راهنمای کامل اصطلاحات سی تی آنژیوگرافی قلب (و کمک برای تفسیر جواب سی تی آنژیوگرافی قلب)
سی تی آنژیوگرافی یک شیوه تصویربرداری برای بررسی انسداد عروق قلب است. در این شیوه به کمک اشعه ایکس و ماده حاجب بدون بیهوشی و جراحی تنگی عروق کرونری قلب تشخیص داده می‌شود. اطلاعات تشخیصی حاصل از این تصویربرداری غیر تهاجمی به پزشک متخصص گزارش داده می‌شود. پزشک نیز با تفسیر اصطلاحات سی تی آنژیوگرافی قلب به شناخت درستی از وضعیت بیمار می‌رسد.
نکته بسیار مهم اینکه تفسیر دقیق و همه جانبه نتیجه آنژیوگرافی قلب باید توسط پزشک متخصص انجام شود. بنابراین این مطلب شما را از مراجعه به پزشک بی‌نیاز نمی‌کند.
اصطلاحات مهم در سی تی آنژیوگرافی قلب
تفسیر جواب سی تی آنژیوگرافی قلب بخش‌های مختلفی را در بر می‌گیرد. در هر بخش نیز از اصطلاحات پزشکی خاصی استفاده می‌شود که گزارشی از وضعیت عروق قلب می‌دهد. مهم‌ترین و اصلی‌ترین اصطلاحات مورد استفاده در سی تی آنژیوگرافی قلب در جدول زیر درج شده است.
| اصطلاح سی‌تی آنژیوگرافی قلب | توضیح ساده | اگر در نتیجه گزارش دیدید، چه معنایی برای شما دارد؟ (تفسیر بیمار محور) |
|---|---|---|
| سی‌تی آنژیوگرافی قلب (CCTA / CT Angiography) | تصویربرداری دقیق از رگ‌های قلب برای بررسی تنگی یا گرفتگی. | اگر نوشته شده “نرمال” یعنی قلب شما فعلاً مشکل جدی ندارد. اگر تنگی یا گرفتگی وجود دارد، نیاز به بررسی و درمان احتمالی است. |
| آترواسکلروز (Atherosclerosis) | تجمع چربی، کلسیم یا مواد دیگر در دیواره رگ‌ها که باعث سفتی و تنگی آن‌ها می‌شود. | وجود این واژه نشانه رسوب چربی و خطر بیماری قلبی است. باید تغذیه و سبک زندگی را جدی‌تر کنترل کنید و ممکن است نیاز به دارو داشته باشید. |
| پلاک عروقی (Vascular Plaque / Plaque) | تجمع چربی، کلسترول و کلسیم در دیواره رگ‌ها که باعث تنگی می‌شود. | اگر گفته شده پلاک “غیرقابل توجه” یعنی مشکل جدی ندارید. پلاک زیاد یا پیچیده، ریسک بالاتر بیماری و لزوم کنترل بیشتر را نشان می‌دهد. |
| کلسیفیه شدن (Calcification / Calcium Score) | تجمع کلسیم در دیواره رگ که باعث سفتی و کم شدن انعطاف شریان می‌شود. | اگر Calcium Score صفر باشد، ریسک بیماری قلبی پایین است. عدد بالا (مثلاً بالای ۱۰۰) یعنی احتمال گرفتگی زیاد و نیاز به کنترل بیشتر. |
| انسداد شریان‌ها (Stenosis / Artery Stenosis / Narrowed Arteries) | تنگ شدن یا انسداد شریان‌ها بر اثر پلاک یا آترواسکلروز. | اگر درصد تنگی کمتر از ۵۰٪ باشد، معمولاً جای نگرانی نیست. اگر بیشتر از ۷۰٪، ممکن است نیاز به درمان جدی‌تر مثل استنت یا آنژیوگرافی داشته باشید. |
| شریان کرونری (Coronary Artery) | رگ‌های اصلی خون‌رسان به عضله قلب. | اگر در جواب اشاره به گرفتگی شریان کرونری باشد، محل و شدت اهمیت دارد و باید طبق نظر پزشک اقدام شود. |
| لخته خون (Blood Clot) | تجمع سلول‌های خونی که باعث انسداد شریان می‌شود. | وجود لخته خطرناک است و ممکن است علت درد قفسه سینه یا سکته قلبی باشد؛ نیاز به درمان اورژانسی دارد. |
| آنژیوگرافی (Angiography) | تصویربرداری از رگ‌ها با ماده حاجب برای بررسی مشکلات قلبی و عروقی. | اگر جواب، نتیجه آنژیوگرافی را شرح می‌دهد، دقت کنید که تنگی، پلاک یا اختلالی گزارش شده یا نه. |
| ماده حاجب (Contrast Agent / Material) | ماده تزریقی که تصاویر را واضح‌تر می‌کند و وضعیت رگ‌ها را بهتر نشان می‌دهد. | اگر در جواب نوشته “عدم تحمل ماده حاجب” یا “آلرژی”، باید حتماً به پزشک اطلاع دهید تا جایگزین یا راهکار دیگری انتخاب کند. |
| مجرای داخلی رگ (Lumen) | فضای داخلی رگ که خون از آن عبور می‌کند. | اگر نوشته شده “مجرای رگ باز است” یعنی خون به خوبی جریان دارد. تنگی یا انسداد لومن نشانه مشکل و کاهش جریان خون است. |
| FFR-CT | روشی برای برآورد فشار خون در عروق بر اساس تصاویر سی‌تی، برای فهمیدن اهمیت تنگی. | اگر FFR بالای ۰.۸۰ باشد، تنگی تأثیر جدی بر خونرسانی ندارد. اگر پایین‌تر باشد، احتمال نیاز به درمان بیشتر است. |
| Temporal Resolution | توانایی دستگاه در ثبت تصاویر در مدت زمان بسیار کوتاه (برای ثبت ضربان قلب سریع). | اگر تصاویر با کیفیت بالا گزارش شده، نتیجه دقیق‌تر و اعتماد بیشتری دارد. |
| Spatial Resolution | دقت فضایی دستگاه در نشان دادن جزئیات ریز رگ‌ها. | بالا بودن آن باعث تشخیص بهتر مشکلات رگ‌ها می‌شود. |
| Volume Rendering | تهیه تصاویر سه‌بعدی از رگ‌ها و قلب با استفاده از داده‌های سی‌تی. | اگر در گزارش اشاره به “سه‌بعدی‌سازی” شده یعنی بررسی با دقت بالاتر انجام شده است. |
تفسیر جواب سی تی آنژیوگرافی قلب
اطلاعات درج شده در جواب سی تی آنژیوگرافی قلب با اصطلاحات تخصصی نوشته می‌شود. بنابراین برای درک این اطلاعات باید با تفسیر داده‌های درج شده آشنا باشیم.
“Coronary CT angiography (CCTA) has emerged as a powerful noninvasive tool for characterizing the presence, extent, and severity of coronary artery disease (CAD) in patients with stable angina. Recent technological advancements in CT scanner hardware and software have augmented the rich information that can be derived from a single CCTA study.”
سی‌تی آنژیوگرافی کرونری (CCTA) به‌عنوان یک روش غیرتهاجمی قدرتمند برای ارزیابی وجود، گستردگی و شدت بیماری عروق کرونر (CAD) در بیماران مبتلا به آنژین پایدار مطرح شده است. پیشرفت‌های تکنولوژیک در سخت‌افزار و نرم‌افزار دستگاه‌های سی‌تی اسکن، اطلاعات بسیار غنی‌ای را از تنها یک مطالعه CCTA امکان‌پذیر کرده‌اند.
پلاک‌های عروقی
پلاک‌های عروقی از دلایل اصلی و بسیار مه انسداد رگ‌های قلب هستند. این مواد می‌توانند از جنس کلسیم یا چربی و سایر مواد باشند. پلاک‌های عروقی در جواب سی تی آنژیوگرافی به دو نوع تقسیم می‌شوند:
- وضعیت اول Non-calcified Plaque: این نوع پلاک‌ها حاوی کلسیم نبوده و به همین دلیل اغلب نرم‌تر هستند. در نتیجه اگز با این مورد در اصطلاحات سی تی آنژیوگرافی قلب مواجه شدید باید بدانید احتمال پارگی عروق بیشتر است. این نوع پلاک‌ها ناپایدارتر بوده و خطر لخته شدن خون را بیشتر می‌کنند.
- وضعیت دوم Calcified Plaque: این نوع پلاک‌ها حاوی کلسیم بوده و در بیشتر موارد نشان دهنده بیماری‌های مزمن عروق کرونری هستند.
انسداد شریان‌ها ( Artery Stenosis)
با تفسیر این بخش از پاسخ سی تی آنژیوگرافی قلب می‌توان میزان انسداد یا تنگی عروق کرونری قلب را تشخیص داد. تنگی‌هایی که در این بخش از گزارش سی تی آنژیوگرافی درج می‌شود می‌توانند خونرسانی به عضله قلب را مختل کنند.
در وضعیت نرمال هیچ تنگی در عروق کرونری نباید وجود داشته باشد.
جدول «درجه انسداد شریان‌ها در سی تی آنژیوگرافی»
| درصد تنگی عروق | درجه انسداد |
|---|---|
| کمتر از ۵۰٪ | خفیف |
| ۵۰٪ تا ۷۰٪ | متوسط |
| بالای ۷۰٪ | شدید |
کلسیفیته شده عروق (Calcification)
یکی از مهم‌ترین گزارش‌ها در جواب سی تی آنژیوگرافی قلب میزان رسوبات کلسیم است. اگر در مقابل این اصطلاح عبارت نرمال نوشته شده باشد یعنی مشکلی در زمینه رسوبات کلسیمی در عروق قلب وجود ندارد.
اما اعداد بالای این آیتم نشان دهنده رسوب کلسیم و تنگی عروق قلب است. این مورد از اصطلاحات سی تی آنژیوگرافی قلب ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی در فرد را نشان می‌دهد.
نشانگان نادر
نشانگان نادر یا سندروم نادر در سی تی آنژیوگرافی قلب به اختلالات و بیماری‌های کمتر شناخته شده قلبی عروقی اشاره دارد. از جمله این بیماری‌های غیر معمول قلبی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- سندروم تاکوتسوبو: به شکل ظاهری خاص بطن چپ قلب گفته می‌شود. این عارضه بیشتر به دلیل استرس بالا در بیماران بروز پیدا می‌کند.
- سندروم میکروواسکولار: این سندروم به رگ‌های بسیار ریزی که دچار اختلال عملکرد شده‌اند اشاره دارد.
این اختلالات را نادر می‌نامند چون از نظر علائم مشابه دیگر بیماری‌های قلبی هستند اما منشا متفاوتی دارند. به بیان ساده منشا و علت ابتلا به این عارضه‌های قلبی کمتر شایع است.
مجرای داخلی رگ (Lumen)
این اصطلاح به وضعیت فضایی داخلی رگ و محل جریان خون اشاره دارد. بر اساس این اطلاعات متخصص قلب می‌تواند میزان انسداد و تنگی عروق قلبی را ارزیابی کند.
اگر لومن نرمال درج شده باشد یعنی خون به صورت آزادانه در رگ‌ها جریان دارد. در سایر وضعیت‌ها می‌توان نتیجه گرفت که فضای داخلی رگ‌ها در حال تنگ و کوچک شدن هستند.
درمان‌ها و گزینه‌های درمانی پس از سی تی آنژیوگرافی
پس از سی‌تی آنژیوگرافی قلب، بسته به نتایج تصویربرداری و وضعیت عروق، پزشک یکی از گزینه‌های درمانی را پیشنهاد می‌دهد که ممکن است شامل دارو درمانی (مانند داروهای کنترل فشار خون، بتابلاکرها، کلسیم بلوکرها، داروهای ضد پلاکت و ضد انعقاد خون، داروهای کاهش‌دهنده چربی و نیترات‌ها)، جراحی قلب در موارد انسداد شدید یا درمان‌های غیرتهاجمی مانند ترک سیگار، اصلاح تغذیه، ورزش منظم و مدیریت استرس باشد. نوع و مقدار دارو یا روش درمانی دقیقاً بر اساس تفسیر تصاویر سی‌تی و شرایط هر بیمار تعیین می‌شود و همیشه باید تحت نظر پزشک متخصص مصرف شود. همچنین رعایت توصیه‌های سبک زندگی سالم و مراجعه منظم به پزشک برای کنترل عوامل خطر، نقش مهمی در موفقیت درمان و پیشگیری از مشکلات قلبی آینده دارد.
داروهای معمول پس از سی تی آنژیوگرافی
| نوع دارو | نمونه داروها | کاربرد اصلی |
|---|---|---|
| ضد فشار خون | کاپتوپریل، انالاپریل، لوزارتان | کنترل فشار و بهبود عملکرد قلب |
| بتابلاکرها | آتنولول، پروپرانولول | کاهش ضربان قلب و استرس |
| کلسیم بلوکرها | آملودیپین، دیلتیازم | مدیریت رسوب کلسیم و فشار خون |
| ضد پلاکت و ضد انعقاد | آسپرین، کلوپیدوگرل | پیشگیری از لخته شدن خون |
| داروهای کاهش چربی خون | آتورواستاتین، روزوواستاتین | کاهش کلسترول خون |
| نیترات‌ها و دیورتیک‌ها | ایزوسورباید، فوروزماید | تسهیل خونرسانی و کاهش مایعات بدن |
آنژیوگرافی یکی از روش های درمانی حساس بوده که پس از آن نیز باید به تغدیه به چه صورت باشد دقت کنیم و باید و نبایدهای خوراکی بعد از آنژیوگرافی را بدانیم.
نکات فنی و ایمنی آنژیوگرافی سی‌تی قلب
-
رزولوشن زمانی: نسل جدید دستگاه‌های سی‌تی می‌توانند با رزولوشن زمانی تا ۶۶ میلی‌ثانیه تصاویر را تهیه کنند که امکان ثبت حرکات سریع قلب را می‌دهد.
-
رزولوشن مکانی: معمولاً بین ۰.۲ تا ۰.۵ میلی‌متر است، به همین خاطر تصاویر بسیار دقیقی از عروق تهیه می‌شود.
-
دوز تابش: بسته به دستگاه و پروتکل، بین ۱ تا ۵ میلی‌سیورت (mSv) متغیر است. تکنولوژی‌های جدیدتر می‌توانند دوز را حتی تا زیر ۱ mSv کاهش دهند که معادل یک تا دو سال تابش طبیعی محیطی است.
-
مصرف ماده حاجب: بسته به وزن بیمار و نوع دستگاه، معمولاً ۶۰ تا ۹۰ میلی‌لیتر ماده حاجب تزریق می‌شود.
نتیجه‌گیری و نکات مهم
یکی از روش‌های اصلی و کارآمد تشخیص وضعیت سلامت قلب و عروق افراد انجام سی تی آنژیوگرافی است، البته مراقبت های بعد از آنژیوگرافی در منزل نیز مهم بوده و پس از انجام آنژیوگرافی به آن ها دقت کنید. در این روش تشخیص پارامترهای مختلفی مانند میزان انسداد شریان، احتمال لختگی و پارگی عروق قلب ارزیابی می‌گردد.
بر اساس داده‌ها و گزارشات سی تی آنژیوگرافی قلب پزشک روش و دوره درمان را تعیین می‌کند. به همین دلیل اهمیت سی تی آنژیوگرافی در بین سایر روش‌های تشخیصی بسیار بالا است. درک گزارش این روش تشخیص نیاز به آشنایی با اصطلاحات سی تی آنژیوگرافی قلب دارد که در این مطلب به آن پرداختیم.
نکات مهم سی تی آنژیوگرافی و تفسیر دقیق گزارشات و تعیین درمان لازم باید توسط دکتر متخصص قلب در تهران یا شهرستان ها انجام گیرد. برای رزرو وقت مشاوره با بهترین متخصصین قلب کشور از طریق سایت طبیبی نو اقدام کنید.
سوالات متداول در مورد سی تی آنژیوگرافی قلب
آیا سی تی آنژیوگرافی عوارض جانبی دارد؟
در اغلب موارد سی تی آنژیوگرافی بی‌خطر است، اما گاهی ممکن است باعث واکنش به ماده حاجب، آسیب کلیوی موقت یا قرارگیری در معرض اشعه ایکس شود. با این حال، مزایای آن معمولاً بیشتر از خطرات احتمالی است.
چه تفاوتی بین آنژیوگرافی معمولی و سی تی آنژیوگرافی وجود دارد؟
آنژیوگرافی معمولی تهاجمی‌تر است و نیاز به ورود کاتتر به عروق دارد، در حالی که سی تی آنژیوگرافی غیر تهاجمی بوده و از طریق تصویربرداری با اشعه ایکس و ماده حاجب انجام می‌شود.
ماده حاجب چه نقشی در سی تی آنژیوگرافی دارد؟
ماده حاجب با ورود به رگ‌ها باعث وضوح بیشتر تصاویر در سی تی اسکن می‌شود. این ماده کمک می‌کند تا شریان‌ها و انسدادهای احتمالی بهتر دیده و تشخیص داده شوند.
آیا همه افراد می‌توانند سی تی آنژیوگرافی انجام دهند؟
خیر. افرادی که به ماده حاجب حساسیت دارند یا عملکرد کلیوی ضعیفی دارند، ممکن است کاندید مناسبی برای این روش نباشند. پزشک پیش از انجام آزمایش شرایط فرد را بررسی می‌کند.
سی تی آنژیوگرافی چقدر دقیق است؟
این روش دقت بالایی در تشخیص انسداد عروق کرونر دارد و اطلاعات کاملی در اختیار پزشک قرار می‌دهد. به همین دلیل برای بسیاری از بیماران یک ابزار کلیدی در تشخیص است.
آیا لازم است قبل از سی تی آنژیوگرافی ناشتا باشیم؟
بله، معمولاً توصیه می‌شود که فرد چند ساعت قبل از انجام سی تی آنژیوگرافی ناشتا باشد تا احتمال تهوع ناشی از ماده حاجب کاهش یابد و تصاویر بهتری ثبت شود.
مدت زمان انجام سی تی آنژیوگرافی چقدر است؟
این تصویربرداری معمولاً در حدود ۱۵ تا ۳۰ دقیقه طول می‌کشد، اما کل فرآیند ممکن است با آماده‌سازی‌های قبل و استراحت بعد از آن کمی بیشتر طول بکشد.
آیا سی تی آنژیوگرافی می‌تواند نیاز به آنژیوگرافی تهاجمی را حذف کند؟
در بسیاری از موارد بله. اگر سی تی آنژیوگرافی اطلاعات کافی را ارائه دهد، ممکن است دیگر نیازی به آنژیوگرافی تهاجمی نباشد، مگر در موارد خاص یا نیاز به مداخله درمانی.
بعد از انجام سی تی آنژیوگرافی چه مراقبت‌هایی لازم است؟
پس از انجام این آزمایش، باید به نوشیدن مایعات کافی برای دفع ماده حاجب و پیگیری دقیق با پزشک متخصص توجه کرد. در صورت بروز علائم غیرعادی، باید فوراً با پزشک مشورت شود.
