لیست بیماری های روان تنی یا سایکوسماتیک (علائم و روش های تشخیص بیماری های جسمی نشأت گرفته از روان)
اختلال روان‌تنی یا سایکوسوماتیک پدیده‌ای پیچیده است که به دلیل تاثیر ذهن بر بدن به وجود می‌آید. در این اختلال، فشارهای روانی و استرس و اضطراب بر جسم فرد تاثیر می‌گذارند و مشکلات جسمی متعددی را به وجود می‌آورند. لیست بیماری های روان تنی نسبتا گسترده است و شامل تمامی مشکلات جسمی است که می‌توانند در اثر آشفتگی‌های روانی به وجود بیایند.
اختلال روان تنی خود را با علائمی نظیر سردرد، درد معده، مشکل گوارشی، مشکل جنسی، اختلال در ضربان و تپش قلب، مشکل تنفسی و بیماری‌های پوستی نشان می‌دهد. این موضوع به دلیل تاثیر استرس و فشارهای روانی بر تغییر سیستم ایمنی و سیستم عصبی مرکزی افراد است، اختلال روان تنی در اصل یکی از انواع اختلالات سایکوسوماتیک شناخته می شود.
متخصص روان تنی چیست؟ پزشک به تنهایی قادر به درمان اختلال روان تنی نخواهد بود. بلکه این مشکلات جسمی بایستی توسط روانپزشک و روانشناس ریشه‌یابی شوند. پس از آن، با استفاده از روان‌درمانی، دارودرمانی و اصلاح سبک زندگی به درمان این ناآرامی‌های روانی می‌پردازند تا عارضه‌های جسمی نیز درمان شوند.
اختلال روان‌تنی چیست؟ (تعریف و تفاوت با سایر اختلالات روانی)
بیماری‌های روان‌تنی (سایکوسوماتیک) به شرایطی اشاره دارند که بیماری روانی با علائم جسمی همراه است. به عبارتی، در صورت ابتلا به موارد موجود در لیست بیماری های روان تنی، عوامل روانی مانند استرس و اضطراب مزمن منجر به بروز آن‌ها شده‌اند. در نتیجه، فرد علائم جسمانی نظیر سایکوسوماتیک معده را تجربه می‌کند. در حالی که دلیل پزشکی مشخصی برای این علائم وجود ندارد. این اختلال ممکن است هر عضوی از بدن را به نحوی درگیر کند.
تعریف دقیق سایکوسوماتیک از دیدگاه روانپزشکی
اختلالات روان‌تنی چیست؟ اختلالات روان تنی یا سایکوسوماتیک به بیماری‌هایی گفته می‌شود که ابتلا به آن‌ها نتیجه تاثیر ذهن، استرس و بدن بر یکدیگر باشد. در نهایت، فرد دچار آسیب روانی فیزیکی می‌شود. در نتیجه، تاثیر استرس بر بدن با علائم ظاهری و جسمی مانند اختلالات جنسی با منشاء روانی، درد عصبی عضلانی، دردهای مزمن، اختلالات گوارشی، مشکلات پوستی و دیگر علائم جسمانی خود را نشان می‌دهد.
علائم لیست بیماری های روان تنی به نحوی هستند که دلیل پزشکی مشخصی برای آن‌ها وجود ندارد و با عنوان دردهای مزمن بدون پاسخ پزشکی شناخته می‌شوند؛ زیرا، پزشک قادر به ریشه‌یابی روانی این عارضه‌ها نخواهد بود.
طبق تعریف اختلال سایکوسوماتیک، ابتلا به این اختلال زندگی روزمره افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد و در نهایت، باعث احساس ناامیدی و خستگی می‌شود؛ زیرا از طرفی تحت فشار روانی قرار دارد و از طرفی دیگر به مشکلات جسمی ناشی از آن مبتلا شده است.
تفاوت با اختلالات روان‌جسمی و خودبیمار انگاری (هیپوکندریا)
تفاوت اختلال روان‌تنی و هیپوکندریا و اختلال روان‌جسمی در حوزه روانپزشکی مشخص می‌شود؛ زیرا این مفاهیم با یکدیگر مرتبط هستند، اما علت بروز و علائم آن‌ها با یکدیگر متفاوت است.
بیماری سایکوسوماتیک یا اختلال روان تنی در اثر عوامل روانی نظیر اضطراب و استرس حاد و مزمن به وجود می‌آید و خود را با عارضه‌های جسمی و دردهای عصبی بدون علت پزشکی نشان می‌دهند.
اختلالات روان‌جسمی با علائم جسمی و بدنی آزاردهنده همراه هستند. علائم اختلال روان‌جسمانی تاثیر بسزایی بر تغییر ذهن و رفتار فرد مبتلا دارد. به طوری که زندگی او مختل می‌کند. به عبارتی، در اثر ابتلا به این اختلال، هم عوامل روانی در تشدید بیماری نقش دارند و هم بیماری جسمی بر عوامل روانی اثر می‌گذارد. با این وجود، همچنان ممکن است پزشک دلیل جسمی مشخصی را برای وجود عارضه‌های موجود، پیدا نکند.
خودبیمار انگاری نیز در اثر عوامل روانی نظیر ترس از بیماری بروز می‌کند و با علائمی نظیر بزرگ‌پنداری علائم بیماری‌های ساده، نگرانی مفرط درباره ابتلا به بیماری‌های جسمی و تکرار آزمایش‌های پزشکی غیرضروری همراه است.
تعریف مختصر و علمی «اختلالات روان‌تنی»
لیست بیماری های روان تنی شامل دسته ای از بیماری‌های جسمانی است که ابتلا به اختلالات روانی یا بیماری‌های روان‌زاد باعث به وجودآمدن آن‌ها می‌شود. به عبارتی، این دردهای ذهنی یا در اثر عوامل روان‌شناختی به وجود می‌آیند یا این عوامل باعث بدتر‌شدن آن‌ها می‌شوند. اختلال روان تنی در بیشتر مواقع بدون هیچ توضیح پزشکی باعث بروز بیماری جسمی می‌شود و ممکن است هر قسمت از بدن را درگیر کند.
اشاره به نقش استرس و فشارهای روانی در بروز علائم جسمی
استرس و فشارهای روانی، تاثیر مستقیمی بر سلامت جسم دارند. فشارهای روانی می‌توانند باعث تحریک سیستم عصبی، تغییرات فیزیولوژیکی نظیر تغییر در ضربان قلب و تنفس و تضعیف سیستم ایمنی بدن شوند. به عبارتی، استرس و فشارهای روانی ناشی از ابتلا به لیست بیماری های روان تنی، باعث فرسودگی بدن و ابتلا به مشکلاتی نظیر سایکوسوماتیک معده خواهند شد.
اهمیت شناخت صحیح این اختلالات در جامعه امروز
با توجه به ارتباط پیچیده و تنگاتنگ میان ذهن و بدن، بایستی از علل ایجاد و علائم لیست بیماری های روان تنی آگاه باشیم؛ زیرا سلامت جسمی و روانی نمی‌توانند به طور جداگانه از یکدیگر عمل کنند.
عواقب ناشی از این اختلال، زندگی روزمره و بلندمدت افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهند و به دلیل بروز هم‌زمان مشکلات عصبی جسمی، از کیفیت آن می‌کاهند. در نتیجه، توجه به تعامل سلامت روان و جسم به ایجاد یک زندگی سالم تر و شاداب تر کمک می‌کند.
علائم رایج بیماری‌های روان‌تنی
به دلیل ارتباط مغز و بدن، ابتلا به بیماری‌های استرس‌زا و وجود فشارهای روانی بر فیزیولوژی و عملکرد جسمانی اعضای بدن تاثیر منفی می‌گذارد. برای مثال، بخش هیپوتالاموس (محور HPA) و کورتیزول بر هورمون‌های استرس و سیستم عصبی اثر می‌گذارند و باعث ارتباط مستقیم بین ذهن و جسم می‌شود.
نشانه‌های بیماری سایکوسوماتیک مربوط به عدم کارکرد صحیح سیستم ایمنی و عصبی است که باعث بروز مشکلات قلبی، پوستی، تنفسی، جنسی، گوارشی و معده می‌شود.
علائم جسمانی رایج (معده، پوست، قلب، گوارش، تنفس)
علائم اختلال روان‌تنی ناشی از تاثیر فشار روانی و استرس بر جسم فرد مبتلا به این عارضه، خود را به این صورت نشان می‌دهند:
- اضطراب و استرس شدید رابطه مستقیمی با تنگی نفس و حملات آسم عصبی دارد. به همین دلیل، لیست بیماری های روان تنی ممکن است با علامت تنفس غیرطبیعی خود را نشان دهد.
- فشار روانی و استرس حاد بر فعالیت فیزیولوژیک دستگاه گوارش اثر می‌گذارد و شانس ابتلا به سایکوسوماتیک معده را افزایش می‌دهد. ابتلا به اختلالات روان تنی باعث افزایش فعالیت حرکتی روده بزرگ، ابتلا به سندرم رود تحریک‌پذیر، بروز مشکلات گوارشی عصبی و درد معده عصبی می‌شود.
- اختلال روان‌تنی در زنان و مردان گاها خود را با تاثیرگذاری بر سلامت پوست نشان می‌دهد. استرس باعث ترشح هورمون‌های خاصی می‌شود که منجر به بروز التهاب و ابتلا به بیماری‌های پوستی مانند آکنه، اگزما، پسوریازیس یا تشدید آن‌ها می‌شود.
- فشار روانی در محیط کار، خشم فروخورده و درد جسمی بر یکدیگر اثر می‌گذارند. این موارد ممکن است باعث افزایش ضربان قلب و احساس فشار در قفسه سینه در زمان‌های مختلف شوند و خطر ابتلا به موارد موجود در لیست بیماری‌های روان‌تنی نظیر سردرد تنشی را افزایش دهند.
تأثیر استرس بر فیزیولوژی بدن
با توجه به تاثیر روان بر جسم، فشار روانی و استرس باعث بروز آشفتگی در فیزیولوژی بدن می‌شود. این آشفتگی عواقبی مانند بروز برخی بیماری‌ها و تشدید آن‌ها، تضعیف سیستم ایمنی بدن و آسیب‌پذیری آن را به دنبال دارد.
چه افرادی بیشتر در معرض این اختلال هستند؟ (تحلیل جمعیت‌شناختی)
قرارگیری در برخی شرایط یا داشتن ویژگی‌های اخلاقی خاص باعث ابتلا به اختلال روان تنی و تشدید نشانه و علائم آن می‌شود. طبق بررسی‌های انجام‌شده، بیشترین افراد در معرض اختلال روان‌تنی عبارت‌اند از:
- ابتلا به لیست بیماری های روان تنی و مشکلات جسمی ناشی از آشفتگی اعصاب در خانم‌ها نسبت به آقایان بسیار رایج‌تر است.
- شخصیت‌های حساس‌تر و آسیب‌پذیرتر، بیشتر تحت تاثیر عوامل استرس‌زا و ابتلا به بیماری‌های روان تنی قرار می‌گیرند.
- افرادی که تحت‌فشارهای روانی و عاطفی شدیدی قرار دارند یا دارای اختلالات مرتبط با اضطراب هستند، ممکن است استرس مزمن، اضطراب طولانی‌مدت، افسردگی و درد یا مشکلات در بیان احساسات را تجربه کنند. این موضوع خطر ابتلا به اختلالاتی نظیر اضطراب شغلی و سایکوسوماتیک را در آن‌ها افزایش می‌دهد.
- افرادی که سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری روان‌تنی دارند، در محیط‌های پرتنش زندگی می‌کنند یا رویدادهای تروماتیک را پشت سر گذاشته‌اند، مواردی مانند استرس شغلی را بیشتر از افراد معمولی تجربه می‌کنند. به همین دلیل، بیشتر در معرض ابتلا به اختلالات سایکوسوماتیک قرار دارند.
- تیپ شخصیتی A و بیماری روان‌تنی نیز ممکن است با یکدیگر ارتباط مستقیم داشته باشند؛ چرا که افراد تیپ شخصیتی A دارای خشم غیرقابل کنترل هستند که باعث حملات قلبی و تاثیر منفی بر سبک زندگی و سلامت آن‌ها می‌شود.
چرا درمان پزشکی معمول مؤثر نیست؟
درمان‌های پزشکی معمول مانند دارودرمانی مشکلات جسمی برای بهبود موارد موجود در لیست بیماری های روان تنی موثر نیستند؛ زیرا مشکلات روان‌بدنی به عنوان دردهای بدون علت جسمی شناخته می‌شوند و ناشی از عوامل روانی مانند استرس، اضطراب و افسردگی هستند.
مراجعه به پزشک برای درمان روان‌تنی و اشتباه در تشخیص آن نیز امری رایج است؛ چرا که پزشکان عمومی و دارای تخصص غیر مرتبط با روانپزشکی و روانشناسی، در بهبود بیماری بدون دلیل جسمی مهارت لازم را ندارند.
به عبارتی، مشکلات روانی و آشفتگی در ذهن و روح افراد باعث بروز این عارضه‌های جسمی شده است و عوامل جسمی در بروز آن‌ها نقش چندانی ندارد. به همین دلیل درمان نشدن با دارو هنگام ابتلا به اختلال سایکوسوماتیک امری طبیعی است.
ذهن و بدن به صورت مداوم با یکدیگر ارتباط دارند. یعنی، مغز بر کیفیت عملکرد بدن اثر می‌گذارد و بالعکس. قرارگرفتن تحت فشار روانی و استرس باعث اختلال در عملکرد مغز و سیستم عصبی می‌شود و با علائم عصبی-جسمی خود را نشان می‌دهد. در نتیجه، کارکرد سایر اجزای بدن را با اختلال مواجه می‌کند. بنابراین، بررسی پزشکی روان‌تنی و اقدام برای درمان مشکلات جسمی و ظاهری تاثیری در بهبود عارضه‌های به وجود‌آمده نخواهد داشت.
روشهای تشخیص اختلال روان‌تنی
متخصص روان تنی چیست؟ تشخیص اختلال سایکوسوماتیک توسط افراد غیرمتخصص امکان‌پذیر نیست. تشخیص اصولی ابتلا به این اختلالات بایستی با همکاری پزشک، روانپزشک و روانشناس انجام شود. برای مثال، مراجعه به روانپزشک برای دردهای مزمن راه حلی منطقی است.
به گفته clevelandclinic
هیچ معیار مشخصی وجود ندارد که ارائه‌دهندگان خدمات درمانی برای تشخیص اختلال روان‌تنی از آن استفاده کنند. اگر شما یک مشکل جسمی دارید که استرس می‌تواند روی آن تأثیر بگذارد، مانند بیماری قلبی یا مشکلات گوارشی، ممکن است پزشک درباره سطح استرس شما سؤال کند تا ببیند آیا استرس می‌تواند بر سلامت جسمی شما تأثیر بگذارد یا خیر.
استرس یک تجربه ذهنی است و فقط خود شما می‌توانید تشخیص دهید که استرس وجود دارد و شدت آن چقدر است. پزشک ممکن است از پرسشنامه‌هایی برای درک میزان استرس شما و تأثیر آن بر زندگی‌تان استفاده کند. همچنین ممکن است روش‌هایی برای مدیریت استرس به شما توصیه کند تا تأثیر آن روی علائم کاهش یابد.
این تیم تخصصی از روشهای مختلفی برای تشخیص لیست بیماری های روان تنی استفاده می‌کنند:
- ارزیابی سابقه پزشکی و خانوادگی ابتلا به این اختلالات
- اقدام برای آزمایش‌های پزشکی پیشرفته
- ارزیابی علائم جسمی و روانی
- تست‌های تشخیصی روان‌تنی
- ارزیابی از طریق آزمون‌های روان‌شناختی
- انجام معاینات جسمی و فیزیکی
درمان اختلالات روان‌تنی (رویکرد چند بعدی)
نقش پزشک، روانپزشک و روانشناس به عنوان متخصص روان تنی چیست؟ پزشک با استفاده درمان دارویی قادر به درمان اختلال روان‌تنی نخواهد بود. بلکه متخصص روان‌تنی (روانپزشک و روانشناس متخصص) پس از تشخیص علت بروز این اختلال، بایستی از طریق درمان روان‌شناختی، دارودرمانی (در کنار سایر روشهای درمانی)، بررسی روانشناسی سلامت و اصلاح سبک زندگی به درمان ذهن‌محور این اختلال و مدیریت اضطراب برای سلامت جسمی بپردازند.
درمان روان‌شناختی (CBT، مشاوره فردی)
CBT برای سایکوسوماتیک یکی از روشهای روان‌درمانی موثر است که به بهبود سایر اختلالات روان نیز کمک می‌کند. روش CBT به فرد کمک می‌کند تا افکار، احساسات و رفتار خود را شناسایی کند و آن‌ها را به نحوی تغییر دهد که عارضه‌های جسمی او برطرف شود.
یکی دیگر از روشهای روان‌درمانی برای بهبود مشکلات موجود در اثر ابتلا به لیست بیماری های روان تنی، شرکت در جلسات مشاوره فردی است. در این جلسات، فرد علاوه‌بر شناسایی ریشه روانی درد و مشکلات جسمی خود، مهارت‌های مقابله با عارضه‌های روانی را یاد می‌گیرد و سبک زندگی سالم‌تری را برای خود انتخاب می‌کند.
دارودرمانی (در موارد شدید)
دارودرمانی به تنهایی برای درمان اختلالات روان تنی موثر نیست. به همین دلیل بایستی در کنار روش‌هایی مانند رفتار درمانی در سایکوسوماتیک مورد استفاده قرار بگیرد. در موارد شدید، مصرف داروهای ضد افسردگی، ضد اضطراب به کاهش آشفتگی روان و درد روان‌تنی فرد کمک می‌کند. در برخی موارد نیز داروهایی برای مدیریت مشکلات ناشی از سایکوسوماتیک معده و کنترل علائمی مانند درد تجویز می‌شود.
سبک زندگی (یوگا، ورزش، تغذیه، خواب)
خواب کافی و باکیفیت و انجام تکنیک‌های آرام‌سازی استرس به کاهش فشار روانی، استرس، بهبود سلامت روان و بهبود خلق‌و‌خوی کمک می‌کند. همچنین، داشتن تغذیه سالم بر عملکرد صحیح بدن و بهبود روان‌تنی معده تاثیر بسزایی دارد. در مقابل، عدم رعایت این موارد باعث تشدید علائم اختلالات سایکوسوماتیک خواهد شد.
انجام تمرینات ورزشی، یوگا و ذهن آگاهی نیز برای تقویت جسم و روح مفید است. این موارد هم به تقویت خلق و کاهش فشار روانی کمک می‌کند و هم کیفیت خواب و عملکرد بدن را بهبود می‌بخشد. در صورتی که به نقش مشاور در بیماری روان‌تنی و درمان آن اطمینان داشته باشید، تمامی این موارد توسط متخصص روان و روان‌درمانگر خوب در اختیار شما قرار خواهد گرفت.
راهکارهای عملی برای زندگی بهتر با اختلال روان‌تنی
اگر به یکی از موارد موجود در لیست بیماری های روان تنی مبتلا هستید، با انجام چند راهکار ساده می‌توانید کیفیت زندگی خود را بهبود ببخشید و به درمان این اختلال نزدیک‌تر شوید. اولین قدم را با خود آگاهی و شناخت علائم بردارید و الگوهای موجود مانند تاثیر هیجانات و بیماری بر یکدیگر را شناسایی کنید.
به یک متخصص روان (روانپزشک یا روانشناس) مراجعه کنید تا علاوه‌بر بررسی علائم جسمی و روانی‌تان، راهکارهای عملی برای بهبود آن‌ها و کاهش استرس و بیماری نیز در اختیارتان قرار بگیرد. در این صورت، علاوه‌بر اقدام برای درمان سایکوسوماتیک از طریق روان‌درمانی، استراتژی‌های مدیریت استرس را نیز خواهید آموخت.
در نهایت، انجام تکنیک ریلکسیشن و فعالیت‌های مقابله با استرس مزمن که به بهبود کیفیت زندگی‌تان کمک می‌کنند را انجام دهید. برای مثال، تمرینات ذهن‌آگاهی انجام دهید و وضعیت تغذیه و خواب خود را اصلاح کنید تا بیماری‌های روان تنی و تاثیر مشکلات روانی بر معده کاهش پیدا کند. همچنین، انجام فعالیت‌های ورزشی، یوگا و راهکارهای طبیعی برای درد روان‌تنی را در برنامه‌تان قرار دهید.
نتیجه‌گیری
اختلال روان تنی به اختلالی گفته می‌شود که مشکلات جسمی در اثر فشار روانی به وجود می‌آیند. به طوری که این مشکلات جسمی بدون توجیه پزشکی هستند و راهکارهای درمانی معمول، به بهبود آن‌ها کمک نمی‌کند.
روان‌درمانی و در صورت لزوم ترکیب آن با دارودرمانی و استفاده از روشهای درمانی مکمل مانند مدیریت استرس و اصلاح سبک زندگی نقش چشم‌گیری در بهبود هر یک از موارد موجود در لیست بیماری های روان تنی دارند. مراجعه به متخصص روان و کمک گرفتن برای دردهای روان‌تنی به مدیریت به‌موقع این اختلال و بهبود مشکلات جسمی مزمن ناشی از آن جلوگیری می‌کند.
اگر تجربه علائمی مانند دردهای بدون علت پزشکی، ناراحتی‌های شدید جسمی در مواقع استرس و اضطراب مداوم را دارید، بایستی برای ارزیابی تخصصی این علائم به کلینیک روان‌تنی و یک روان‌درمانگر خوب مراجعه کنید. غفلت از علائم روان‌تنی و نادیده‌گرفتن آن‌ها ممکن است پیامدهای جدی‌تر و جبران‌ناپذیری به‌همراه داشته باشد.
برای ارزیابی دقیق، دریافت مشاوره سایکوسوماتیک تخصصی و رایگان یا پاسخ به پرسش‌های خود درباره اختلال روان تنی می‌توانید همین حالا به صورت آنلاین نسبت به رزرو وقت مشاوره اقدام کنید. با اقدام به‌موقع، سلامت جسم و روان خود را هر چه سریع‌تر بازگردانید.