اختلال شخصیت افسرده چیست و چطور میتوان آن را درمان کرد؟
اختلال شخصیت افسرده با الگوهای پایدار شخصیتی به عنوان یکی از پیچیده‌ترین اختلالات روانی مزمن شناخته می‌شود. فردی که که دچار شخصیت افسرده است بدون علت بیرونی احساس غم و ناامیدی دارد. احساس بی‌ارزشی و خود سرزنشی از دیگر شاخصه‌های شخصیتی این بیماران است. این بیماری اغلب با افسردگی بالینی و موقت به دلیل نزدیکی علائم اشتباه گرفته می‌شود. در حالیکه از نظر منشاء و پایداری علائم با سایر انواع افسردگی متفاوت می‌باشد. درمان‌های شناختی-رفتاری و دارو درمانی به صورت ترکیبی بهترین نتیجه برای درمان اختلال شخصیت افسرده را به همراه دارد. کمک حرفه‌ای و حمایت همدلانه خانواده و اطرافیان نقش کلیدی در بهبود این اختلال مزمن روانی دارد.
شناخت دقیق اختلال شخصیت افسرده
یکی از پیچیده‌ترین انواع اختلالات روانی که در آم الگوهای پایدار افسردگی مزمن مشاهده می‌شود اختلال شخصیت افسردگی است. در این بیماری روانی فرد شدیدا احساس بی‌ارزش بودن و بدبینی و خود انتقادی دارد. این نوع افسردگی اغلب از آغاز دوره نوجوانی شروع می‌شود و بخشی از ساختار شخصیتی بیمار است. این در حالی است که در افسردگی بالینی اغلب افسردگی به صورت دوره‌ای در بیمار بروز پیدا می‌کند. کسانی که به افسردگی شخصیتی مبتلا هستند در روابط اجتماعی خود نیز دچار چالش‌های زیادی هستند. آن‌ها همیشه احساس غم و ناامیدی ر در زندگی خود تجربه می‌کنند.
چرا اختلال افسردگی نادیده گرفته می‌شود؟
این اختلال از شایع‌ترین انواع اختلالات شخصیت در جهان به شمار می‌رود. اما با دلیل نزدیکی علائم آن با افسردگی بالینی اغلب به درستی تشخیص داده نمی‌شود. بر اساس آمارهای رسمی در حدود ۳ الی ۶ درصد از افراد جامعه از این اختلال شخصیتی رنج می‌برند. با این همه تنها نیمی از آن‌ها درمان مناسب برای بیماری مزمن روانی خود دریافت می‌کنند. افزایش اطلاعات عمومی و تخصصی درباره این اختلال روانی مزمن نقش مهمی در پیشگیری و درمان آن دارد.
تعریف اختلال شخصیت افسرده و تفاوت‌های آن با سایر اختلالات روانی
شخصیت افسرده نوعی الگوی رفتاری مزمن است که با حالاتی مانند:
- احساسات دائمی اندوه
- احساس بی‌ارزشی
- خود انتقادی شدید
همراه است. این اختلال به عنوان بخشی از ساختار شخصیت بیمار تشخیص داده می‌شود. بنابراین به صورت دوره‌ای شاهد بروز و بهبود آن نیستیم. مهم‌ترین تفاوت اختلال شخصیت افسرده با افسردگی در تداوم علائم و شدت و منشاء آن‌ها است. افرادی که افسردگی عمده دارند اغلب در دوره‌هایی از زندگی خود وضعیت نرمال را تجربه کرده‌اند.
اما شخصیت افسرده همیشه دارای الگوهای منفی‌گرایی و ناامیدی در زندگی خود می‌باشد. در افسردگی بالینی عوامل محیطی روی تشدید و بهبود وضعیت بیمار موثر هستند. اما در شخصیت افسرده عوامل محیطی و بیرونی اثر بسیار کمی دارند. در افسردگی درون‌فکن اغلب با احساس گناه و شرم و خود سرزنشی مواجه هستیم. اما این علائم در شخصیت افسرده ساختاری‌تر و شدیدتر می‌باشند.
| نوع اختلال | وضعیت | منشاء علائم بیماری | شدت نوسانات خلقی |
| شخصیت افسرده | پایدار | شخصیتی و ساختاری | کم |
| افسردگی عمده | موقتی | محیطی و زیستی | زیاد |
| اختلال خلقی | متغیر | ژنتیکی و محیطی | متوسط |
| افسردگی درون فکن | موقتی یا پایدار | درونی و شناختی | متوسط |
بر اساس ncbi مدل های شخصیت و افسردگی دسته‌بندی این مدل‌ها به سه گروه اصلی:
مدل‌های بدون تأثیر مستقیم:
سه مدل نخست (علت مشترک، پیوستار، و پیش‌زمینه) معتقدند که شخصیت و افسردگی تحت تأثیر عوامل علّی مشابهی قرار دارند، اما یکی موجب دیگری نمی‌شود.مدل‌هایی با تأثیر شخصیت بر افسردگی:
مدل چهارم و پنجم (استعداد و اثر پاتوپلاستیک) بر این باورند که شخصیت به صورت علّی در بروز یا پایداری افسردگی نقش دارد.مدل‌هایی با تأثیر افسردگی بر شخصیت:
مدل ششم و هفتم (همراهی وابسته به وضعیت و پیامد/زخم) افسردگی را عامل علّی در ایجاد یا تغییر ویژگی‌های شخصیتی می‌دانند.
علائم و ویژگی‌های اختلال شخصیت افسرده
این بیماری مزمن روانی با مجموعه‌ای از علائم شناختی-روانی پایدار و ساختاری از پیچیده‌ترین افسردگی شخصیتی محسوب می‌گردد. مهم‌ترین و رایج‌ترین علائم شخصیت افسرده شامل موارد زیر می‌باشند:
- احساس غمگین بودن مزمن
- احساس گناه به شکل افراطی
- ناتوانی در تصمیم‌گیری
- خود انتقادگری شدید
این بیماران در بیشتر مواقع تصویری منفی از خود دارند که پایدار است. در نتیجه دچار ضعف شدید در عزت نفس و اعتماد به نفس هستند. بر خلاف افسردگی‌های بالینی و موقت علائم شخصیت افسرده بلند مدت می‌باشند. بر اساس پژوهش‌ها بیش از ۷۰ درصد این بیماران به خود سرزنشی و احساس گناه دائمی مبتلایند.
به همین دلیل اغلب نقاط قوت و مثبت وجود خود را نادیده می‌گیرند و از این رو دچار اضطراب می‌شوند. این ویژگی‌های شخصیتی موجب ناتوانی بیماران مبتلا به شخصیت افسرده در تصمیم‌گیری می‌گردد، یک نکته ای که باید در نظر داشته باشید این اختلال از نظر نشانه نا حدودی شبیه به اختلال شخصیت وسواسی-جبری است. در موارد بسیاری غن همیشگی در این افراد موجب انزوای آن‌ها از اجتماع و کناره‌گیری از فعالیت‌های رومزه می‌شود. شناخت علائم اختلال شخصیت افسرده برای آغاز به موقع درمان و جلوگیری از تشدید بیماری اهمیت زیادی دارد.
چالش‌ها و مشکلات افراد مبتلا به اختلال شخصیت افسرده
افرادی که به این اختلال مزمن روانی مبتلا هستند در ابعاد مختلف زندگی خود دچار مشکلاتی جدی می‌شوند. این چالش‌ها در روابط اجتماعی، تصمیم‌گیری‌ها و عملکرد روزانه شخصیت افسرده وجود دارند.
مشکلات ارتباطی و اجتماعی
از مهم‌ترین چالش‌های اختلال شخصیت افسرده مشکلات برقراری و حفظ روابط انسانی می‌باشد. چون این بیماران خود را بی‌ارزش می‌دانند تصور می‌کنند دیگران نیز چنین ذهنیتی دارند. این افکار منفی دردسرهای زیادی در روابط اجتماعی این گروه از بیماران مبتلا به شخصیت افسرده ایجاد می‌کند.
ناتوانی در تصمیم‌گیری و عملکرد روزمره
از برجسته‌ترین و اصلی‌ترین نشالنه‌های این اختلال ناتوانی در تصمیم‌گیری است. چنین افرادی حتی قادر نیستند ساده‌ترین تصمیم‌های زندگی خود مانند انتخاب لباس را بگیرند. همین مشکل موجب می‌شود در زمینه تحصیل و شغل و حتی خود مراقبتی با چالش‌های جدی مواجه باشند.
موانع در مسیر درمان
درمان اختلال شخصیت افسرده در بیشتر موارد با مقاومت بیمار همراه است. برخی از بیماران معتقد هستند که درمان‌ها فایده‌ای ندارند. حتی عده‌ای از افراد مبتلا به این اختلال مزمن روانی خود را لایق درمان و بهبود نمی‌بینند. بزرگ‌ترین مشکل شخصیت افسرده برای درمان مشکل خودباوری پایین آن‌ها است.
درمان اختلال شخصیت افسرده: روش‌ها و رویکردهای نوین
شناخت گزینه‌های مختلف درمان پروسه بهبود این بیماران را سریع‌تر و ساده‌تر می‌کند. به ویژه به کمک رویکردهای نوینی که در چند سال اخیر به کار گرفته شده است این روند موثرتر شده است.
درمان‌های روانشناختی موثر
رایج‌ترین روش درمان شخصیت افسرده درمان‌های شناختی-رفتاری (CBT) می‌باشد. در این روش درمان به بیمار آموزش می‌دهند الگوهای فکری منفی خود را شناسایی و برای اصلاح آن‌ها تلاش کند. در نتیجه الگوهایی مانند خود انتقادگری و خود سرزنشی بعد از مدتی کاهش پیدا می‌کنند. درمان شناختی-رفتاری به بهبود عملکرد فردی و اجتماعی این بیماران منجر می‌شود.
درمان دارویی و ترکیبی
در برخی از موارد برای کاهش علائم افسردگی در فرد ناگزیر به استفاده از دارو هستیم. توجه داشته باشید که ترکیب دو روش دارو درمانی و درمان CBT می‌تواند بهترین نتایج را به همراه داشته باشد.
رویکردهای نوین درمان
در سال‌های اخیر درمان‌های نوینی برای بهبود افسردگی طراحی شده از قبیل:
- درمان آنلاین افسردگی
- مشاوره‌های غیرحضوری
که به عنوان گزینه‌های در دسترس و مقرون به صرفه‌ای برای این بیماران به شمار می‌روند.
تاثیر اختلال شخصیت افسرده بر روابط فردی و شغلی
این نوع اختلال مزمن روانی روی زندگی شغلی و شخصی بیمار اثرات عمیقی به جا می‌گذارد. کاهش شدید اعتماد به نفس در این بیماران در کنار احساس بی‌ارزشی مانع از ابراز احساسات مثبت آن‌ها می‌گردد. در نتیجه شخصیت افسرده قادر به برقراری روابط سالم بین فردی نیست. آن‌ها اغلب از دیگران دوری کرده و به تنهایی خود پناه می‌برند. زندگی شغلی این افراد نیز با دردسرهای زیادی مانند عدم توانایی در برقراری تعامل با همکاران مواجه است. از دیگر مشکلات شخصیت افسرده در زندگی شغلی عبارتند از:
- کاهش بهره‌وری
- غیبت‌های مکرر
- ناتوانی در مدیریت فشارهای شغلی
روابط اجتماعی این افراد اغلب سطحی و پر چالش است و در این حوزه ناتوانی درست مانند اختلال شخصیت وابسته عمل می کنند. مداخلات درمانی و حمایت‌گرایانه برای عملکرد اجتماعی و شغلی سالم شخصیت افسرده ضروری می‌باشد.
نکات کاربردی برای افراد مبتلا به اختلال شخصیت افسرده و خانوادهها
برای مدیریت این اختلال مزمن روانی باید برنامه‌ریزی دقیق و حمایت مستمری از سوی خانواده و اطرافیان وجود داشته باشد. از جمله مهم‌ترین راهکارهای عملی برای افسردگی تنظیم برنامه‌ای دقیق و جامع برای:
- تغذیه
- خواب
- فعالیت‌های بدنی
این بیماران است. با این رویکرد خلق و خوی شخصیت افسرده تثبیت شده و بهبود پیدا می‌کند. تقویت مهارت‌های ارتباطی با گفتگوی مثبت نیز به افزایش سطح اعتماد به نفس آن‌ها منتهی خواهد شد. حضور در گروه‌های حمایتی و جلسات مشاوره نیز از دیگر نکات مهمی است که این بیماران برای بهبود باید در نظر بگیرند. خانوادهها نیز باید نحوه کمک به فرد افسرده را به درستی آموزش ببینند. استفاده از جملات انگیزشی و تشویق و حمایت از مبتلایان به افسردگی در درمان آن‌ها اثر زیادی به جا می‌گذارد. از دیگر پایه‌های اصلی درمان شخصیت افسرده پذیرش بی‌قید و شرط و درک احساسات آن‌ها است.
پیشگیری از اختلال شخصیت افسرده و راهکارهای کاهش علائم
برای پیشگیری از افسردگی به خصوص در افرادی که زمینه خانوادگی دارند به آگاهی نیاز دارد. حفظ سبک سالم از مهم‌ترین اقدامات پیشگیرانه از بروز شخصیت افسرده محسوب می‌شود. خواب کافی، تغذیه سالم و اصولی از مهم‌ترین بخش‌های سبک زندگی سالم هستند که در پیشگیری از افسردگی موثرند. همچنین باید عوامل استرس‌زا را شناسایی و مدیریت کرد تا علائم افسردگی تشدید نشود. ایجاد شبکه حمایتی متشکل از دوستان، خانواده و مشاور های متخصص در درمان پیگیرانه نقش کلیدی دارند. آموزش عمومی برای شناسایی به موقع و مراجعه زودهنگام برای درمان این اختلال روانی نیز باید در دستور کار قرار گیرد.
نتیجه‌گیری: نگاه به آینده و اهمیت آگاهی رسانی
اختلال شخصیت افسرده یکی از پیچیده‌ترین اختلالات روانی مزمن به شمار می‌رود. افراد مبتلا به این اختلال مزمن روانی اغلب احساس بی‌ارزشی و ناامیدی دائمی دارند. آن‌ها عزت نفس و اعتماد به نفس به شدت پایینی دارند. از این رو در زندگی فردی ، شغلی و تحصیلی خود با مشکلات زیادی مواجه هستند. تشخیص به موقع و حمایت از بیماران افسرده کمک زیادی به روند درمان آن‌ها می‌کند. برای مشاوره آنلاین و پرسش و پاسخ درباره شخصیت افسرده با بهترین روانپزشکان کشور از طریق سایت طبیبی نو اقدام کنید.