داروهای ضد افسردگی مجاز در بارداری
افسردگی بارداری را می‌توان به عنوان یکی از عارضه‌های شایع این دوران نام برد. برخی از افراد تصور می‌کنند که افسردگی زنان در این دوران تنها به بعد از زایمان محدود می‌شود که در برخی از افراد این نوع از افسردگی جدی گرفته نمی شود و حتی به درمان خانگی افسردگی بعد از زایمان نیز رجوع نمی کنند. اما آمارها نشان می‌دهند ۱۰ تا ۲۰ درصد از زنان باردار در دوره حاملگی از افسردگی رنج می‌برند.
عوامل متعددی نظیر تغییر سطح هورمون‌ها، استرس و سابقه افسردگی روی بروز افسردگی بارداری نقش دارند. افسردگی در مادران باردار با نشانه‌های مختلفی مانند حس ناامیدی و اضطراب شدید بروز پیدا می‌کند. تغییر در اشتها و وزن و اختلال خواب نیز از علائم فیزیکی افسردگی بارداری می‌باشند.
اگر درمان افسردگی در بارداری نادیده گرفته شود هم مادر و هم جنین با خطرات افسردگی حاملگی مواجه می‌شوند. تاثیر افسردگی بر جنین هم در رشد طبیعی او و هم روی پیوند عاطفی بین مادر و فرزند اثر دارد.
درمان افسردگی در بارداری به کمک روش‌های مختلف نظیر مصرف دارو و روان درمانی انجام می‌شود. داروهای ضد افسردگی مجاز در بارداری شامل مهار کننده‌های بازجذب سروتونین هستند.
داروهای سه حلقه‌ای و مهار کننده‌های بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین نیز در موارد شدیدتر مفید هستند. در مسیر درمان آگاهی از علائم افسردگی در بارداری و تشخیص زودهنگام آن نقش مهمی ایفا می‌کنند.
حمایت عاطفی خانواده و دسترسی به خدمات پزشکی و روانپزشکی نیز از درجه اهمیت بالایی برخوردار است. توجه داشته باشید که درمان افسردگی بارداری را نباید به خاطر ترس یا شرم به تعویق انداخت.
علائم و نشانه‌های افسردگی در بارداری
برای درمان موثر باید با علائم افسردگی در بارداری آشنا بود و این عارضه را به موقع شناسایی نمود. برخی از نشانه‌های افسردگی بارداری روانی و بعضی دیگر از علائم آن فیزیکی بوده و در رفتار مادر بارداری مشهود است.
علائم روانی و احساسی
تغییرات خلقی بارداری می‌تواند یکی از نشانه‌های مهم افسردگی در این دوران باشد. مادران بارداری افسرده احساسات منفی متعددی نظیر:
- حس بی‌ارزش بودن
- احساس یاس و ناامیدی
- احساس غمگینی دائمی
- حس پوچی
را تجربه می‌کنند. در بیشتر موارد احساسات و افکار منفی در مادران باردار افسرده با اضطراب شدید همراه است. البته باید بین اضطراب‌های طبیعی ناشی از بارداری و اضطراب شدید ناشی از افسردگی در این دوران تمایز قائل شد.
از دیگر علائم روانی که مادران باردار افسرده با آن مواجه هستند لذت نبردن از فعالیت‌های روزمره است. آن‌ها دیگر به کارهای مورد علاقه خود تمایلی نداشته و با کاهش انگیزه روبه‌رو هستند. توجه داشته باشید که نشانه‌های افسردگی بارداری اغلب پایدار بوده و بیشتر از دو هفته ادامه می‌یابند. در این وضعیت شاید به مصرف داروهای ضد افسردگی مجاز در بارداری نیاز باشد.
علائم فیزیکی و رفتاری
علائم افسردگی بارداری تنها به نشانه‌های ذهنی محدود نمی‌شود وبدن را نیز درگیر می‌کند. اختلال خواب از شایع‌ترین علائم فیزیکی افسردگی در زنان باردار به شمار می‌رود. این اختلال به شکل پرخوابی یا کم خوابی در فرد افسرده بروز پیدا می‌کند. تغییرات اشتها ( کم خوری یا پرخوری افراطی) نیز از دیگر علائم فیزیکی افسردگی بارداری است.
در نتیجه این عارضه فیزیکی زنان باردار دچار کاهش یا افزایش شدید وزن می‌شوند. خستگی و بی‌حالی مفرط از دیگر نشانه‌های مهم افسردگی در زنان باردار است. توجه داشته باشید که در خستگی ناشی از افسردگی خواب و استراحت باعث بهبود حال فرد نخواهد شد. این مورد مهمترین وجه تمایز خستگی و بی‌حالی طبیعی در بارداری و خستگی ناشی از افسردگی است.
داروهای ضد افسردگی مجاز در بارداری
در دوران بارداری در انتخاب داروهای مورد استفاده برای درمان افسردگی باید دقت بیشتری به خرج داد. در لیست بهترین دارو برای استرس و افسردگی، داروهایی با کمترین عوارض جانبی روی مادر و جنین بهترین انتخاب هستند.
داروهای مجاز افسردگی در بارداری باید با تجویز روانپزشک تجویز و مصرف گردد. چرا که تنها در این صورت هم سلامت مادر و جنین با مصرف داروی افسردگی حفظ خواهد شد.
مهار کننده‌های بازجذب سروتونین (SSRIs)
مهار کننده‌های بازجذب سروتونین به عنوان ایمن‌ترین انواع داروهای ضد افسردگی مجاز در بارداری به شمار می‌روند. رایج‌ترین داروهای این گروه عبارتند از:
- فلوکستین
- سرترالین
- سیتالوپرام
می‌باشند. که تحقیقات و بررسی‌های علمی ایمنی آن‌ها را برای مصرف در دوران بارداری تایید کرده است. پاروکستین نیز در گروه مهار کننده‌های بازجذب سروتونین قرار می‌گیرد. اما به دلیل ایجاد برخی از ناهنجاری‌های قلبی برای جنین توصیه نمی‌شود.
البته در موارد ضروری و بر اساس تشخیص روانپزشک می‌توان از این دارو نیز برای درمان افسردگی بارداری استفاده نمود.
مهار کننده‌های بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین (SNRIs)
اگر بدن مادر باردار به داروهای SSRIs پاسخ ندهد داروهای این گروه تجویز می‌گردد. از جمله رایج‌ترین داروهای گروه DNRIs می‌توان به:
- دولوکستین
- نلافاکسین
اشاره نمود. اطلاعات ایمنی این داروها در دوران بارداری هنوز کامل و حتمی نیست. به همین دلیل این داروهای ضد افسردگی با محدودیت‌هایی برای مصرف در دوران بارداری همراه هستند.
ایجاد علائم ترک در نوزاد از جمله عوارض جانبی احتمالی این گروه از داروهای ضد افسردگی به شمار می‌رود. به همین دلیل جزو اولین انتخاب‌ها برای درمان افسردگی مادران باردار به شمار نمی‌روند.
داروهای سه حلقه‌ای (TCAs)
این گروه از داروها کمتر از دو گروه دیگر برای مادران باردار تجویز و توصیه می‌گردد. زیرا عوارض جانبی بیشتر و جدی‌تری برای مادر و جنین وی به همراه دارند. نورتریپتیلین و آمی‌تریپتیلین قدیمی‌ترین داروهای سه حقله‌ای محسوب می‌شوند که برای درمان افسردگی به کار می‌روند.
در صورتی که مادر باردار به SSRI ها و ANRI ها پاسخ نداد داروهای سه حلقه‌ای تجویز می‌شود. نکته مهم مصرف دوز کنترل شده این داروها برای درمان افسردگی در دوران بارداری است.
سایر داروها
از دیگر داروهایی که برای درمان افسردگی‌های مقاوم در دوران بارداری استفاده می‌شود بوپروپیون می‌باشد. این دارو برای کمک ترک سیگار نیز تجویز می‌گردد.
بعضی از مطالعات علمی و پزشکی ایمن بودن این دارو در دوران بارداری را نشان داده‌اند. با این همه مصرف این دارو به ویژه در ۳ ماهه اول بارداری باید با احتیاط صورت گیرد. در جدول زیر به مقایسه داروهای ضد افسردگی مجاز در بارداری با یکدیگر پرداخته‌ایم.
| دسته دارویی | ایمنی در بارداری | میزان تاثیرگذاری | عوارض جانبی شایع |
| SSRI | نسبتا ایمن | متوسط تا بالا | تهوع- بی‌خوابی و سردرد |
| SNRI | مصرف با
احتیاط |
متوسط تا بالا | خواب آلودگی- سرگیجه – عوارض احتمالی برای جنین |
| سه حلقه‌ای | نیاز به احتیاط بیشتر | متوسط | افزایش وزن- تاری دید- خواب آلودگی- افزایش فشار خون |
| سایر داروهای ضد افسردگی | نسبتا ایمن (در موارد خاص) | متوسط | اضطراب- بی‌خوابی- احتمال تشنج در دوزهای بالای دارو |
عوارض احتمالی مصرف داروهای ضد افسردگی در بارداری
زنانی که در دوران بارداری از داروهای ضد افسردگی، مانند مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRIs)، استفاده می‌کنند ممکن است نگران این باشند که آیا این داروها می‌توانند باعث نقص‌های مادرزادی شوند یا نه.
به‌طور کلی نیازی به قطع مصرف این داروها در دوران بارداری نیست، چرا که تا کنون مشخص نشده که داروهای ضد افسردگی باعث ایجاد ناهنجاری‌های مادرزادی شوند.
در واقع، خود بیماری روانی درمان‌نشده خطراتی برای جنین در حال رشد ایجاد می‌کند. زنی که دچار افسردگی است، ممکن است مراقبت‌های دوران بارداری را به‌خوبی دنبال نکند و بیشتر در معرض رفتارهای ناسالم یا خطرناک مانند سیگار کشیدن و مصرف مواد مخدر قرار گیرد.
منبع:hopkinsmedicine
تاثیر بر جنین
از عوارض مهم و جدی داروهای ضد افسردگی در بارداری فشار خون ریوی پایدار در نوزاد (PPHN) است. به ویژه اگر این داروها در ۳ ماهه پایانی بارداری مصرف گردد.
البته این عارضه نادر بوده و درصد کمی از نوزادان را درگیر می‌کند. اما در صورت بروز به مراقبت‌های ویژه از نوزاد نیاز است. هر نوع داروهای ضد افسردگی در بارداری عوارض جانبی مخصوص به خود را دارد. به عنوان مثال:
- پاروکستین احتمال نقص‌های قلبی مادرزادی در جنین را بالا می‌برد.
- فلوکستین و سرترالین: این داروها در گروه مهار کننده‌های بازجذب سروتونین هستند و می‌توانند باعث زایمان زودرس شوند. کاهش وزن نوزاد نیز در برخی از تحقیقات علمی به عنوان عوارض جانبی احتمالی این داروها ذکر شده است.
به همین دلیل لازم است بر اساس وضعیت مادر و طبق تشخیص و نظر پزشک از داروهای ضد افسردگی در بارداری استفاده نمود.
تاثیر بر مادر
عوارض جانبی و مخاطرات داروهای ضد افسردگی مجاز در بارداری روی مادر شامل:
- افزایش فشار خون در دوران بارداری
- تغییرات ناگهانی خلق و خو
- ایجاد علائم ترک ( تهوع- سرگیجه- اختلال خواب)
می‌باشد. توجه داشته باشید که علاوه بر دستور مصرف، برای قطع کردن داروهای ضد افسردگی هم باید با نظر پزشک پیش رفت. در غیر این صورت عوارض احتمالی ترک ناگهانی دارو گریبان‌گیر مادر باردار خواهد شد.
روش‌های غیر دارویی برای کنترل افسردگی در بارداری
درمان طبیعی افسردگی در بارداری به دلیل آنکه عوارض جانبی به همراه ندارد توصیه می‌شود.
روان درمانی و مشاوره
تاثیر روان درمانی و مشاوره در بهبود افسردگی بارداری بسیار زیاد است. به ویژه درمان شناختی-رفتاری (GBT) که به شناسایی و تغییر افکار منفی کمک می‌کند.
در مشاوره‌های فردی و گروهی اضطراب مادران باردار کاهش یافته و خلق و خوی آن‌ها بهبود می‌یابد. روان درمانی فشار روانی مادران باردار را کاسته و احساس تنهایی مادران را کم می‌کند.
تغییر سبک زندگی
ایجاد تغییرات ساده در سبک زندگی روی وضعیت روانی مادران باردار اثرات عمیقی به جا می‌گذارد. به عنوان مثال ارتباط بین ورزش و سلامت روان به ویژه در دوران بارداری به اثبات رسیده است. در نتیجه تغییرات مفیدی نظیر:
- انجام ورزش‌های ملایم و منظم مانند پیاده‌روی
- یوگا (حرکات مخصوص دوران بارداری)
- داشتن رژیم غذایی متعادل و غنی
- خواب کفی
- استراحت
- تمرینات تنفسی
در سبک زندگی جایگزین داروهای ضد افسردگی مجاز در بارداری گردد.
مصرف مکمل‌ها و داروهای گیاهی
مکمل‌های ضد افسردگی طبیعی نظیر ویتامین‌های گروه B و منیزیم به بهبود خلق و خوی مادران باردار کمک می‌کنند. مصرف گیاهان آرامش‌بخش مانند مریم گلی، سنبل‌الطیب و گل راعی هم در برای بهبود افسردگی مفید است.
البته دمنوش‌های گیاهی در دوران بارداری باید با مشورت پزشک مصرف شوند. زیرا زنان باردار مجاز به مصرف برخی از گیاهان نیستند.
آیا قطع داروهای ضد افسردگی در بارداری توصیه می‌شود؟
قطع داروهای ضد افسردگی یکی از حساس‌ترین و پرریسک‌ترین تصمیمات در دوران بارداری می‌باشد. زیرا قطع ناگهانی داروهای افسردگی خطرات جدی برای مادر و جنین به همراه دارد. از جمله خطرات ترک داروهای اعصاب در دوران بارداری می‌توان به:
- بازگشت علائم افسردگی
- بالا رفتن ریسک افسردگی پس از زایمان
- ایجاد اختلال در پیوند عاطفی بین نوزاد و مادر
اشاره نمود. بهترین روش، کاهش تدریجی مصرف دارو تحت نظر پزشک متخصص است. توجه داشته باشید که روند قطع مصرف داروهای ضد افسردگی می‌تواند هفته‌ها طول بکشد. همچنین در اغلب مواقع لازم است از روش‌های درختان مکمل نظیر روان درمانی و یوگا همزمان با قطع مصرف کمک گرفت.
نتیجه‌گیری و توصیه‌های نهایی
افسردگی در دوران بارداری بسیاری از مادران را درگیر می‌کند. استفاده از داروهای ضد افسردگی مجاز در بارداری راهکاری موثر برای کاهش علائم بیماری است. با این حال انتخاب و مصرف داروی ضد افسردگی در بارداری باید با نظر و تجویز روانپزشک صورت گیرد.
راه‌های درمان افسردگی حاملگی به دارو درمانی محدود نمی‌شود. بلکه توصیه‌های روانشناسی در بارداری نیز در بهبود افسردگی مادران باردار نقش پررنگی ایفا می‌کند. برای دریافت مشاوره پزشکی افسردگی بارداری با بهترین متخصصین کشور همین الان از طریق سایت طبیبی نو اقدام کنید.