داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای را بشناسید.

داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای (TCA) از قدیمی‌ترین انواع داروهای ضدافسردگی هستند. ورود این کلاس دارویی به دنیای پزشکی به سال ۱۹۵۰ میلادی باز می‌گردد و در زمان خود تحولی بزرگ محسوب می‌شد. از این داروها برای درمان اختلالات خلقی و کاهش علائم افسردگی استفاده می‌کنند. مکانیزم داروهای TCA بر پایه مهار نوروترنسمیتر هایی نظیر نوراپی‌نفرین و سروتونین می‌باشد.

در دهه‌های اخیر داروهای جدیدتری برای درمان افسردگی ساخته شده‌اند که جایگزین داروهای TCA شده‌اند. مهار کننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) و مهارکننده‌های بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین (SNRI) جرو داروهای نوین افسردگی هستند. این داروها به دلیل عوارض کمتر و اثربخشی بالاتر کاربرد بیشتری دارند. با این همه در موارد خاص و عدم نتیجه‌بخشی داروهای جدید همچنان داروهای نسل قدیم تجویز می‌گردد. از جمله موارد تجویز این گروه از ضد افسردگی‌های کلاسیک درمان دردهای نوروپاتیک و بی‌خوابی شدید و اختلالات اضطرابی می‌باشد.

داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای چیست و چگونه عمل می‌کند؟

داروهای سه حلقه‌ ای ضد افسردگی در ساختار مولکولی خود دارای سه حلقه متصل به هم هستند. دقیقا به دلیل همین ساختار شیمیایی به نام سه حلقه‌ای نامگذاری شده‌اند. در این داروها ترکیباتی نظیر:

• آمی‌تریپتیلین
• نورتریپلیبن
• ایمی‌پرامین
• کلومی‌پرامین

هستند. هر یک از این ترکیبات دارای ویژگی‌ها و کاربرد مخصوص به خود می‌باشد.

طبق تحقیقات انجام شده در mayoclinic داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای با تأثیر بر پیام‌رسان‌های شیمیایی به نام نورترنسمیترها، افسردگی را تسکین می‌دهند. این پیام‌رسان‌های شیمیایی ارتباط بین سلول‌های مغزی را برقرار می‌کنند. مانند بیشتر داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای با ایجاد تغییرات در شیمی مغز و ارتباطات در مدارهای سلول‌های عصبی مغز که بر خلق و خو تأثیر می‌گذارند، عمل می‌کنند. این موضوع به کاهش علائم افسردگی کمک می‌کند.

اصلی‌ترین تفاوت بین داروهای SSRI و SNRI ها در موارد زیر می‌باشد:

• طیف اثر گذاری دارو
• عوارض جانبی
• تحمل‌پذیری بیمار

البته این دارو عوارضی همچون:

• خشکی دهان تاری دید
• افزایش وزن
• خواب آلودگی
• یبوست

نیز به همراه دارد که در اغلب داروهای نسل جدید مشاهده نمی‌شود.

انواع داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای و کاربرد آن‌ها

این گروه از داروها در ابتدا با هدف بهبود افسردگی طراحی و ساخته شدند. اما بعدها برای درمان دیگر اختلالات روانی هم خانواده نظیر:

• اختلال اضطرابی
• دردهای مزمن
• بی‌خوابی
• و حتی شب ادراری

استفاده شدند. اصلی‌ترین داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ ای عبارتند از:

• آمی‌تریپتیلین: این دارو از پرمصرف‌ترین انواع این نوع داروها به شمار می‌رود. علاوه بر افسردگی برای درمان دردهای مزمن نظیر نوروپاتی و میگرن هم کاربرد دارد. دوزهای پایین این دارو برای درمان بی‌خوابی تجویز می‌گردد.
• نورتریپتیلین: این دارو نسبت به دیگر اعضای خانواده خود عوارض کمتری به همراه دارد. به همین دلیل اغلب برای سالمندان و بیماران حساس تجویز می‌شود. بهبود خلق و خو و کمک به ترک مواد مخدر از اصلی‌ترین کاربردهای این دارو محسوب می‌گردد.
• کلومیپرامین: از این داروی سه حلقه ای به عنوان یکی از قوی‌ترین داروهای این کلاس دارویی نام می‌برند. کاربرد اصلی آن نیز برای درمان اختلال وسواس فکری-عملی یا OCD مقاوم به درمان می‌باشد.
• ایمی‌پرامین: این دارو برای بهبود افسردگی و درمان شب ادراری در کودکان بالای ۶ سال تجویز می‌شود. ایمی‌پرامین موجب کاهش انقباضات مثانه و بهبود شب ادراری می‌گردد.
• دوکسپین: بیشترین کاربرد این داروی سه حلقه ای برای کاهش اضطراب و بی‌خوابی می‌باشد. همچنین در موارد خفیف افسردگی نیز می‌توان با تجویز پزشک از این دارو مصرف کرد.

مقایسه TCA با SSRI و SNRI

سه گروه اصلی از داروها که شامل:

• داروهاهای ضد افسردگی سه حلقه ای (TCA)
• مهار کننده‌های بازجذب سروتونین ( SSRI)
• مهار کننده‌های بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین (SNRI)

در درمان افسردگی به کار می‌روند. در سال‌های اخیر از SSRI و SNRI ها به دلیل عوارض کمتر و تحمل‌پذیری بیشتر به جای TCAها استفاده می‌شود. اما در مواردی که مقاومت نسبت به درمان با دیگر داروها وجود دارد همچنان TCA تجویز می‌گردد. در جدول زیر مزایا و معایب هر یک از این سه گروه داروهای ضد افسردگی را بررسی می‌کنیم.

موارد مصرف داروهای سه حلقه ای

این گروه از داروها علاوه بر درمان افسردگی کاربردهای بالینی متنوعی دارند. مهم‌ترین موارد مصرف داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای عبارتند از:

• درمان اضطراب
• اختلال وسواسی- جبری
• استرس بعد از سانحه
• دردهای مزمن عصبی
• میگرن
• شب ادراری در کودکان بالای ۶ سال
• بهبود سندروم روده تحریک پذیر

بر اساس مطالعات انجام شده کلومیپرامین در درمان وسواس مقاوم درمان مفید است. همچنین آمی‌تریپتیلین به عنوان داروی ضد افسردگی برای دردهای مزمن مانند نوروپاتی اثربخش است.

عوارض جانبی و خطرات مصرف TCA

داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای در کنار اثربخشی در درمان برخی از اختلالات روانی عوارض جانبی و خطراتی هم به همراه دارند. عوارض جانبی و مخاطرات این داروها را باید پیش از مصرف آن‌ها در نظر گرفت. شایع‌ترین عارضه‌های جانبی مصرف TCA شامل موارد زیر می‌باشد:

• خواب آلودگی
• افزایش وزن
• کاهش میل جنسی
• خشکی دهان
• یبوست تاری دید

علاوه بر عوارض شایع فوق، مخاطرات جدی دیگری نظیر:

• اوردوز
• آریتمی قلبی
• تشنج
• افت فشار خون
• مرگ

نیز بر اثر مصرف TCA ممکن است بروز کند. بنابراین باید با تجویز پزشک و تحت نظارت او اقدام به مصرف این گروه از داروهای ضد افسردگی نمود.

تداخلات دارویی و موارد منع مصرف

تداخلات دارویی از مهم‌ترین اطلاعاتی است که پیش از مصرف این کلاس دارویی باید کسب کنید. TCA به دلیل تاثیرات گسترده روی سیستم عصبی مرکزی و متابولیسم دارویی تداخلات جدی با برخی از مواد و داروها دارد. به طوری که مصرف همزمان آن‌ها بسیار خطرناک و حتی مرگ آور خواهد بود. مهم‌ترین تداخلات دارویی TCA عبارتند از:

• تداخل با برخی داروهای ضد اضطراب نظیر بنزودیازپین‌ها: تقویت اثر خواب آلودگی و سرکوب شدید CNC ها را به همراه دارد.
• تداخل با داروهای قلبی نظیر کینیدین و دیگوکسین: عوارض قلبی را افزایش می‌دهد و خطر آریتمی را بالا می‌برد.
• تداخل با مهار کننده‌های مونوآمین اکسیداز MAOI: این تداخل بسیار خطرناک بوده و باعث سندروم سروتونین، تشنج و بحران فشار خون می‌گردد.

مصرف همزمان داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای با مواد مخدر و الکل نیز خطرناک است. به نحوی که امکان اختلال تنفسی و حتی به کما رفتن بیمار وجود دارد.

نحوه مصرف و قطع تدریجی داروهای سه حلقه ای

مصرف این گروه از داروها را باید با دوز پایین آغاز نمود. سپس با در نظر گرفتن واکنش بیمار و شدت علائم وی به تدریج مقدار مصرف را بیشتر کرد. دوز درمانی با داروهای سه حلقه ای بین ۷۵ تا ۱۵۰ میلی‌گرم در شبانه روز است. اثرات اولیه دارو نیز بعد از ۱ تا هفته ایجاد می‌شود. با این همه اثرات درمان کامل نیاز به ۴ تا ۶ هفته زمان دارد. نکته بسیار مهم اینکه قطع ناگهانی داروهای سه حلقه ای عوارض جدی نظیر:

• تهوع
• سردرد
• اضطراب شدید
• اختلال خواب
• بازگشت یا شدت یافتن علائم افسردگی

به همراه دارد. از این رو باید با مشورت پزشک و با کاهش تدریجی دوز، مصرف این داروها را قطع نمود.

آیا داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای اعتیادآورند؟

اعتیاد به داروهای ضد افسردگی و وابستگی به TCA یکی از نگرانی‌های اصلی بیماران می‌باشد. در این بخش باید اشاره کنیم که این گروه از داروهای ضد افسردگی به طور مستقیم اعتیاد آور نیستند. به بیان دیگر مصرف داروهای سه حلقه ای باعث سرخوشی و ولع مصرف در بیمار نمی‌شود. اما استفاده طولانی مدت از این داروها می‌تواند وابستگی فیزیکی در بیمار ایجاد کند. به معنا که قطع ناگهانی TCA عوارضی نظیر ترک مواد مخدر در بیمار را موجب می‌گردد. به همین دلیل این تصور را در فرد ایجاد خواهد کرد که بدون مصرف این داروها نمی‌تواند عملکردی طبیعی داشته باشد. به همین دلیل توصیه می‌شود قطع مصرف داروهای سه حلقه‌ای تدریجی و با نظارت پزشک باشد.

نتیجه‌گیری و توصیه‌های پایانی

داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای یکی از قدیمی‌ترین کلاس‌های دارویی برای درمان برخی اختلالات روانی هستند.  با مصرف TCA بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین در مغز متوقف شده و خلقیات بیمار بهبود می‌یابد. اما عوارض دارویی و مخاطرات مصرف TCA موجب شده تا به عنوان آخرین گزینه توسط پزشکان تجویز شوند. در اغلب موارد وقتی بدن بیمار به درمان با سایر داروهای ضد افسردگی پاسخ مناسبی ندهد از این داروها استفاده می‌شود. قطع این داروهای ضد افسردگی باید به تدریج و با کاهش دوز انجام گیرد. در غیر این صورت علائمی مشابه ترک مواد مخدر در بیمار بروز پیدا می‌کند. برای ارتباط با بهترین روانپزشکان کشور و آغاز درمان حرفه‌ای افسردگی از طریق سایت طبیبی نو اقدام کنید.