اختلال شخصیت خودشیفته را چطور درمان کنیم؟

اختلال شخصیت خودشیفته نوعی اختلال شخصیتی است که فرد مبتلابه آن به طور اغراق‌آمیزی خود را بزرگ می‌پندارد و مرکز هر چیزی می‌داند. این موضوع باعث می‌شود که او، دیگران و مشکلات و حتی حقوقشان را کاملا نادیده بگیرد. به همین دلیل، افراد خود شیفته از سوی دیگران یک شخصیت غیرقابل تحمل شمرده می‌شوند.

در نهایت، فرد مبتلابه اختلال شخصیت خودشیفته در روابط اجتماعی و جنبه‌های مختلف زندگی خود با مشکلات جدی مواجه خواهد شد. با وجود چالش‌های گوناگون و مشکلات روانی خودشیفته، شناخت این اختلال شخصیت و درمان آن یک امر ضروری است.

تعریف اختلال شخصیت خودشیفته

اختلال شخصیت خودشیفته یا نارسیسیسم یکی از اختلالات شخصیت است که با الگوهای خودبزرگ‌بینی، نیاز مفرط به تحسین و توجه و عدم همدلی نسبت به دیگران خود را نشان می‌دهد. طبق روانشناسی شخصیت، این افراد انتظار دارند که دیگران بدون قیدوشرط خواسته‌هایشان را برآورده کنند. ابتلابه شخصیت خودشیفته، اغلب در اوایل بزرگسالی آغاز می‌شود و تاثیر منفی طولانی‌مدتی بر زندگی فرد و اطرافیانش می‌گذارد.

در اختلال خودشیفتگی و اختلال شخصیت ضد اجتماعی، افراد پیوسته حقوق دیگران را نادیده می‌گیرند و نقض می‌کنند. در اختلال شخصیت مرزی نیز افراد ناپایداری هیجانی و ترس از رهاشدگی دارند، اختلال شخصیت مرزی تاثیر بر روابط زناشویی داشته و زوج ها سر این موضوع بسیار به چالش و مشکل می خورند. افراد مبتلابه اختلال شخصیت نارسیستیک نیز به دلیل خودبزرگ‌بینی، به دنبال حفظ حس برتری و تحسین بیرونی هستند.

شناسایی زودهنگام اختلال شخصیت خودشیفته اهمیت زیادی دارد؛ زیرا در اقدام به موقع برای درمان این عارضه موثر است و از آسیب‌دیدگی روابط خانوادگی، اجتماعی و شغلی در اثر ویژگی‌ها و علائم شخصیت خودشیفته جلوگیری می‌کند.

شناخت اختلال خودشیفتگی، نه تنها به درک بهتر رفتارهای خودشیفته کمک می‌کند، بلکه باعث کاهش تاثیر نارسیسیسم در روابط، ایجاد روابط سالم‌تر و کاهش تنش‌های ناشی از تعامل با افراد خود شیفته نیز خواهد شد.

علائم و نشانه‌های اختلال شخصیت خودشیفته

علائم اختلال شخصیت نارسیستیک معمولا در اوایل بزرگسالی بروز می‌کنند. علائم اختلال خودشیفته ممکن است در هر فردی خود را به شکل متفاوتی نشان دهند. با توجه به این که رفتارهای خودشیفته غیرطبیعی و بسیار خودخواهانه هستند، افراد معمولی و غیرمتخصص نیز می‌توانند نشانه‌های نارسیسیسم را در اطرافیان تشخیص دهند.

اصلی‌ترین نشانه‌های ابتلابه اختلال شخصیت خودشیفته عبارت‌اند از:

• رابطه مستقیم خودبزرگ‌بینی و خودشیفتگی در این افراد باعث می‌شود، خود را شایسته تحسین مداوم و بیش از اندازه بدانند.
• مشکلات خود را به صورت اغراق‌آمیز بیان می‌کنند.
• خودخواهی در شخصیت خودشیفته باعث می‌شود این افراد علاقه‌ای به شنیدن مشکلات دیگران نداشته باشند.
• رویای داشتن موفقیت، قدرت، درخشش، زیبایی و همسر ایده‌آل را در سر دارند.
• برای برترنشان‌دادن خود و تحقیر فرد مقابل، واکنش خود را با عصبانیت و پرخاشگری نشان می‌دهند.
• این خودشیفتگی‌ها باعث می‌شود، به افراد رده پایین اجتماعی با دید تحقیر نگاه می‌کنند.
• از اطرافیان انتظار دارند که بی‌چون و چرا، انتظاراتشان را بپذیرند و برآورده کنند.
• این افراد به دلیل خودخواهی از دیگران به عنوان وسیله‌ای برای رسیدن به مقاصد خود استفاده می‌کنند.
• این افراد خودخواه هستند و نیازها و احساسات دیگران را بی اهمیت و کوچک می‌پندارند.
• به دیگران حسادت می‌کنند و اعتقاد دارند که دیگران به آن‌ها حسادت می‌کنند.
• نسبت به مشکلات بین فردی بسیار بی‌تفاوت و خونسرد هستند.
• همواره رفتاری متکبرانه توام با خودستایی و ادعا دارند.
• روحیه انتقادپذیری ندارند و نسبت به این موضوع بسیار حساس و زودرنج هستند.
• در صورت طولانی‌شدن فرایند درمان خودشیفتگی بسیار بی‌تاب و عصبی می‌شوند.
• در تنظیم احساسات و رفتار خود مشکل دارند.
• هنگام مواجه‌شدن با استرس و پذیرش تغییرات با مشکل مواجه می‌شوند.
• در صمیمیت با دیگران به ویژه افراد ثروتمند و خاص به صورت اغراق‌آمیز رفتار می‌کنند.
• احساسات نهفته‌ای مانند ناامنی، شرم، آسیب پذیری و حس حقارت دارند.
• به صورت اغراق‌آمیز به خود اهمیت می‌دهند.
• افراد خود شیفته به شناسایی احساسات یا نیازهای دیگران تمایلی ندارند و در انجام این کار ناتوان هستند.
• یکی دیگر از نشانه‌های اختلال شخصیت خودشیفته این است که به دلیل خودبزرگ‌بینی، دستاوردهای خود را بزرگ جلوه می‌دهند و دستاوردهای دیگران را کوچک می‌شمارند.

دلایل و علل بروز اختلال شخصیت خودشیفته

عوامل ژنتیکی، محیطی، تربیتی، خانوادگی و اجتماعی در بروز اختلال شخصیت خودشیفته نقش بسیار موثری دارند. برخی از عوامل موثر در شکل‌گیری اختلال خودشیفتگی عبارت‌اند از:

• توجه بیش از اندازه به کودک که اصطلاحا باعث نازپرورده بارآوردن او می‌شود.
• با توجه به رابطه تربیت و اختلال شخصیتی، مورد سوء‌استفاده قرارگرفتن یا عدم دریافت توجه کافی در دوران کودکی می‌تواند باعث بروز این اختلال در بزرگسالی شود.
• انتظارات غیر واقعی والدین از کودک نیز ممکن است از علل اختلال شخصیت خودشیفته باشد.
• تاثیرات فرهنگی نیز از عوامل زمینه‌ساز این اختلال هستند.
• در روانشناسی نارسیسیسم نداشتن قید و بند مشخص در امور جنسی نیز باعث ابتلابه این اختلال خواهد شد.

روش‌های تشخیص اختلال شخصیت خودشیفته

تشخیص اختلال شخصیت نارسیستیک بسیار چالش برانگیز است. به همین دلیل، برای تشخیص قطعی ابتلابه این اختلال، بایستی به روانپزشکان و روانشناسان متخصص مراجعه کنید تا با استفاده از ابزار تشخیص نارسیسیسم و روش‌های استاندارد به بررسی وجود ابتلابه شخصیت خود شیفته در مراجعه‌کننده بپردازند.

اولین قدم برای تشخیص ابتلا به اختلال شخصیت خودشیفته، بررسی معیارهای DSM-5 و ICD-10 در فرد است. چنانچه حداقل ۵ مورد از معیارهای DSM-5 در فرد وجود داشته باشد، می‌توان گفت که به اختلال خودشیفتگی مبتلا شده است. معیارهای DSM-5 برای بررسی و تشخیص اختلال شخصیت خودشیفته عبارت‌اند از:

• اشتغال ذهنی مداوم و فراگیر نسبت به موضوعاتی مانند قدرت، زیبایی، استعداد، یا عشق ایده‌آل
• تمایل به بزرگ‌نمایی و برجسته‌سازی خود
• نیاز همیشگی به دریافت تحسین و تایید از سوی اطرافیان
• اعتقاد به منحصربه‌فردبودن خود و برتری ذاتی نسبت به شخصیت‌های دیگر
• سوءاستفاده از دیگران برای دستیابی به اهداف شخصی بدون در نظرگرفتن پیامدهای اخلاقی
• داشتن توقعات و انتظارات نامعقول در روند پیشرفت یا ادامه روند درمان
• فقدان همدلی و علاقه نسبت به درک احساسات، نیازها یا تجربیات عاطفی دیگران
• انجام رفتارهای تحقیرآمیز و متکبرانه در تعاملات
• حسادت به موفقیت‌های دیگران همراه با این باور نادرست که دیگران به آن‌ها حسادت می‌کنند.

پرسشنامه و تست NPI نیز یکی از ابزارهای تشخیص ابتلابه اختلال شخصیت خودشیفته است. این ابزار به روانپزشکان و روانشناسان برای تشخیص اختلال خودشیفتگی و شروع فرایند درمان کمک خواهد کرد. شما می‌توانید در قسمت پرسشنامه NPI برای تشخیص اختلال شخصیت خودشیفته در تست شخصیت خود شیفته به صورت رایگان شرکت کنید.

درمان اختلال شخصیت خودشیفته

مسیر درمان اختلال خودشیفتگی با چالش‌های متعددی همراه است؛ زیرا، افراد دارای شخصیت‌های آسیب‌دیده و مبتلابه نارسیسیسم تمایلی به پذیرش ابتلا به این اختلال ندارند. به همین دلیل، افراد خود شیفته نسبت به شروع فرایند درمان بی‌میل و مقاوم هستند و فرایند راضی‌کردن آن‌ها بسیار دشوار است.

مقاومت در برابر تغییر، تمایل به سرزنش دیگران به جای پذیرش رفتارهای اشتباه خود و حساسیت شدید به انتقاد، در این افراد، فرایند درمان آن را نسبت به دیگر اختلالات شخصیتی پیچیده‌تر می‌سازد.

درمان روان‌درمانی یکی از موثرترین روش‌ها برای بهبود اختلال شخصیت خودشیفته است. در درمان روان‌شناختی خودشیفتگی همواره تلاش بر این است که خودآگاهی فرد نسبت به الگوهای ناسازگارانه رفتاری و ریشه‌های عمیق این اختلال افزایش پیدا کند.

با وجود احتمال موفقیت بالای روان درمانی برای درمان اختلال خودبزرگ‌بینی، همچنان ممکن است طولانی‌بودن فرایند درمان، مقاومت بیماران یا عدم همکاری خانواده‌ها باعث بروز چالش‌های مختلفی شود.

رفتار درمانی شناختی (CBT) نیز یکی دیگر روش‌های موثر برای درمان اختلال شخصیت نارسیستیک است که بر شناسایی افکار و رفتارهای ناسالم و اصلاح آن‌ها متمرکز است. درصورت همکاری بیمار، این روش نیز نتیجه‌دهی فوق‌العاده‌ای خواهد داشت.

در برخی موارد، از دارودرمانی نیز برای بهبود اختلال شخصیت خودشیفته استفاده می‌شود. نکته حائز اهمیت درباره درمان دارویی نارسیسیسم این است که استفاده از داروها به عنوان درمان اصلی برای درمان اختلال شخصیت خودشیفته توصیه نمی‌شود. این روش تنها در بهبود برخی علائم جانبی اختلالات رفتاری و روانب مانند افسردگی، اضطراب و نوسانات خلقی شخصیت خود شیفته موثر هستند.

در نهایت، با وجود چالش‌های دشوار و متعدد، موفقیت درمان فرد مبتلابه شخصیت خودشیفته به مهارت متخصص روان، میزان همکاری بیمار و خودبزرگ‌بینی‌های او، تداوم جلسات روان‌درمانی و رفتار درمانی بستگی دارد.

چالش‌ها و موانع درمان اختلال شخصیت خودشیفته

در صورتی که تصمیم گرفته‌اید، برای درمان اختلال خودشیفتگی در خود، خانواده یا اطرافیانتان اقدام کنید، با چالش‌های متعددی روبه‌رو خواهید بود. این چالش‌های درمان، عمدتا در ماهیت این اختلال و تعاملات پیچیده اجتماعی-روانی آن ریشه دارند.

مقاومت فرد مبتلابه بحران خودشیفتگی در پذیرش درمان، موانع خانوادگی و اجتماعی و وجود اختلالات روانی مشابه باعث می‌شوند که فرآیند درمان اختلال شخصیت خودشیفته نسبت به دیگر اختلالات شخصیتی دشوارتر شود.

افراد مبتلابه اختلال شخصیت خودشیفتگان به دلیل ویژگی‌های ذاتی مانند خودبزرگ‌بینی، انتقادناپذیری و ترس از آسیب دیدن تصویر ایده‌آلی که از خود در ذهنشانشان ساخته‌اند، در برابر شروع فرایند درمان اختلال خودشیفتگی مقاومت می‌کنند.

افراد مبتلابه شخصیت خود شیفته، مشکلات خود را انکار می‌کنند. به طوری که حتی اگر به پذیرش درمان راضی شوند، ابتلابه اختلال شخصیت نارسیستیک را نمی‌پذیرند. این موضوع، از موانع درمان خودشیفتگی است که تشخیص و مداخله درمان را دشوار می‌سازد.

رفتارهای خودمحورانه فرد مبتلابه اختلال شخصیت خودشیفته‌گی باعث بروز تنش‌های شدیدی در خانواده می‌شود. از طرفی، اعضای خانواده فرد خود شیفته ممکن است ناخواسته با تایید الگوهای بیماری خودشیفتگی مانند تحسین افراطی به تداوم این اختلال کمک کنند. از طرف دیگر، تضادهای مداوم و کاهش حمایت عاطفی باعث ایجاد محیطی ناسالم برای بهبود فرد مبتلابه شخصیت خودشیفته می‌شود.

نگرش منفی جامعه نسبت به اختلالات شخصیت و خودشیفتگی باعث می‌شود بسیاری از مبتلایان از مراجعه به روانشناس و اقدام برای درمان اختلالات شخصیتی خودداری کنند. در بسیاری از موارد، این انگ اجتماعی منجربه انزوای بیشتر فرد و عدم بهبود علائم اختلال شخصیت خودشیفته می‌شود.

مشکلات روانی همزمان نیز از چالش‌های درمان بیماری خودشیفتگی است. ابتلابه اختلال شخصیت نارسیستیک عمدتا با اختلالات روانی دیگری مانند افسردگی، اضطراب، سوءمصرف مواد یا اختلال شخصیت مرزی نیز همراه است. این موضوع، پیچیدگی فرایند درمان و تغییر رفتار خودشیفته را دوچندان می‌کند.

راهکارهای مقابله با افراد خودشیفته در زندگی روزمره

تعامل با افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته بایستی با ترکیبی از آگاهی، صبر و راهبردهای عملی صورت گیرد. نشانه‌های خودشیفتگی و درک این اختلال، اولین گام مقابله با افراد خودشیفته و مدیریت موثر در رابطه با این افراد است.

برخی از فعالیت‌هایی که در ارتباط موثر با فرد مبتلابه شخصیت خودشیفته به شما کمک می‌کنند، عبارت‌اند از:

• از تکنیک‌های ارتباطی تعامل موثر مانند عدم انتقاد از شخصیت نارسیستیک و بیان ساده استفاده کنید. همچنین، از گفت‌و‌گوی طولانی درباره اشتباهات آن‌ها خودداری کنید تا از تحریک حس دفاعی فرد خودشیفته جلوگیری شود.
• برای برقراری ارتباط با افراد خود شیفته، مرزهای سالم و پایدار تعیین کنید. مهم است که این مرزها با قاطعیت و بدون عذرخواهی بیان شوند و در صورت نقض، پیامدهای منطقی داشته باشند.
• هنگام مواجه‌شدن با تحقیر یا بی‌اعتنایی در روابط با افراد نارسیسیسم، خونسردی خود را حفظ کنید و نسبت به تحریک‌ها واکنشی نشان ندهید.
• تقویت عزت‌نفس و انجام تمرین‌های خودمراقبتی به شما کمک می‌کند تا اهمیت انتقادها و بی‌توجهی‌های فرد مبتلابه اختلال نارسیستی، برای شما کاهش پیدا کند.
• فرد مبتلابه اختلال شخصیت خودشیفته را به شرکت در جلسات روان‌درمانی، به‌ویژه رویکردهای مبتنی بر شناخت درمانی تشویق کنید تا توانایی همدلی در او تقویت شود و رفتارهای خودمحورانه او کاهش پیدا کند.

در نهایت، با توجه به این که تغییر در افراد مبتلابه اختلال خودشیفتگی معمولا دشوار است، بایستی علاوه‌بر یادگیری نحوه مقابله با افراد خودشیفته، بر مدیریت واکنش‌های خود برای حفظ سلامت روان تمرکز کنید و از راهکارهای درمان خودشیفتگی توصیه‌شده توسط متخصصان این حوزه استفاده کنید.

تأثیر اختلال شخصیت خودشیفته بر روابط اجتماعی و حرفه‌ای

ویژگی‌های اختلال شخصیت خودشیفته تاثیر عمیقی بر روابط شخصی، خانوادگی، اجتماعی و حرفه‌ای افراد می‌گذارد. افراد خودشیفته نیازهای عاطفی دیگران را نادیده می‌گیرند و تعاملات خود را حول محور برتری خود متمرکز می‌کنند. به همین دلیل، خودشیفتگی در خانواده و جامعه اثرات منفی زیادی برای آن‌ها به دنبال خواهد داشت.

در روانشناسی خودشیفتگی، عدم توجه به احساسات و نیازهای دیگران باعث احساس ناامنی، تنهایی یا حتی تحقیر در اطرافیان می‌شود. اختلال شخصیت خودشیفته در روابط و محیط خانوادگی نیز تنش‌های طولانی‌مدتی به دنبال دارد؛ زیرا، فرد مبتلابه خودشیفتگی تمایلی به پذیرش اشتباهات خود ندارد. پیوند خودشیفتگی و روابط خانوادگی، آشفتگی روانی اعضای خانواده را به دنبال خواهد داشت.

علاوه‌بر تاثیر منفی خودشیفتگی در خانواده، روابط با افراد نارسیسیسم در محیط کاری نیز با چالش‌های مختلفی مواجه خواهد بود؛ چرا که افراد مبتلابه اختلال خودمحوری و خودشیفته، در همکاری با همکاران مشکل دارند. همچنین انتقادپذیر نیستند و برای پیشرفت شخصی خود، حقوق دیگران را نادیده می‌گیرند. در نتیجه، آسیب‌های روانی ناشی از خودشیفتگی در محل کار باعث ایجاد فضا و رقابت ناسالمی خواهد شد.

با توجه به ارتباط اختلال خودشیفتگی و روابط اجتماعی، بایستی مرزهای رفتاری مشخصی برای ارتباط با فرد مبتلابه اختلال شخصیت نارسیستیک مشخص کنید و برای کاهش تأثیرات حرفه‌ای این اختلال، او را به صورت اصولی به درمان تشویق کنید. مداخله تخصصی روانشناسی شخصیت خودشیفته به کاهش تأثیرات اجتماعی این اختلال کمک خواهد کرد.

شما با آگاهی از ماهیت اختلال شخصیت خودشیفته و پذیرش این که تغییر سوءرفتار فرد خود شیفته بدون همکاری او، مراجعه به متخصص روان و شرکت در جلسات روان‌شناسی دشوار است، می‌توانید از سلامت روانی خود حمایت کرده و به فرد مبتلا کمک کنید تا در مسیر صحیح درمان قرار بگیرد.

نتیجه‌گیری و جمع‌بندی

اختلال شخصیت خودشیفته با ویژگی‌هایی نظیر خودبزرگ‌بینی، نیاز به تحسین ‌و عدم همدلی همراه است. این موارد باعث مشکلات شخصیتی ناشی از خودشیفتگی در روابط خانوادگی و اجتماعی خواهد شد. در نهایت، نه تنها زندگی فردی، بلکه زندگی اجتماعی و آینده شغلی فرد خود شیفته و حتی زندگی اطرافیان او نیز تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.

در نکات جمع‌بندی اختلال شخصیت خودشیفته می‌توان گفت، با وجود این چالش‌ها، شناسایی زودهنگام شخصیت خود شیفته و اقدام به موقع برای شروع فرایند درمان، از باقی‌ماندن فرد مبتلابه این اختلال در این چرخه آسیب‌رسان جلوگیری خواهد کرد.

اگر در خود یا اطرافیانتان ویژگی‌های افراد خودشیفته را مشاهده می‌کنید، بایستی هرچه سریع‌تر برای تشخیص قطعی ابتلابه این اختلال شخصیت و درمان آن یا کمک به خودشیفتگان اقدام کنید.

با توجه به این که مراجعه به روانپزشک و شرکت در جلسات مشاوره روانشناسی نیش مهمی در بهبود این اختلال دارد، شما می‌توانید همین حالا به صورت اینترنتی نسبت به رزرو وقت مشاوره، مراجعه حضوری یا پرسش از متخصصان طبیبی نو برای درمان نارسیسیسم و اختلال خودشیفتگی اقدام کنید.