمینان از ترک سیگار، کاهش استرس و اضطراب در زندگی روزمره و پیروی از یک رژیم غذایی سالم که سرشار از ویتامین D باشد.

پیشرفت‌های اخیر برای درمان ام اس

دانشمندان به طور مداوم در تلاشند که بدانند عوارض و علت‌های ام اس چیست و همواره استراتژی‌های درمانی جدیدی را دنبال می‌کنند. چندین داروی جدید در سال‌های اخیر تأیید و برخی از آنها در آزمایش‌های بالینی امیدوار کننده ظاهر شده‌اند. برخی از این درمان‌ها به شرح زیر است:

مطالعات میکروبیوم روده

پژوهش‌ها درباره میکروبیوم روده ممکن است به دانشمندان کمک کند تا کشف کنند نوع ام اس چیست و افراد چرا و چطور به ام اس مبتلا می‌شوند.

پیشرفت در تحقیقات ژنتیک و ژنوم

محققان در جدیدترین پژوهش‌های خود بیش از ۲۰۰ ژنوم مرتبط با ام اس را شناسایی کرده‌اند. این یافته‌ها به آنان کمک می‌کند تا استراتژی‌ها و ابزارهای جدید مربوط به ام اس را پیگیری نمایند.

درمان‌های تجربی

درمان‌های دارویی جدید و درمان با سلول‌های بنیادی خونساز برای بیماران ام اس امیدوار کننده بوده و توجه بسیاری از پژوهشگران به این سبک درمان جلب شده است.

آیا احتمال تشخیص غلط ام اس وجود دارد؟

با آن که پزشکان به خوبی می‎دانند ام اس چیست، تست و آزمایش دقیقی برای تشخیص بیماری ام اس وجود ندارد. در نتیجه ممکن است بیماری MS به جای برخی از بیماری‌های کمتر درگیر کننده تشخیص داده شود. لیست این بیماری‌ها در ادامه آمده است:

فیبرومیالژیا
میگرن
لوپوس
نوروپاتی
شوگرن
میاستنی گراویس
لایم
نورومیلیت اپتیکا
سارکوئیدوز
روماتیسم

علائم ام اس را کم اهمیت نشمارید!

ام اس بیماری بسیار خطرناکی بوده و بی‌توجهی و سهل‌انگاری نسبت به علائم آن، می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری به بار آورد. به این ترتیب تاکید می‌شود تا علائم بیماری ام اس را نادیده نگرفته و نسبت به آن‌ها حساس باشید. طبیبی نو از پزشک‌های مغز و اعصاب ماهری برخوردار می‌باشد که شما می‌توانید تنها با یک کلیک ساده با صبورترین مشاوران ما ارتباط برقرار کنید و از خدمات رایگان مشاورۀ ما بهره ببرید.

سوالات متداول

چند درصد بیماران ام اس به عوارض جدی و فلج شدن دچار می‌شوند؟

نکته مهمی که باید بدانید آن است که درصد بالایی از بیماران مبتلا به MS یعنی چیزی حدود ۸۰ درصد مبتلایان، به مرحله فلج شدن و عوارض جدی آن نمی‌رسند.

آیا بیماری ام اس مسری است؟

پاسخ این سوال منفی است. ام اس یک بیماری مسری نبوده و به صورت ژنتیکی منتقل نمی‌شود. با این همه، احتمال زیادی دارد که کسانی که اقوام نزدیکشان ام اس دارند، مبتلا به ام اس شوند.

منابع: