برای درمان کم خونی چه بخوریم؟ | معرفی بهترین غذاها و خوراکی‌ها

نقش تغذیه در درمان کم‌خونی

تغذیه صحیح با غذاهای خون‌ساز، ساده‌ترین و مؤثرترین راه برای جبران فقر آهن (Iron Deficiency) بوده و درمان کم‌خونی بدون اصلاح تغذیه، ممکن نیست. بدن برای ساخت گلبول قرمز به ویتامین B12، اسید فولیک، ویتامین C و آهن نیاز دارد. استفاده از آهن در غذا به دو شکل گیاهی و جانوری امکان‌پذیر است. آهن حیوانیِ موجود در گوشت و جگر، به‌راحتی توسط بدن جذب می‌شود؛ اما آهن گیاهی که در عدس، اسفناج و غلات یافت می‌شود، جذب محدودتری دارد. البته برای جذب بهتر آهن گیاهی، می‌توانید آن را به صورت همزمان با منابع ویتامین C مثل مرکبات، کلم بروکلی و گوجه‌فرنگی مصرف کنید.

چرا مکمل کافی نیست؟

در پاسخ به سوال برای درمان کم خونی چه بخوریم، ممکن است بسیاری از افراد به شما مصرف مکمل را پیشنهاد کنند؛ اما لازم است بدانید که استفاده از مکمل‌های آهن برای بسیاری از بیماران کافی نیست! جذب آهن از طریق مکمل‌ها ممکن است با عوارض گوارشی مانند تهوع، یبوست یا درد شکمی همراه باشد و در برخی موارد، حتی به اندازۀ کافی جذب نشود. برای پیشگیری از بروز علائم و عوارض کم خونی شدید بهتر است در فواصل زمانی مناسب توسط یک پزشک عمومی چکاپ شوید.

چرا باید روی غذا تمرکز کرد؟

درمان سریع کم خونی در مردان و زنان با غذا می‌تواند به جذب بهتر و سریع‌تر آهن کمک کند. منابع طبیعی آهن به دلیل برخورداری از ترکیبات کمکی همچون ویتامین‌ها، آنزیم‌ها و سایر ریزمغذی‌های مؤثر در فرایند خون‌سازی، جذب و اثربخشی بالاتری دارند. به‌عبارتی خوراکی‌های طبیعی دارای آهن، درصد جذب این مادۀ خون‌ساز را افزایش می‌دهند و در بهبود عملکرد هماتوپوئتیک و ساختن گلبول‌های قرمز، موثرتر از مکمل هستند.

“کشورهای با درآمد پایین و متوسط رو به پایین، بیشترین بار کم‌خونی را متحمل می‌شوند، به‌ویژه بر جمعیت ساکن در مناطق روستایی، خانوارهای فقیرتر و کسانی که هیچ آموزش رسمی دریافت نکرده‌اند. در سطح جهانی، تخمین زده می‌شود که ۴۰٪ از کل کودکان ۶ تا ۵۹ ماهه، ۳۷٪ از زنان باردار و ۳۰٪ از زنان ۱۵ تا ۴۹ ساله از کم‌خونی رنج می‌برند.”

منبع: وب سایت جهانی WHO

مواد غذایی مفید برای درمان کم‌خونی

رعایت یک رژیم غذایی مناسب برای کنترل و درمان کم‌خونی، بسیار مهم است. انتخاب و مصرف بهترین غذا برای کم خونی، به بدن کمک می‌کند تا آهن موردنیاز خود را تامین کرده و عملکرد سیستم خون‌سازی (Haematopoietic system) را بهبود ببخشد. اگر از کم‌خونی و فقر آهن شدید رنج می‌برند، لازم است با منابع طبیعی آهن در جدول زیر و روش‌های بهبود جذب آن آشنا شوید:

منابع آهن حیوانی

غذاهای گوشتی و حیوانی، معمولا بهترین غذا برای کم خونی هستند؛ چراکه آهن موجود در آن‌ها (heme iron) به‌راحتی جذب بدن می‌شود. گوشت قرمز، جگر، مرغ، ماهی و تخم‌مرغ از مهم‌ترین غذاهای خون‌ساز هستند که نقشی کلیدی در بازسازی گلبول‌های قرمز دارند؛ به خصوص جگر که هم از نظر میزان آهن بسیار غنی است و هم منبع ویتامین B12 محسوب می‌شود. مصرف منظم این غذاها در وعده‌های روزانه یا هفتگی، به تقویت سیستم خون‌ساز و کاهش علائم کم خونی شدید در بانوان و آقایان کمک می‌کند.

منابع آهن گیاهی

در کنار منابع حیوانی، بسیاری از غذاهای حاوی آهن از دل طبیعت و گیاهان به‌دست می‌آید. میوه‌هایی مانند انار، حبوباتی مانند عدس و لوبیا، سبزیجات برگ‌تیره مثل اسفناج، سویا، آجیل‌هایی مثل پسته، بادام و گردو همچنین خشکبار و کنجد، از مهم‌ترین منابع آهن طبیعی هستند. اگرچه آهن گیاهی (non-heme iron) کمتر از آهن حیوانی جذب می‌شود، اما گنجاندن این مواد در رژیم غذایی روزانه، به‌ویژه برای گیاه‌خواران، نقش مؤثری در جبران فقر آهن دارد.

تقویت جذب آهن

اگر از خود می‌پرسید برای کم‌خونی چی خوبه، باید بدانید که استفاده از ترکیب آهن و ویتامین سی یکی از کلیدی‌ترین پاسخ‌هاست. مصرف خوراکی‌های غنی از ویتامین C مانند پرتقال، فلفل دلمه‌ای، گوجه‌فرنگی یا کیوی در کنار منابع آهن‌دار، جذب این ماده حیاتی را به‌شکل موثری افزایش می‌دهد. به همین دلیل مصرف آن‌ها در رژیم ضد کم‌خونی، لازم و ضروری است.

خوراکی‌هایی که نباید با غذاهای آهن‌دار مصرف کرد

در مسیر درمان کم‌خونی، انتخاب زمان مناسب برای مصرف برخی خوراکی‌ها اهمیت زیادی دارد؛ چراکه بسیاری از افراد بدون آگاهی، مواد غذایی یا مکمل‌هایی مصرف می‌کنند که باعث جلوگیری از جذب آهن در بدن می‌شود. برای مثال، مصرف:

• چای و قهوه (به‌ویژه بلافاصله بعد از غذا)
• لبنیات (مثل شیر، ماست، پنیر)
• مکمل کلسیم
• و مکمل زینک

موجب تداخل تغذیه‌ای با آهن شده و جذب آن را کاهش می‌دهند. مصرف این مواد غذایی همزمان با منابع آهن، می‌تواند وجود فقر آهن در بدن را تشدید کرده و از درمان کم‌خونی جلوگیری کند.

برای پیش‌گیری از اشتباه در مصرف آهن، بهتر است این مواد را حداقل ۲ ساعت قبل یا بعد از غذاهای آهن‌دار مصرف کنید. اگر هم پزشک مصرف مکمل خاصی مثل کلسیم یا زینک را برایتان تجویز کرده، زمان‌بندی خوردن آن را طوری تنظیم کنید تا بدن بتواند هم آهن و هم سایر مواد مغذی را به درستی جذب کند. دانستن این نکات به‌ظاهر ساده، در پاسخ به سوال برای درمان کم‌خونی چه بخوریم، نقشی حیاتی دارد.

نوشیدنی‌های مفید برای درمان کم‌خونی

در کنار مصرف مکمل و مواد غذایی برای درمان فقر آهن، می‌توانید از نوشیدنی‌های خون‌ساز هم کمک بگیرید. آبمیوه‌ها و دمنوش‌های زیر، نقش مهمی در افزایش جذب آهن در بدن دارند و می‌توانند به تقویت تولید گلبول‌های قرمز خون کمک کنند. پس اگر نمی‌دانید برای کم خونی چی خوبه و چه مصرف کنید، به لیست نوشیدنی‌های زیر و تاثیر آن‌ها در بدن توجه داشته باشید:

• آب چغندر: یک نوشیدنی خون‌ساز طبیعی شامل آهن، فولات و نیترات که باعث افزایش تولید گلبول‌های قرمز و هموگلوبین شده و روی درمان آنمی تاثیر مثبتی دارد.
• آب انار: با مصرف آب انار برای کم‌خونی، بدن آنتی‌اکسیدان‌ها و پلی‌فنول‌های لازم را جذب کرده و با جذب بهتر آهن، علائم کم‌خونی را برطرف می‌کند.
• آب پرتقال تازه: یک نوشیدنی سرشار از ویتامین C که جذب آهن به‌ویژه از منابع گیاهی را سرعت می‌بخشد.
• شیرخرما: ترکیبی مقوی که هم آهن گیاهی دارد و هم با تامین ویتامین‌های گروه B، به تقویت خون‌سازی کمک می‌کند.
• معجون موز و عسل: منبعی غنی از منیزیم، ویتامین C و ویتامین‌های B6 و B9 که موجب تولید گلبول‌های قرمز و بهبود جذب آهن می‌شود.
• چای گزنه: منبع گیاهی آهن، ویتامین C و مواد معدنی که اگر با فاصله از وعده اصلی مصرف شود، در بهبود کم‌خونی مؤثر خواهد بود.

برنامه غذایی هفتگی برای درمان کم‌خونی

رعایت یک برنامه غذایی کم‌خونی، نقش کلیدی در بهبود سطح هموگلوبین و تقویت توان خون‌سازی بدن دارد. این رژیم درمان کم‌خونی بر پایه غذاهایی طراحی شده که سرشار از آهن، ویتامین B12، اسیدفولیک و ویتامین C هستند؛ یعنی دقیقاً همان موادی که در ساخت گلبول‌های قرمز و جذب بهتر آهن نقش دارند. جدول زیر یک نمونه‌ از تغذیه روزانه خون‌ساز برای یک هفتۀ شماست که هم تنوع غذایی دارد و هم نیازهای بدن بیمار را به‌طور متعادل تأمین می‌کند:

آیا برای درمان کم خونی به مکمل آهن نیاز است؟ چه زمانی؟

در مواردی که فقر آهن پیشرفته باشد و رژیم غذایی نتواند کمبود آهن را جبران کند، پزشک برای درمان دارویی فقر آهن، معمولا قرص آهن تجویز می‌کند. بر اساس راهنماهای بین‌المللی و معتبر پزشکی، دوز مصرف استاندارد مکمل آهن برای بزرگسالان، بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلی‌گرم عنصر آهن در روز است که می‌توان آن را با خوردن فروس سولفات، فومارات یا گلوکونات تأمین کرد.

باید اشاره کنیم که مصرف خودسرانۀ این داروها ممکن است با عوارض گوارشی همراه باشد. از رایج‌ترین عوارض مکمل آهن، باید به تهوع، یبوست، درد شکم یا مدفوع سیاه‌رنگ اشاره کنیم که به‌طور متوسط بین ۳۰ تا ۴۷ درصد از بیماران را درگیر می‌کند. در این شرایط، پزشک ممکن است مصرف در دوزهای کم‌تر یا انواع ملایم‌تری از مکمل‌های آهن مانند بیس‌گلیسینات را تجویز کند. اما اگر بیمار این دارو را هم تحمل نکند یا میزان کم‌خونی شدید باشد، تزریق وریدی آهن پیشنهاد می‌شود.

درنهایت، اگر به‌دنبال جایگزین‌های طبیعی برای قرص آهن هستید و می‌خواهید بدانید برای درمان کم خونی چه بخوریم که عوارض نداشته باشد، باید بگوییم که غذاها و خوراکی‌های طبیعی، همه در سطوح ابتدایی بیماری موثر هستند و نمی‌توانند کم‌خونی شدید را به‌تنهایی درمان کنند.

درمان کم خونی تحت نظر پزشک

درمان کم‌خونی با تغذیه، یکی از مؤثرترین و ماندگارترین روش‌هاست که پیش از مصرف مکمل یا حتی در کنار آن، می‌تواند نقش مهمی در بهبود فقر آهن بدن ایفا کند. در این مقاله آموختیم برای درمان کم خونی چه بخوریم، از چه مواد غذایی و نوشیدنی‌هایی استفاده کنیم، چه زمان‌هایی چای یا لبنیات مصرف کنیم و در چه شرایطی به مکمل نیاز داریم. رعایت این اصول، به‌ویژه در کنار یک برنامه غذایی منظم، می‌تواند به بهبود تدریجی سطح آهن خون کمک کند.

اگر همچنان درباره رژیم غذایی مناسب خودتان سؤال دارید یا می‌خواهید نتایج آزمایش‌های تخصصی شما دقیق‌تر بررسی شود، می‌توانید به آسانی وقت مشاورۀ خود را از بهترین متخصص خون تهران و سایر شهرهای ایران در مجموعه طبیبی نو رزرو کرده و مسیر درمان را آغاز کنید.

پرتکرارترین سوالات بیماران درباره کم خونی

اگر طی کردن مسیر درمان و اصلاح سبک زندگی برایتان دشوار است، باید بدانید که در این مسیر تنها نیستید. شما می‌توانید از پزشکان متخصص خون طبیبی‌نو کمک بگیرید تا روند درمان برایتان آسان‌تر طی شود. در ادامه نیز به برخی از پرتکرارترین سوالات درباره کم‌خونی پاسخ داده‌ایم تا نگرانی‌های رایج تغذیه‌ای را برطرف کند.