علت بی حس شدن پا از زانو به پایین

بی‌حس شدن ناگهانی یا تدریجی پاها از زانو به پایین، ممکن است نگران‌کننده باشد؛ اما اگر با مورمور، گزگز یا درد طولانی همراه است، به معاینه و درمان فوری نیاز دارد. علت بی‌حس شدن پاها از زانو به پایین می‌تواند از مشکلات ساده‌ مثل نشستن طولانی یا پوشیدن کفش نامناسب تا بیماری‌های جدی‌تری مانند دیسک کمر، نوروپاتی دیابتی یا حتی اختلالات عروقی و ام‌اس را در بر بگیرد. پزشک متخصص با معاینه و بررسی‌های تخصصی، بهترین روش درمان را متناسب با علت عارضه و شرایط فیزیکی بیمار انتخاب می‌کند.

علت‌های شایع بی‌حسی پا از زانو به پایین

علت بی‌حس شدن پا‌ها از زانو به پایین هم می‌تواند عاملی ساده و گذرا باشد و هم بیماری‌های جدی عصبی و ستون فقرات را شامل شود. در بسیاری از موارد، بی‌حسی پا نتیجۀ فشرده شدن اعصاب پا یا اختلال در گردش خون است. اما در ادامه، علل دیگر را هم بررسی می‌کنیم تا به درک بهتری از این وضعیت برسیم.

علل مکانیکی و موقتی

یکی از شایع‌ترین دلایل بی‌حسی موقتی پا، موقعیت نادرست اندام تحتانی برای مدت طولانی است. نشستن طولانی، پا روی پا انداختن، جمع کردن پاها زیر بدن یا رانندگی طولانی‌مدت، می‌توانند مهم‌ترین علت بی‌حس شدن پای راست از زانو به پایین باشند. به‌عبارتی این حالت‌های فیزیکی به عصب پرونئال در ناحیه کناره زانو فشار وارد می‌کنند که یکی از شاخه‌های اصلی عصب سیاتیک است و نقش مهمی در حس و حرکت نواحی پایین پا دارد.

استفاده از کفش تنگ یا چکمه‌های سفت و نامناسب نیز ممکن است به اعصاب سطحی پا فشار وارد کرده و موجب احساس خواب‌رفتگی و گزگز شود. خوشبختانه این نوع بی‌حسی معمولا موقتی است و با رفع عامل فشار، به‌سرعت برطرف می‌شود. بااین‌حال، برای پیشگیری یا کاهش این بی‌حسی، می‌توان از راهکارهای ساده‌ای مانند:

• تغییر منظم وضعیت نشستن
• خودداری از انداختن پا روی پا به‌مدت طولانی
• استفاده از کفش‌های استاندارد و راحت
• ماساژ سبک ساق پا
• و انجام حرکات کششی ملایم

استفاده کرد. اگر بی‌حسی پس از تغییر وضعیت بدن یا استراحت نیز ادامه داشت، باید به پزشک مراجعه کنید تا احتمال وجود مشکلات جدی‌تر بررسی شود.

مشکلات عصبی

یکی دیگر از علت‌های بی‌حس شدن پا‌ها از زانو به پایین، درگیری‌های عصبی (Neurological Causes) در ستون فقرات کمری و ناحیه لگن است. وجود فشار روی ریشه‌های عصبی ناحیه L4 تا S1 در بسیاری از بیماران، باعث بروز علائمی مانند بی‌حسی، گزگز یا ضعف عضلانی در یکی از پاها می‌شود؛ این حالت که اغلب به‌عنوان سیاتیک شناخته می‌شود، معمولا مهم‌ترین علت بی‌حس شدن پای چپ از زانو به پایین خواهد بود.

در موارد دیگر، مشکل می‌تواند ناشی از رادیکولوپاتی باشد. در این وضعیت، یکی از ریشه‌های عصبی نخاع در ناحیه کمر تحت فشار یا التهاب قرار می‌گیرد که نه‌تنها موجب بی‌حسی پا می‌شود، بلکه ممکن است به ضعف عضله، کاهش رفلکس‌ها و حتی درد مداوم در مسیر عصب بیانجامد. بی‌حسی ناشی از دیسک نیز حالتی از رادیکولوپاتی است که به دلیل بیرون‌زدگی یا پارگی دیسک بین‌مهره‌ای رخ می‌دهد و به بررسی تخصصی با تصویربرداری نیاز دارد.

در نهایت، جدی‌ترین و اورژانسی‌ترین علت بی‌حس شدن پا‌ها از زانو به پایین، سندرم دم‌اسبی است. در این بیماری نادر اما خطرناک، فشاری شدید و گسترده بر انتهای نخاع در ناحیه کمر وارد می‌شود که می‌تواند باعث بی‌حسی و ناتوانی در حرکت هر دو پا و بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع شود. بنابراین در صورت مشاهدۀ این علائم، لازم است به سرعت به پزشک مراجعه کنید و تحت درمان اورژانسی قرار بگیرید.

علل متابولیک و سیستمیک

بیماری‌های متابولیک و سیستمیک هم نقش مهمی در بی‌حسی پاها دارند. یکی از شایع‌ترین این موارد نوروپاتی دیابتی است؛ اختلالی که با آسیب به اعصاب محیطی، در قالب الگویی شبیه جوراب ظاهر می‌شود و ممکن است به‌ویژه در قسمت‌های پایین‌تر پا بی‌حسی یا تب ایجاد کند. مطالعات ملی نشان می‌دهد که شیوع نوروپاتی دیابتی در ایران بسیار بالاست؛ به‌طوری‌که حدود ۵۳٪ از بیماران مبتلا به دیابت دچار این اختلال هستند. به همین دلیل این بیماران باید به صورت منظم تحت نظر پزشک باشند تا در صورت نیاز، به صورت اورژانسی درمان شوند.

دیگر علت بی‌حس شدن پا‌ها از زانو به پایین می‌تواند کمبود ویتامینB12  باشد. فقر این ویتامین، به‌خصوص در بدن افراد میانسال یا بیمارانی که از داروی متفورمین استفاده می‌کنند، به اعصاب محیطی آسیب زده و موجب بی‌حسی هر دو پا می‌شود.

از سوی دیگر، در بیماران مبتلا به بیماری‌های خودایمنی مانند ام‌اس (MS)، سیستم ایمنی بدن به شکستگی‌های عصبی مغز و نخاع حمله می‌کند و باعث اختلال در انتقال سیگنال‌های عصبی می‌شود.

بی‌حسی پا در اثر ام‌اس معمولا به صورت ناگهانی، پراکنده و در نقاط مختلف پا رخ می‌دهد؛ درحالی‌که بی‌حسی ناشی از دیابت، معمولا تدریجی شدت می‌گیرد و الگوی جورابی‌شکل دارد. دقت به این تفاوت‌ها به پزشک کمک می‌کند تا در مدت‌زمان کمتری علت بی‌حس شدن پای چپ از زانو به پایین یا پای راست را تشخیص دهد و سریع‌تر برای درمان اقدام کند.

یه عکس اینجا

علل عروقی

یکی دیگر از علل بی‌حسی پاها از زانو به پایین، بیماری عروقی پا یا انسداد شریانی محیطی (PAD) است. این بیماری با تجمع پلاک‌های چربی در دیواره رگ‌ها باعث انسداد عروق و در نتیجه کاهش خون‌رسانی به بافت‌ها می‌شود. این وضعیت با علائمی مانند بی‌حسی، احساس سردی در پا و بروز درد هنگام راه رفتن همراه است.

برای تشخیص این بیماری از تست غیرتهاجمی Ankle-Brachial Index یا ABI استفاده می‌شود. این آزمایش با مقایسۀ فشار خون مچ پا با بازو، متوجه کاهش جریان خون در پاها می‌شود. به همین دلیل می‌تواند قبل از شدت گرفتن علائم، وجود اختلال تشخیص دهد.

دقت داشته باشید که ممکن است بی‌حسی یا درد را بیشتر در یک پا احساس کنید. این موضوع می‌تواند به‌دلیل شدت بیشتر انسداد عروق در همان سمت باشد. برای مثال، علت بی‌حس شدن پای راست از زانو به پایین می‌تواند گرفتگی بیشتر رگ‌های سمت راست باشد. به همین ترتیب، علت بی‌حس شدن پای چپ از زانو به پایین هم ممکن است بیماری عروقی پا در سمت چپ بدن باشد. به همین دلیل، تشخیص علت فقط با مشاهدۀ علائم ممکن نیست و باید پس از معاینۀ دقیق و انجام آزمایش‌های پزشکی انجام شود.

علائم همراه با بی‌حسی پا که نباید نادیده گرفته شوند

تشخیص صحیح علت بی‌حس شدن پا‌ها از زانو به پایین، فقط پس از بررسی علائم بی‌حسی پا امکان‌پذیر است. در بسیاری از بیماران، بی‌حسی با نشانه‌های دیگری همراه می‌شود که به شناسایی منشأ عصبی، عروقی یا متابولیک آن کمک می‌کند.

علائمی مانند مورمور ساق پا، احساس سوزش یا درد تیرکشنده، ضعف پا، لنگیدن هنگام راه رفتن یا کاهش تعادل، می‌تواند نشان‌دهنده درگیری عصبی یا اختلال جریان خون باشد. اما اگر بی‌حسی با از دست دادن کنترل ادرار یا مدفوع همراه شود، ممکن است نشانه‌ای از یک بی‌حسی خطرناک و اورژانسی مانند سندرم دم‌اسبی باشد که نیاز به مراجعه فوری دارد.

با بررسی جدول زیر، از شدت خطر این نشانه‌ها و اهمیت مراجعۀ فوری به پزشک در هر مورد، مطلع خواهید شد:

روش‌های تشخیصی پزشکی

برای تشخیص بی‌حسی پا باید به پزشک متخصص مغز و اعصاب یا فوق تخصص درد مراجعه کنید. پزشک با درخواست آزمایش برای بی‌حسی، سطح قند خون، ویتأمین B12 و کیفیت عملکرد تیروئید را بررسی می‌کند تا از علل متابولیک بیماری مطلع شود. همچنین ممکن است با انجام نوار عصب (EMG یا NCS) بخواهد عملکرد اعصاب و عضلات را ارزیابی کند و با انجام تصویربرداری مانندMRI  پا، زانو یا کمر، آسیب‌های ساختاری بدن را مورد بررسی قرار دهد.

اگر بخواهیم با روند تشخیص علت بی‌حس شدن پای راست از زانو به پایین و درمان آن بیشتر آشنا شویم، باید خانم ۵۵ ساله‌ای را مثال بزنیم که آزمایش قند خون او، بالا بودن HbA1c (میزان چسبیدن گلوکز به گلبول‌های قرمز بدن) را نشان می‌داد و نوار عصب بیمار، از ایجاد آسیب به عصبی محیطی او حکایت داشت. پزشک با بررسی این موارد، نوروپاتی دیابتی بیمار را تشخیص داد و با کنترل گلوکز و داروهای عصبی، بی‌حسی پای او را تحت کنترل قرار داد.

درمان بی‌حسی پا از زانو به پایین

برای درمان بی‌حس شدن پا‌ها از زانو به پایین می‌توان از روش‌های مختلفی از درمان خانگی بی‌حسی پا تا دارودرمانی تخصصی و اقدامات پزشکی پیشرفته کمک گرفت. در بخش‌های بعدی با هر روش درمانی و موارد کاربردی آن آشنا خواهید شد.

درمان‌های خانگی و سبک زندگی

اگر در مراحل اولیه بیماری هستید، می‌توانید از درمان خانگی بی‌حسی پا کمک بگیرید. برای مثال، چند دقیقه ورزش برای بی‌حسی و انجام راهکارهای زیر، می‌تواند در کاهش گرفتگی و بی‌حسی پا موثر باشد:

1. ۱۵ دقیقه پیاده‌روی روزانه
2. کشش ساق ایستاده
3. حرکت دادن مچ پا به صورت دَوَرانی
4. بالا انداختن پاها روی بالش
5. راه رفتن روی نوک‌پا و پاشنه به صورت متناوب
6. خم و راست کردن انگشتان
7. چرخش کف پا به‌صورت دایره‌ای
8. حرکت Downward Dog (سگ سرپایین) یوگا برای کشش عضلات پشت ساق
9. حرکت Legs Up the Wall (پاها روی دیوار) برای بهبود گردش خون
10. تغییر وضعیت نشستن هر ۲۰ دقیقه

همچنین، استفاده از کمپرس گرم با حولۀ داغ، ماساژ پا با روغن گرم و خودداری از نشستن‌های طولانی‌مدت، روش‌های ساده‌ای برای درمان بی‌حس شدن پاها محسوب می‌شوند.

درمان دارویی

اگر علت بی‌حس شدن پاها از زانو به پایین اختلالات عصبی باشد، پزشک درمان نوروپاتی و مصرف داروهایی مانند گاباپنتین و دولوکستین را تجویز می‌کند. اما اگر بیمار به مشکلات دیابتی دچار باشد، باید از داروهای کنترل قند خون کمک گرفت. به‌علاوه مصرف مکمل B12 نیز می‌‌تواند بهترین داروی بی‌حسی پا برای بیماران عصبی باشد. جدول زیر، لیست این داروها را به همراه تاثیر مفید آن‌ها بر بدن بیمار مشخص می‌کند:

درمان‌های تخصصی و جراحی

برای درمان بی‌حس شدن پا‌ها از زانو به پایین در موارد جدی‌تر، مانند وقتی که دیسک کمر یا سندرم دم‌اسبی مطرح باشد، به درمان‌های تخصصی‌تر و تهاجمی‌تری نیاز است. برای مثال، شامل تزریق اپیدورال در سیاتیک، جراحی دیسک یا رفع تنگی کانال نخاع، از مهم‌ترین روش‌های درمان تخصصی بی‌حسی به شمار می‌روند. بیمار پس از این روش‌های درمانی، می‌تواند دوران نقاهت خود را با فیزیوتراپی پا و کمک گرفتن از وسایلی مانند بریس یا کفی بگذراند.

اگر نگران اثربخشی این روش‌های پرخطرتر هستید و می‌خواهید با موردی موفقیت‌آمیز آشنا شوید، می‌توانیم بیماری ۴۸ ساله را نام ببریم که با بی‌حسی مزمن در پا به پزشک مراجعه کرد. پس از انجام بررسی‌های لازم، مشخص شد که دو دیسک L4-L5 بیمار به نخاع او فشار آورده و باعث اختلالات عصبی شده است. پزشک متخصص، جراحی دیسک و سپس فیزیوتراپی پا را برای او تجویز کرد تا به تدریج قدرت و حس را در پاهای خود بازیابد.

پیشگیری از بی‌حسی پا

پیش از اینکه کار به درمان بی‌حس شدن پا‌ها از زانو به پایین برسد، بهتر است با انجام روش‌های پیشگیری، خطر ابتلا به این عارضه را کاهش دهید.

اگر مبتلا به دیابت هستید، باید با کنترل منظم و دقیق قند خون خود، احتمال آسیب عصبی را تا جای ممکن کاهش دهید. اگر به اختلالات عصبی دچارید نیز باید با تغذیه سالم پا و رژیمی غنی از ویتامین B12 از بروز نوروپاتی جلوگیری کنید. همچنین لازم است با دنبال کردن یک سبک زندگی سالم، اصلاح عادات نشستن و استفاده از کفش مناسب، مانع وارد شدن فشارهای غیرضروری به پای خود شوید.

در نهایت، طبق مطالعات معتبر بین‌المللی، کنترل دقیق گلوکز خون با اجتناب از مصرف سیگار و الکل و معاینه منظم‌ پاها توسط پزشک متخصص، از کلیدی‌ترین روش‌های پیشگیری بی‌حسی پا محسوب می‌شوند.

درمان اصولی بی‌حسی پا از زانو به پایین

برای انتخاب بهترین و اصولی‌ترین روش درمان، اولین قدم تشخیص علت بی‌حس شدن پا‌ها از زانو به پایین است. علل این بیماری چه ساده و موقتی باشد و چه ریشه در بیماری‌های عصبی، متابولیک یا عروقی داشته باشد، هرکدام به بررسی تخصصی و رویکرد درمانی متفاوتی نیاز دارد. البته شما می‌توانید با کنترل دیابت، اصلاح سبک زندگی، مصرف داروهای مناسب یا انجام فیزیوتراپی، قدم موثری در پیشگیری و بهبودی بیماری خود بردارید؛ اما درنهایت، بهتر است با رزرو وقت معاینه یا مشاورۀ آنلاین از سایت طبیبی‌نو، با پزشکان متخصص مشورت کنید.