درمان ساییدگی زانو در خانه
آرتروز یا ساییدگی زانو یکی از شایع‌ترین مشکلات مفصلی است که با درد، خشکی و کاهش حرکات زانو همراه است. بسیاری از افراد برای درمان ساییدگی زانو به طب سنتی مراجعه می‌کنند و از روش‌هایی مثل مصرف گیاهان دارویی، حجامت، طب سوزنی و اصلاح مزاج و رژیم غذایی کمک می‌گیرند. این روش‌ها اگرچه در کاهش درد و التهاب زانو موثرند، اما در بهترین حالت، می‌توانند به عنوان درمان تکمیلی مورد توجه قرار گیرند و جای مراجعه به پزشک را نمی‌گیرند.
جایگاه طب سنتی در درمان ساییدگی زانو
طب سنتی روشی قدیمی در درمان بیماری‌هاست که بر پایه تعادل مزاج، تغذیۀ مناسب، اصلاح سبک زندگی و استفاده از داروهای گیاهی عمل می‌کند. طب سنتی زانو نیز بر این باور است که سلامتی این عضو از بدن به تعادل میان مزاج‌ها بستگی دارد و اگر این تعادل به هم بخورد، به‌تدریج بیماری‌هایی مثل ساییدگی یا آرتروز به‌وجود می‌آید.
به‌عبارت دیگر، ساییدگی زانو در این مکتب نه‌فقط یک مشکل موضعی، بلکه نشانه‌ای از برهم‌خوردن توازن در کل بدن است؛ به‌طوری‌که غلبه سردی و تری در بدن می‌تواند باعث ضعف مفاصل و ساییدگی غضروف‌ها شود.
ابن‌سینا در کتاب «قانون در طب» می‌نویسد: «بدن زمانی سالم است که اخلاط چهارگانه در تعادل باشند.» بر همین اساس، طب ایرانی ساییدگی زانو را با اصلاح تغذیه، خواب، حرکت و وضعیت روحی فرد درمان می‌کند. بنابراین، استفاده از روغن‌های گرم، پرهیز از سردی‌ها و اصلاح وضعیت خواب و حرکت، بهترین روش‌های طبیعی درمان زانو و درمان گیاهی آرتروز خواهد بود.
گیاهان دارویی مؤثر در درمان ساییدگی زانو
برای درمان ساییدگی زانو با طب سنتی باید از گیاهانی استفاده کرد که خواص ضدالتهابی و تسکین‌دهنده دارند و مفصل زانو را تقویت می‌کنند. گیاهانی مانند کندر، زردچوبه، زنجبیل و سیاه‌دانه از جمله ترکیباتی هستند که در طب سنتی برای کاهش درد و بهبود وضعیت زانو کاربرد دارند. در ادامه با خواص و روش مصرف هر یک از این گیاهان آشنا خواهید شد.
۱. زردچوبه
کورکومین (Curcumin) ترکیبی فعال در گیاه زردچوبه است که اثر ضدالتهابی قدرتمندی دارد و می‌تواند برای درمان ساییدگی کشکک زانو با طب سنتی استفاده شود. مطالعات آزمایش‌های تصادفی (RCT) نشان می‌دهد که کورکومین روی کاهش درد زانو و بهبود عملکردهای حرکتی مانند تست حرکت و پیاده‌روی، موثر خواهد بود. به‌علاوه مصرف این داروی گیاهی ضد التهاب، بهتر از مسکن‌هایی مانند ایبوپروفن یا دیکلوفناک عمل می‌کند و راحت‌تر هضم می‌شود.
مصرف زردچوبه برای زانو با فواید زیر همراه است و می‌تواند گزینه‌ای بی‌خطر و مطمئن باشد؛ اما اگر از مکمل‌های کورکومین آرتروز با جذب بالا استفاده می‌کنید، لازم است احتیاط به خرج دهید؛ چون ممکن است عوارض زیر را هم به همراه بیاورد:
| فواید زردچوبه برای درمان ساییدگی زانو | عوارض زردچوبه در درمان ساییدگی زانو |
| برطرف‌کنندۀ التهاب و کاهش‌دهندۀ درد | جذب پایین -> نیازمند مصرف همراه با حامل (مثل فلفل سیاه) |
| بهبود وضعیت حرکت زانو | خطر ابتلا به بیماری‌های کبدی در مصرف زیاد یا طولانی‌مدت |
۲. کندر
بوسولیا سراتا (Boswellia serrata) نام علمی گیاه کُندُر است که در طب سنتی برای درمان گیاهی غضروف زانو استفاده می‌شود. شواهد علمی نشان می‌دهد که مصرف متعادل این گیاه می‌تواند درد و سفتی مفصل زانو را کاهش داده و نحوۀ عملکرد آن را بهتر کند.
برای بررسی ارتباط بین کندر و آرتروز، یک تحقیق ۹۰ روزه انجام شده و مشخص شد که مصرف قرص یا کپسول Loxin 5 (قوی‌ترین مادۀ ضدالتهابی کندر) می‌تواند تاثیر به‌مراتب بهتری نسبت به مصرف دارونماها داشته باشد. آزمایش‌های دیگر نیز نشان می‌دهد که در طی ۴ ماه مصرف مداوم کندر، علائم التهاب و سفتی زانو کاهش می‌یابد و عوارضی جدی دیده نمی‌شود.
۳. زنجبیل
زنجبیل برای زانو یک دمنوش ضد التهاب طبیعی محسوب می‌شود و در دستۀ گیاهان مفید برای مفصل قرار دارد. مطالعات بالینی نشان داده‌اند که مصرف عصارۀ زنجبیل، درد زانو را کمی کاهش می‌دهد و باعث بهبود عملکرد آن می‌شود.
با این حال، تحقیقات انجام‌شده، نتایج متناقضی را نشان می‌دهد. برای مثال، بنیاد آرتریت (Arthritis Foundation) در ایالات متحده، اثرگذاری کامل زنجبیل در درمان ساییدگی زانو با طب سنتی را کافی نمی‌داند. بنابراین توصیه می‌کنیم در مصرف این گیاه دارویی احتیاط به خرج دهید و آن را درمان قطعی ندانید.
۴. سیاه‌دانه
سیاه‌دانه (با نام علمی Nigella Sativa) گیاهی با خاصیت ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی است که در درمان گیاهی درد مفصل کاربرد دارد. مطالعات بالینی محدود نشان می‌دهد که مصرف سیاه‌دانه برای آرتروز به صورت موضعی یا خوراکی، می‌تواند به کاهش سفتی و درد و بهبود عملکرد مفصل زانو کمک کند.
البته لازم است اشاره کنیم که این نتایج اگرچه امیدوارکننده است، اما برای استفادۀ قطعی در درمان ساییدگی کشکک زانو با طب سنتی، کافی نیست و به تحقیقات بیشتری نیاز دارد.
۵. روغن اکالیپتوس، کنجد و بابونه
استفادۀ موضعی از روغن‌های گیاهی مانند روغن بابونه، روغن کنجد و روغن اکالیپتوس، می‌تواند در درمان ساییدگی زانو با طب سنتی، موثر باشد. یک مطالعۀ علمی نشان داده که بین تاثیر ژل دیکلوفناک و روغن کنجد زانو، تفاوتی دیده نمی‌شود. در تحقیقاتی مشابه، مشخص شد که استفاده از روغن بابونه برای درد مفصل هم می‌تواند نیاز به مصرف داروهای مسکن (مثل استامینوفن) را کاهش دهد. روغن اکالیپتوس نیز خاصیت آرام‌بخشی و ضدالتهابی دارد و درد و استرس پس از جراحی زانو را تسکین می‌دهد.
روش‌های طب سنتی و مکمل
در کنار استفاده از گیاهان دارویی، دیگر درمان‌های طب سنتی نیز برای کاهش درد و التهاب زانو کاربرد دارند. از جمله این روش‌ها می‌توان به حجامت و بادکش درمانی، طب سوزنی و موکسا و همچنین ورزش‌های سنتی مانند تای‌چی اشاره کرد که هرکدام با مکانیسم خاصی به بهبود جریان خون، کاهش تنش و بازسازی مفصل زانو کمک می‌کنند.
حجامت و بادکش
برخی مطالعات کوتاه‌مدت نشان داده‌اند که روش‌های سنتی مانند بادکش و حجامت زانو، می‌تواند به کاهش درد و سفتی مفصل کمک کند. به‌عبارتی، انجام دادن بادکش زانو در کنار دیگر درمان‌های پزشکی، به کاهش درد و بهبودی عملکرد زانو سرعت می‌بخشد؛ هرچند باید به تاثیر محدود و موقت این روش در کاهش علائم آتروز هم اشاره کنیم.
از طرفی، درمان خون‌گیری زانو با حجامت نیز باعث می‌شود مقداری از خون ناحیه زانو خارج شده و درد و التهاب کاهش یابد. برخی بر این باورند که با این روش، خون تازه و سالم‌تری در ناحیۀ زانو جریان می‌یابد و مفصل زانو سبک‌تر می‌شود.
ورزش‌های سنتی
ورزش‌هایی مانند تای‌چی و یوگا، بهترین ورزش سنتی برای مفصل محسوب می‌شوند. تای‌چی با حرکات آرام، کنترل تنفس و تمرکز بر ذهن، عضلات اطراف زانو را تقویت می‌کند، انعطاف‌پذیری مفصل را بالا می‌برد و تعادل آن را بهبود می‌بخشد. طبق مطالعات انجام‌شده، تای‌چی زانو باعث کاهش درد و سفتی زانو و بهبود عملکرد آن می‌شود. از طرفی، یوگا نیز بهترین ورزش طب سنتی است که با تراز بدن، کشش ملایم و هماهنگی اعضای بدن، فشار وارد بر زانو را کم کرده و به حرکت مفصل کمک می‌کند.
توجه داشته باشید که این ورزش‌ها به عنوان کمک به درمان ساییدگی زانو کاربرد دارند و بیشتر نقش مکمل را ایفا می‌کنند؛ بنابراین نمی‌توانند جای درمان اصولی را بگیرند!
طب سوزنی و موکسا
طب سوزنی یکی از روش‌های رایج در درمان چینی زانو است که با وارد کردن سوزن‌های ظریف در نقاط خاص بدن، به کاهش درد و التهاب کمک می‌کند. موکسا زانو نیز نوعی گرما درمانی با استفاده از گیاه خشک‌شده افسنطین است که معمولا همراه با طب سوزنی استفاده می‌شود.
مطالعات علمی اخیر نشان می‌دهد که طب سوزنی آرتروز ممکن است به‌طور خفیف در کاهش درد و بهبود عملکرد مفصل مؤثر باشد، اما تاثیر آن موقت و محدود است و در درمان ساییدگی کشکک زانو با طب سنتی، بیشتر نقش مکمل را دارد.
رژیم غذایی و سبک زندگی در طب سنتی
تغذیه در طب سنتی نقش بسیار مهمی دارد. همان‌طور که قبلا گفتیم، در طب ایرانی توصیه می‌شود که برای کاهش درد و تقویت غضروف، مصرف گوشت قرمز و غذاهای چرب، شور و سرخ‌کردنی کاهش یابد. در مقابل، استفاده از سبزیجات تازه، غذاهای سبک، و روغن‌های طبیعی به کاهش التهاب و بهبود عملکرد مفصل کمک می‌کند. همچنین اگر طبعی سرد یا تر دارید، تا حد امکان از خوردن لبنیاتی مانند ماست و سبزیجاتی مانند خیار، گوجه و هندوانه خودداری کنید.
برای دنبال کردن یک رژیم غذایی زانو درد، توصیه می‌کنیم غذاهای زیر را در برنامۀ غذایی هفتگی خود بگنجانید:
- آبگوشت با نخود و زردچوبه
- هویج پخته با کمی روغن کنجد
- سوپ جو با سبزیجات گرم
- بادام درختی و انجیر خشک
- برنج کته با دارچین و زیره
- دمنوش زنجبیل یا آویشن بعد از غذا
فراموش نکنید که در کنار مصرف این غذاهای مفید برای غضروف، باید مراقب اضافه‌وزن خود هم باشید و به چاقی بیش‌ازحد دچار نشوید.
علل و عوامل مؤثر در ساییدگی زانو
عوامل ژنتیکی مانند سن و وراثت، عوامل محیطی مثل فعالیت‌های شغلی و فیزیکی و تغذیه و سبک زندگی، از رایج‌ترین علل ساییدگی زانو هستند. هر چه سن بالاتر رود، غضروف مفصل بیشتر تحلیل می‌رود و خطرات استئوآرتریت افزایش می‌یابد. جنسیت بیمار هم در میزان ابتلا به این عارضه، موثر است. به طوری که زنان، به‌ویژه پس از یائسگی، بیشتر در معرض ساییدگی زانو قرار می‌گیرند.
چاقی نیز روی مفصل زانو فشار وارد می‌کند و یکی از مهم‌ترین عوامل تشدید آرتروز محسوب می‌شود. همچنین، فعالیت‌های شغلی یا ورزشی سنگین، آسیب‌های قبلی به زانو و ژنتیک و سابقه خانوادگی، از دیگر دلایل ساییدگی کشکک زانو به شمار می‌روند.
علائم و نشانه‌های ساییدگی زانو
اگرچه علائم ساییدگی زانو معمولا به‌آرامی ظاهر می‌شوند، اما به‌مرور شدت می‌گیرند. درد مزمن هنگام حرکت، خشکی و درد زانو به‌ویژه در صبح‌ها یا بعد از نشستن طولانی و صدا دادن مفصل زانو هنگام خم و راست کردن، از رایج‌ترین نشانه‌های آرتروز زانو به شمار می‌رود. علاوه‌بر این، ممکن است زانو متورم شده و دامنه حرکتی آن کاهش یابد یا بیمار در زانوی خود، ضعف و بی‌ثباتی احساس کند.
پس توصیه می‌کنیم هر مورد از علائم زیر را که دیدید، سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید:
- درد زانو در زمان پیاده‌روی یا بالا رفتن از پله
- خشکی صبحگاهی زانو (بیش از ۳۰ دقیقه)
- تورم اطراف زانو بعد از فعالیت‌های جسمی
- صدا دادن مفصل هنگام حرکت
- کاهش توانایی زانو در خم و صاف شدن کامل
مقایسه طب سنتی با پزشکی مدرن
در سال‌های اخیر، بسیاری از بیماران برای درمان ساییدگی زانو با طب سنتی به روش‌های طبیعی روی آورده‌اند. اما واقعیت این است که هر دو رویکرد طب سنتی یا پزشکی مدرن، مزایا و محدودیت‌های خود را دارند.
تفاوت درمان سنتی و شیمیایی بیشتر در سرعت اثر، نحوه درمان و نوع مداخلۀ پزشک است. طب سنتی معمولا روشی ایمن و ارزان است که عوارض کمتری هم دارد؛ درحالی‌که پزشکی مدرن سریع‌تر عمل می‌کند و برای دردهای شدید، موثرتر است.
جدول زیر به مقایسه درمان زانو به دو روش سنتی و مدرن پرداخته تا بتوانید از مزایا و معایب هر دو روش شناخت پیدا کرده و راحت‌تر انتخاب کنید:
| طب سنتی | پزشکی مدرن | |
| سرعت تاثیرگذاری | کندتر | سریع‌تر |
| هزینه درمان | ارزان‌تر | گران‌تر |
| عوارض جانبی | کمتر | احتمالا بیشتر |
| تاثیر در موارد شدید | تاثیرگذاری کمتر | تاثیرگذاری بیشتر |
| سبک درمانی | کلی‌نگر با تغییر طبع مزاجی | جزئی‌نگر با مداخلۀ موردی |
توصیه‌های ایمنی و هشدار‌ها
استفاده از طب سنتی می‌تواند در کاهش علائم ساییدگی زانو مفید باشد؛ اما رعایت اصول ایمنی آن نیز بسیار مهم است. رعایت ایمنی طب سنتی به این معناست که مصرف هر دارو یا مکمل باید زیر نظر پزشک باشد. همچنین باید بدانید که عوارض داروی گیاهی اگرچه کمتر است، اما ممکن است با داروهای شیمیایی شما تداخل ایجاد کند. بنابراین لازم است که هشدار مصرف گیاهان دارویی را جدی بگیرید و موارد زیر را رعایت کنید:
- از مصرف خودسرانه داروهای گیاهی یا شیمیایی پرهیز کنید.
- از مکمل‌های گیاهی ناشناخته یا غیراستاندارد استفاده نکنید.
- در صورت افزایش شدید درد، تورم یا محدودیت حرکت، حتما به پزشک مراجعه کنید.
- در صورتی که سابقۀ مصرف داروهای قلبی، دیابتی یا رقیق‌کننده خون را دارید، پیش از مصرف گیاهان دارویی با پزشک مشورت کنید.
درمان ساییدگی زانو زیر نظر متخصص
روش‌هایی مانند گیاهان دارویی، اصلاح تغذیه، ورزش‌های سنتی و مکمل‌های دارویی، می‌تواند در درمان ساییدگی زانو با طب سنتی مفید باشد؛ اما اثربخشی آن‌ها محدود است و درمان، زمان زیادی می‌برد. برای جلوگیری از پیشرفت بیماری، توصیه می‌کنیم وقت آنلاین خود را از سایت طبیبی نو رزرو کرده و با پزشکان متخصص مشورت کنید. در این صورت، می‌توانید مطمئن باشید که درمان شما به صورت اصولی آغاز شده و زمان طلایی درمان از دست نخواهد رفت.
