از کجا بفهمیم دیابت نوع یک داریم؟

دیابت نوع ۱ به عنوان یک بیماری خودایمنی و متابولیک در بدن شناخته می‌شود. به همین دلیل اغلب در سنین کودکی و نوجوانی بروز پیدا می‌کند. این نوع دیابت در صورت عدم شناسایی به موقع عوارض و مخاطرات جدی برای سلامتی بیمار به همراه دارد. نقص سیستم ایمنی و سابقه خانوادگی در کنار برخی از عوامل محیطی روی ریسک ابتلای دیابت نوع ۱ موثر می‌باشند.

اما بسیاری از ما با این پرسش که از کجا بفهمیم دیابت نوع ۱ داریم مواجه هستیم. توجه به نشانه‌های اولیه بیماری دیابت نوع ۱ همچون تشنگی شدید و کاهش ناگهانی وزن به تشخیص زودهنگام بیماری کمک می‌کنند.  استشمام بوی میوه از تنفس فرد و حالت تهوع نیز از علائم هشدار دهنده و خاص دیابت نوع ۱ است. آزمایشات مختلفی وجود دارند که به صورت تخصصی دیابت نوع ۱ را تشخیص می‌دهند.

تست گلوکز ناشتا و آزمایش A1C از جمله این تست‌ها هستند. تزریق انسولین و رعایت رژیم غذایی متعادل و مخصوص دیابت برای مدیریت و کنترل این بیماری ضروری است. نکته مهم در جلوگیری از عوارض دیابت نوع ۱ تشخیص زودهنگام و مراجعه منظم به دکتر متخصص داخلی است.

دیابت نوع ۱ چیست؟

دیابت نوع ۱ از جمله بیماری‌های مزمن متابولیک به شمار می‌رود. این بیماری که با نام دیابت خود ایمنی هم شناخته می‌شود اغلب در سنین پایین بروز می‌کند.

برخلاف دیابت نوع ۲ که اغلب ناشی از سبک زندگی فرد است در دیابت نوع ۱ به اختلالات سیستم ایمنی مرتبط است. افرادی که به این نوع دیابت مبتلا هستند مادام العمر با آن درگیر خواهند بود.

تعریف علمی دیابت نوع ۱

دیابت نوع ۱، که پیش‌تر با نام‌های دیابت جوانان یا دیابت وابسته به انسولین شناخته می‌شد، یک بیماری مزمن است. در این بیماری، لوزالمعده (پانکراس) انسولین بسیار کمی تولید می‌کند یا اصلاً تولید نمی‌کند. انسولین هورمونی است که بدن برای ورود قند (گلوکز) به سلول‌ها جهت تولید انرژی از آن استفاده می‌کند.

عوامل مختلفی مانند ژنتیک و برخی ویروس‌ها ممکن است باعث بروز دیابت نوع ۱ شوند. گرچه دیابت نوع ۱ معمولاً در کودکی یا نوجوانی ظاهر می‌شود، اما ممکن است در بزرگسالی نیز ایجاد گردد.

منبع:mayoclinic

انسولین هورمونی است که گلوکز یا همان قند خون را به سلول‌ها منتقل می‌کند. در غیاب این ماده قند در خون تجمع پیدا کرده و به اندام‌های بدن آسیب می‌رساند. در نتیجه بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ نیازمند به دریافت منظم انسولین از طریق داروها هستند.

تفاوت دیابت نوع ۱ با نوع ۲

شاید با این سوال مواجه باشید که از کجا بفهمیم دیابت نوع ۱ داریم؟! یکی از ره‌های تشخیص دیابت نوع ۱ توجه به تفاوت‌های آن با دیابت نوع ۲ می‌باشد. دیابت نوع ۱ اغلب در کودکی یا نوجوانی بروز پیدا می‌کند اما نوع ۲ بیشتر در جوانی فرد را درگیر می‌کند.

علت اصلی بیماری دیابت نوع ۱ مشکلات خودایمنی و تخریب سلول‌های بتا است. اما در دیابت نوع ۲ مقاومت به انسولین و سبک نادرست زندگی عامل اصلی محسوب می‌گردد. بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ از ابتلا به تزریق انسولین نیاز دارند. در دیابت نوع ۲ این نیاز در همه بیماران و در همه طول دوره بیماری وجود ندارد.

علت‌های بروز دیابت نوع ۱

عوامل متعددی همچون نقص در سیستم ایمنی و ژنتیک موجب ابتلای فرد به دیابت نوع ۱ می‌شوند. جدا از علت ابتلا، با مدیریت و کنترل دقیق می‌توان دیابت نوع ۱ را مهار نمود. دلایل اصلی نوع ۱ دیابت عبارتند از:

• نقص سیستم ایمنی: در دیابت نوع ۱ سیستم ایمنی بدن به اشتباه سلول‌های تولید کننده انسولین را از بین می‌برد. این فرآیند به سرعت و ظرف چند ماه در بدن رخ می‌دهد.
• ژنتیک: این بیماری به عنوان یک بیماری ژنتیکی شناخته نمی‌شود. با این همه سابقه خانوادگی می‌تواند احتمال ابتلای سایر افراد را افزایش دهد. پژوهش‌ها نشان می‌دهند ژن‌های خاصی مانند HLA-DR3 و HLA-DR4 موجب بالا رفتن ریسک ابتلا به دیابت نوع ۱ می‌شوند.
• عوامل محیطی: برخی از عوامل محیطی مانند عفونت با ویروس سرخک و اوریون هم عامل ابتلا به این بیماری هستند. همچنین تغذیه نوزاد و قرار گرفتن وی در معرض مواد شیمیایی هم از عوامل موثر در ابتلا به دیابت نوع ۱ به شمار می‌روند.

علائم اولیه دیابت نوع ۱

اگر با این پرسش مواجه هستید که از کجا بفهمیم دیابت نوع ۱ داریم، باید به نشانه‌ها توجه کنید. البته روش‌های پزشکی به خصوصی نیز برای تشخیص این بیماری وجود دارد. اگر نیاز به مشاوره یا بررسی دقیق‌تر دارید، مراجعه به یک فوق تخصص داخلی در تهران می‌تواند راهگشا باشد.

با این همه توجه به علائم اولین مرحله در تشخیص دیابت نوع ۱ به شمار می‌رود. تشخیص زودهنگام از طریق نشانه‌های اولیه دیابت از عوارض جدی این بیماری پیشگیری می‌کند.

علائم شایع در کودکان و نوجوانان

دیابت نوع ۱ بیشتر در سنین کودکی و نوجوانی آغاز می‌گردد. از این رو والدین باید با علائم دیابت نوع ۱ در کودکان آشنا باشند. مهم‌ترین نشانه‌های دیابت نوع ۱ در کودکان و نوجوانان عبارتند از:

• تشنگی مفرط: اولین نشانه این نوع دیابت تشنگی‌های غیرعادی و مفرط است. به نحوی که میل به نوشیدن آب حتی در طول شب نیز ادامه پیدا می‌کند.
• تکرر ادرار: از عوارض تشنگی دائمی و نوشیدن آب زیاد در بیمار مبتلا به دیابت نوع ۱ نیاز مکرر به دفع ادرار است. نیاز به دفع مکرر ادرار به خصوص در طول شب آزاردهنده خواهد بود.
• کاهش وزن ناگهانی: کودکان مبتلا به دیابت نوع ۱ با وجود اشتهای طبیعی یا حتی افزایش اشتها وزن از دست می‌دهند. کم کردن وزن از نشانه‌های مهم و هشدار دهنده ابتلا به دیابت نوع ۱ محسوب می‌شود.
• خستگی غیرعادی: بسیاری از کودکان مبتلا به دیابت نوع ۱ اغلب بی‌حال هستند و بازی‌های روزمره اجتناب می‌کنند. آن‌ها در مدرسه نیز با مشکل عدم تمرکز مواجه هستند.

با مشاهده این نشانه‌ها در کودک خود باید به پزشک متخصص برای انجام آزمایشات تکمیلی مراجعه نمایید. در واقع بهترین پاسخ برای این سوال که از کجا بفهمیم دیابت نوع ۱ داریم مراجعه به پزشک است.

نشانه‌های خاص و هشداردهنده

بعضی از نشانه‌های دیابت نوع ۱ کمتر شایع هستند و بیشتر در مراحل پیشرفته بیماری بروز می‌کنند. بنابراین باید با این نشانه‌های خاص دیابت نوع ۱ نیز آشنا بود تا به محض مشاهده اقدامات لازم را انجام داد. از جمله علائم خاص و هشداردهنده این نوع دیابت عبارتند از:

• تاری دید: اغلب به دلیل نوسانات قند خون دید کودک دچاری تاری می‌‍شود. این تاری دید موقتی بوده و بعد از مدتی برطرف می‌شود.
• بوی میوه‌ای تنفس: یکی ازنشانه‌های اصلی بالا رفتن کتون در خون، بوی شیرین و میوه‌ای در تنفس کودک است. این بوی غیرعادی که شبیه بوی آدامس یا میوه است به پیشرفت دیابت نوع ۱ اشاره دارد.
• حالت تهوع و استفراغ: در مراحل پیشرفته‌تر دیابت نوع ۱ حالت تهوع و دل درد برای کودک پیش می‌آید. حتی احتمال درگیر شدن بدن با مشکل کم آبی نیز وجود دارد.

در بیشتر موارد نشانه‌های دیابت نوع ۱ به صورت ترکیبی بروز پیدا می‌کنند.

آزمایش‌های تشخیص دیابت نوع ۱

یکی از اقدامات مهم برای پیشگیری از عوارض حاد دیابت نوع ۱ تشخیص زودهنگام بیماری است. متاسفانه این نوع دیابت می‌تواند سال‌ها بدون هیچ نشانه‌ای در بدن فعال باشد.

سپس در بازه‌ی زمانی کوتاهی نشانه‌های اولیه یا پیشرفته بیماری ظاهر می‌شوند. آزمایش‌های تخصصی راهکاری قطعی و مفید برای تشخیص به موقع این نوع دیابت هستند. پس اگر می‌پرسید از کجا بفهمیم دیابت نوع ۱ داریم در جواب باید بگوییم آزمایش بدهید.

آزمایش A1C و نقش آن

در تست A1C یا هموگلوبین گلیکوزیله میانگین سطح قند خون فرد را در بازه‌ی زمانی ۲ تا ۳ ماه اندازه‌گیری می‌کنند. در این آزمایش درصد ترکیب هموگلوبین با قند خون مورد بررسی قرار می‌گردد.

اگر نتیجه ایت تست مقداری بیشتر از ۶۵ درصد را نشان دهد احتمال ابتلا به دیابت نوع ۱ وجود دارد. البته از این تست بیشتر برای تشخیص دیابت نوع ۲ استفاده می‌شود. با این همه برای تشخیص دیابت نوع ۱ نیز کاربرد دارد. اما روی نتایج این آزمایش به تنهایی برای تشخیص دیابت نوع ۱ نمی‌توان استناد کرد.

تست گلوکز ناشتا و C- پپتید

در تست گلوکز باید فرد برای مدت ۸ ساعت قبل از آزمایش ناشتا باشد. سپس میزان قند خون بیمار را اندازه‌گیری می‌کنند. بالاتر بودن قند خون ناشتا از ۱۲۶ mg/dl نشان دهنده ابتلا به دیابت می‌باشد. در تست C-پپتید میزان این ماده که همراه با انسولین در لوزالمعده ترشح می‌گردد را اندازه می‌گیرند.

در افرادی که دیابت نوع ۱ دارند به دلیل تخریب سلول‌های بتای پانکراس سطح C-پپتید بسیار پایین خواهد بود. این تست یکی از وجوه تمایز مهم دیابت نوع ۱ و نوع ۲ به شمار می‌رود. پس اگر با این سوال که از کجا بفهمیم دیابت نوع ۱ داریم مواجه هستید این تست را انجام دهید.

تست آنتی بادی

از دقیق‌ترین روش‌های تشخیص دیابت نوع ۱ تست آنتی بادی می‌باشد. در این آزمایشات وجود آنتی بادی‌های خودایمنی در بدن بررسی می‌گردد. انواع مهم آنتی بادی‌های موثر در دیابت نوع ۱ عبارتند از:

• آنتی بادی ضد گلوتامیک اسید دکربوکسیلاز (GAD)
• آنتی بادی ضد ایزلت سلول (IA-2)
• آنتی بادی ضد انسولین (IAA)

وجود یکی یا چند تا از این آنتی بادی‌ها به همراه نتایج سایر تست‌ها نشان دهنده ابتلا به دیابت نوع ۱ است.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

آگاهی از زمان مناسب برای مراجعه به پزشک برای تشخیص قطعی و درمان دیابت نوع ۱ در پیشگیری از عوارض بیماری اهمیت دارد، یکی از قطب های پزشکی برجسته کشور شیراز است که برای درمان های تخصصی دیابت می توانید به متخصص داخلی شیراز مراجعه کنید.

تشخیص زودهنگام و جلوگیری از کتواسیدوز

منظور از کتواسیدوز دیابتی نوعی وضعیت اورژانسی است که در صورت عدم تشخیص دیابت نوع ۱ رخ می‌دهد. نشانه‌هایی مانند:

• ادرار مکرر
• بوی میوه‌ای نفس
• خستگی شدید
• تهوع
• تنفس عمیق و شدید

از نشانه‌های اصلی این وضعیت هستند. هرگونه تاخیر در تشخیص فوری دیابت نوع ۱ می‌تواند سلامت و جان کودک را به خطر بیندازد.

نقش والدین در پیگیری علائم کودکان

والدین باید کوچک‌ترین تغییرات رفتاری و جسمی کودک خود را تحت نظر داشته باشند. علائمی مختلفی مانند شب ادراری و کاهش ناگهانی وزن می‌توانند نشان دهنده دیابت نوع ۱ باشند.

پیگیری زودهنگام این علائم و مراجعه به پزشک متخصص از خطرات دیابت تشخیص داده نشده جلوگیری می‌کند. در شرایطی که امکان مراجعه حضوری به مطب پزشک را ندارید مشاوره‌های آنلاین راهی جایگزین و مفید هستند.

مدیریت اولیه پس از تشخیص دیابت نوع ۱

بعد از دریافت پاسخ این سوال که از کجا بفهمیم دیابت نوع ۱ داریم باید به فکر مدیریت آن بود. هرگونه تعلل و سهل انگاری در زمینه مدیریت علائم دیابت نوع ۱ به ویژه در کودکان مخاطرات و چالش‌های جدی به همراه دارد.

نقش انسولین درمانی و رژیم غذایی

انسولین درمانی به عنوان ستون اصلی مدیریت بیماری دیابت نوع ۱ محسوب می‌شود. بعد از مراجعه به پزشک و تشخیص قطعی نوع انسولین و دوز آن مشخص خواهد شد.

در کنار تزریق اصولی انسولین باید رژیم غذایی متعادل و مخصوص دیابت نیز رعایت شود. در برنامه غذایی باید به کنترل قند خون در کنار نیازهای غذایی کودک برای رشد توجه کرد.

حمایت روانی و آموزش خانواده

پذیرفتن بیماری دیابت نوع ۱ کودک برای بسیاری از خانواده‌ها چالش برانگیز است. به همین دلیل حمایت روانی و آموزش خانواده‌های درگیر این بیماری ضرورت دارد.

شرکت در جلسات مشاوره و گروه‌های حمایتی قطعا در کنترل استرس و تقویت روحیه کودک نقش به سزایی ایفا می‌کند.

سخن پایانی

اینکه از کجا بفهمیم دیابت نوع ۱ داریم پاسخ‌های متعددی دارد. اولین راهکار توجه به علائم اولیه یا مشانه‌های هشدار دهنده این بیماری است. با مراجعه به پزشک و انجام آزمایشات پزشکی می‌توان بیماری را به طور دقیق شناسایی کرد.

استفاده از انسولین و رعایت رژیم غذایی فاکتورهای مهمی در مدیریت دیابت نوع ۱ به شمار می‌روند. عامل مهم در پیشگیری از عوارض حاد این بیماری تشخیص سریع دیابت و مراجعه منظم به پزشک متخصص است.

هم بیمار و هم خانواده او باید زندگی با دیابت را آموزش ببینند. برای رزرو نوبت و مشاوره آنلاین با بهترین متخصصین دیابت کشور از طریق سایت طبیبی نو اقدام کنید.